Rozwiązanie umowy o pracę za wypowiedzeniem i bez wypowiedzenia

Umowa o pracę może zostać rozwiązana na różne sposoby:

1. na mocy porozumienia stron (pracownika i pracodawcy),
2. przez oświadczenie jednej ze stron z zachowaniem okresu wypowiedzenia (oznacza to, że umowa o pracę rozwiązuje się nie w chwili złożenia samego oświadczenia o rozwiązaniu stosunku pracy, lecz dopiero po upływie pewnego okresu),
3. przez oświadczenie jednej ze stron bez zachowania okresu wypowiedzenia (w tym przypadku umowa o pracę rozwiązuje się w chwili złożenia oświadczenia o rozwiązaniu),
4. z upływem czasu, na który została zawarta (umowa na czas określony),
5. z dniem ukończenia pracy, dla wykonania której została zawarta.

Kiedy można rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia?

Rozwiązanie umowy o pracę przez pracodawcę bez wypowiedzenia może nastąpić, bądź z winy pracownika (tzw. zwolnienie dyscyplinarne), bądź z innych przyczyn niezależnych od pracownika.

Z winy pracownika może to nastąpić tylko w razie:

1. ciężkiego naruszenia przez pracownika podstawowych obowiązków pracowniczych (np. spożywanie alkoholu na terenie zakładu pracy),
2. popełnienia przez pracownika w czasie trwania umowy o pracę przestępstwa, które uniemożliwia dalsze zatrudnianie go na zajmowanym stanowisku,
3. jeżeli przestępstwo to jest oczywiste (np. pracownik został przyłapany na kradzieży) lub jeżeli przestępstwo zostało stwierdzone prawomocnym wyrokiem,
4. zawinionej przez pracownika utraty uprawnień koniecznych od wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku (np. utrata prawa jazdy).

Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika nie może nastąpić po upływie 1 miesiąca od dnia uzyskania przez pracodawcę wiadomości o okoliczności, która uzasadniałaby rozwiązanie umowy.

Pracodawca może rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia, bez winy pracownika:

• jeżeli pracownik jest niezdolny do pracy z powodu choroby i niezdolność ta trwa dłużej niż 3 miesiące - gdy pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy krócej niż 6 miesięcy lub dłużej niż łączny okres pobierania z tego tytułu wynagrodzenia i zasiłku oraz pobierania świadczenia rehabilitacyjnego przez pierwsze 3 miesiące - gdy pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy co najmniej 6 miesięcy lub jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana wypadkiem przy pracy albo chorobą zawodową,
• jeżeli usprawiedliwiona nieobecność pracownika w pracy z innych przyczyn niż choroba trwa dłużej niż 1 miesiąc.

Pracownik także ma prawo rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia. Może on to uczynić w sytuacji gdy:

• zostało wydane orzeczenie lekarskie stwierdzające, że wykonywana praca ma szkodliwy wpływ na zdrowie pracownika, a pracodawca nie przeniósł pracownika, w terminie wskazanym w orzeczeniu, od innej pracy, odpowiedniej ze względu na stan jego zdrowia i kwalifikacje zawodowe,
• pracodawca dopuścił się ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków wobec pracownika (np. nie zapewnił odpowiednich warunków bhp).

Oświadczenie pracownika o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia powinno nastąpić na piśmie i powinna zostać w nim wskazana przyczyna, która uzasadnia rozwiązanie umowy.

Jakie są terminy wypowiedzenia umowy o pracę?

Zarówno pracodawca jak i pracownik mogą rozwiązać za wypowiedzeniem umowę o pracę zawartą na:

1.okres próbny - czas wypowiedzenia takiej umowy wynosi:

• 3 dni robocze, jeżeli okres próbny nie przekracza 2 tygodni,
• 1 tydzień, jeżeli okres próbny jest dłuższy niż 2 tygodnie,
• 2 tygodnie, jeżeli okres próbny wynosi 3 miesiące,

2.czas określony - jest to możliwe tylko, gdy strony zawarły umowę na okres dłuższy niż 6 miesięcy, a ponadto przy zawieraniu umowy strony przewidziały dopuszczalność jej wcześniejszego rozwiązania za dwutygodniowym wypowiedzeniem.

3.czas nieokreślony - okres wypowiedzenia tej umowy jest uzależniony od okresu zatrudnienia u danego pracodawcy i wynosi:

• 2 tygodnie - jeżeli pracownik był zatrudniony krócej niż 6 miesięcy,
• 1 miesiąc - jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 6 miesięcy,
• 3 miesiące - jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 3 lata.

4.na zastępstwo - 3 dni robocze.

W okresie wypowiedzenia umowy o pracę pracownikowi przysługuje zwolnienie na poszukiwanie pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia. Wymiar tego zwolnienia wynosi:

• 2 dni robocze - w okresie wypowiedzenia nie przekraczającego 1 miesiąca,
• 3 dni robocze - w okresie trzymiesięcznego wypowiedzenia.

Należy jednak pamiętać, że zwolnienie na poszukiwanie pracy przysługuje pracownikowi tylko wówczas, gdy pracodawca wypowiedział mu umowę o pracę. Gdy wypowiedzenia dokonuje pracownik, zwolnienie to mu nie przysługuje.

Oświadczenie zarówno pracownika jak i pracodawcy o wypowiedzeniu lub rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia powinno nastąpić na piśmie. Oświadczenie pracownika nie musi spełniać żadnych dodatkowych wymogów. Jednakże aby oświadczenie pracodawcy było prawidłowe musi zostać wskazana w nim przyczyna, która uzasadnia wypowiedzenie lub rozwiązanie umowy, a ponadto musi być zawarte pouczenie o przysługującym pracownikowi prawie dowołania do sądu. Odwołanie wnosi się do sądu rejonowego - sądu pracy w terminie:

• 14 dni od dnia doręczenia pisma zawierającego oświadczenie o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia pracownikowi,
• 7 dni od dnia doręczenia pisma wypowiadającego umowę o pracę.

Pamiętaj, że:

• Okres wypowiedzenia określony w tygodniach lub w miesiącach kończy się odpowiednio w sobotę lub w ostatnim dniu miesiąca.
• Wystąpienie przez pracownika z inicjatywą rozwiązania umowy o pracę na mocy porozumienia stron nie może być traktowane przez pracodawcę jako rozwiązanie przez pracownika umowy o pracę za wypowiedzeniem.
• W sytuacji gdy u danego pracodawcy działają związki zawodowe pracodawca ma obowiązek skonsultowania z nimi decyzji o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia oraz wypowiedzenia umowy pracownikowi zatrudnionemu na czas nieokreślony; obowiązek konsultacji dotyczy pracowników zrzeszonych w tych związkach, jednakże pracownik nie zrzeszony może żądać udzielenia mu ochrony przez związek zawodowy.
• Pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę pracownikowi, któremu brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, jeżeli okres zatrudnienia umożliwia mu uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem tego wieku.
• Pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę w czasie urlopu pracownika, a także w czasie jego innej usprawiedliwionej nieobecności, jeżeli nie upłynął jeszcze okres uprawniający pracodawcę do rozwiązania umowy bez wypowiedzenia, bez winy pracownika.
• Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia nie może nastąpić po stawieniu się pracownika do pracy w związku z ustaniem przyczyny nieobecności.
• Pracownik występując z roszczeniami ze stosunku pracy przeciwko pracodawcy nie uiszcza opłat sądowych.

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks Pracy (tekst jednolity: Dz.U. 1998 r., Nr 21, poz. 94 ze zm.).

Michał Włodarczyk

Radca Prawny

Zajmuje się sprawami osób fizycznych jak również przedsiębiorców. Posiada rozległe doświadczenie w poradnictwie w sprawach życiowych osób fizycznych jak również profesjonalnych problemów prawnych przedsiębiorców. Bazując na swoim doświadczeniu skutecznie doradza w sprawach osób fizycznych jak i przedsiębiorców zawsze dbając o praktyczną stronę problemów prawnych z jakimi zwracają się do niego jego klienci.