Składki na ZUS a podatki

Składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne, mają znaczny wpływ na zobowiązania podatkowe. Zarówno osoby fizyczne, opłacające samodzielnie składki zusowskie, a są to przede wszystkim przedsiębiorcy, jak i płatnicy czyli pracodawcy, zleceniodawcy, spółdzielnie, organy zatrudnienia, organy rentowe, są obowiązani pobierać ze swoich dochodów i z dochodów ubezpieczonych, rozliczać i wpłacać do ZUS należne składki za każdy miesiąc w roku kalendarzowym. Do zadań podatników i płatników należy również prawidłowe naliczanie i pobór zaliczek na podatek od dochodów uzyskiwanych z różnych źródeł.

Jak odliczać składki na ubezpieczenia społeczne ?

Zasada rekompensowania wydatków ponoszonych na ubezpieczenia, jest prosta: składki na ubezpieczenia społeczne – emerytalną, rentową, chorobową, wypadkową, odlicza się od dochodu, a składkę zdrowotną – od podatku. Osoby prowadzące działalność gospodarczą, płacące składki za siebie i za osoby współpracujące, mają do wyboru trzy sposoby obniżenia podstawy opodatkowania. Mogą to robić poprzez:

• zaliczanie składek na ubezpieczenia społeczne w koszty uzyskania przychodu w deklaracjach na zaliczkę na podatek dochodowy za poszczególne miesiące całego roku, w których składki te były wpłacane,
• odliczanie składek od dochodu wykazywanego w deklaracjach na zaliczkę na podatek dochodowy za poszczególne miesiące całego roku, w których składki te były wpłacane,
• odliczenie składek od dochodu dopiero w zeznaniu rocznym.

Podatnicy uzyskujący dochody (przychody) ustawowo zwolnione od podatku oraz od których mocą Ordynacji Podatkowej zaniechano pobór podatku, nie mają jednak możliwości zrekompensowania sobie zapłaconych składek poprzez odliczenie ich od tego dochodu. Można je odliczyć tylko od dochodu (przychodu) podlegającego opodatkowaniu.

Podatnicy, którzy wybrali w 2002 r. metodę uproszczonego rozliczania się z fiskusem czyli wpłacają w ciągu roku zaliczki na podatek w stałej wysokości wynoszącej 1/12 kwoty podatku należnego od dochodu z działalności gospodarczej wykazanego w zeznaniu rocznym za poprzedni rok podatkowy, nie mogą w ciągu roku korzystać z ulgi w postaci bieżącego odliczania składek od dochodu.

Mogą to zrobić dopiero w zeznaniu rocznym, odliczając składki na ubezpieczenia społeczne od dochodu ze wszystkich źródeł. W razie braku w ciągu roku dochodu np. w sytuacji, gdy wystąpi strata lub gdy dochód jest za mały, żeby odliczyć bieżące, zapłacone składki wraz z zaległymi, odlicza się je w najbliższym miesiącu, w którym dochód wystąpił, z tym, że wysokość odliczanych składek nie może przekroczyć tego dochodu. Ostatecznym momentem rozliczenia składek zusowskich należnych i zapłaconych w roku podatkowym, jest zeznanie roczne.

Jak rekompensować i w jakiej wysokości składkę na ubezpieczenie zdrowotne ?

Od 1 stycznia 2003 r. składka zdrowotna wynosi 8% podstawy wymiaru i w tej wysokości należy ją odprowadzać na konto ZUS. Składka ta podlega odliczeniu od podatku, ale tylko do wysokości nieprzekraczającej 7,75% podstawy wymiaru. Oznacza to brak możliwości rekompensowania sobie zapłaconej składki w całości. Różnicę, która wynosi 0,25% trzeba pokryć z własnego dochodu. Zasada ta dotyczy zarówno przedsiębiorców rozliczających się na zasadach ogólnych – według skali podatkowej, jak i za pomocą karty podatkowej, ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych oraz osób, których rozliczają płatnicy. Podobnie jak w przypadku składek na ubezpieczenia społeczne, obniżenie podatku nie wchodzi w grę gdy:

• podstawą wymiaru składki jest dochód (przychód) wolny od podatku
• podstawą wymiaru składki jest dochód, od którego zaniechano poboru podatku na podstawie przepisów Ordynacji Podatkowej

Podstawą wymiaru składki zdrowotnej jest przychód pomniejszony o składki: emerytalną, rentową, chorobową. Przy ustalaniu kwoty składki uwzględnia się wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy, natomiast nie bierze się pod uwagę ograniczenia do wysokości trzydziestokrotności prognozowanego, przeciętnego wynagrodzenia. Inaczej jest w przypadku osób prowadzących działalność gospodarczą i osób z nimi współpracujących. Tutaj podstawą wymiaru jest kwota zadeklarowana nie niższa niż 75% przeciętnego wynagrodzenia w poprzednim kwartale danego roku, ogłaszanego przez GUS.

Może się zdarzyć sytuacja, że obliczona składka zdrowotna będzie wyższa od miesięcznej zaliczki na podatek.

Wówczas składkę tę wolno obniżyć do wysokości zaliczki. Z tej możliwości mogą skorzystać pracownicy, zleceniobiorcy czyli osoby, których rozlicza płatnik. Składkę w pełnej wysokości za dany miesiąc, bez możliwości obniżenia jej do wysokości zaliczki, muszą odprowadzać:

• przedsiębiorcy, opłacający składki za siebie,
• osoby współpracujące z osobami prowadzącymi działalność gospodarczą,
• osoby przebywające na urlopach wychowawczych,
• członkowie rad nadzorczych.

Składka nie podlega w ogóle odliczeniu od podatku pobieranego w formie ryczałtu. Niektóre rodzaje dochodów (przychodów) są opodatkowane zryczałtowanym 20-proc. podatkiem dochodowym (odsetki od pożyczek, należności z tytułu tzw. drobnych zleceń, których wartość nie przekracza 146 zł). Składka jest wówczas w całości finansowana z dochodu podatnika. Nie oznacza to jednak, że zapłacone w ciągu roku składki przepadają. Można dokonać ich odliczenia w zeznaniu rocznym, jeśli podatnik osiągał jeszcze inne dochody, opodatkowane na zasadach ogólnych.

Przedsiębiorcy muszą wpłacać pełne składki za każdy miesiąc, nawet jeżeli z działalności osiągną dochód, od którego podatek będzie niewystarczający, żeby pokryć ten wydatek lub gdy firma nie przynosi dochodu w ogóle, a tym samym nie występuje podatek, od którego składkę możnaby odliczyć. Ostatecznego rozliczenia wydatków na ubezpieczenie można dokonać w zeznaniu rocznym. Jeżeli wysokość podatku należnego za dany rok nie wystarczy na pełną rekompensatę zapłaconych składek, część nieodliczona przepada. Składki nie znajdujące pokrycia w podatku za rok podatkowy, nie przechodzą na rok następny.

Jak pracodawca odlicza składki pracownicze ?

Pracodawca (zleceniodawca) jako płatnik, w imieniu zatrudnionego potrąca z dochodu i przekazuje do ZUS składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne. Wydatki ponoszone z tego tytułu, pracodawca może zrekompensować poprzez zaliczenie ich w koszty uzyskania przychodu firmy. Nie może jednak zaliczyć całości zapłaconych składek. Są one finansowane nie tylko przez płatnika, ale także przez ubezpieczonego. Koszt składek: emerytalnej i rentowej ponoszą po połowie pracodawca i pracownik czyli odpowiednio po 9,76% i 6,5%.

Pracodawca płaci jeszcze z własnych środków składkę na ubezpieczenie wypadkowe oraz na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. Składka chorobowa obciąża pracownika. Pracodawca więc, może pomniejszyć swoją podstawę opodatkowania tylko o składki przypadające mu do zapłaty z własnej kieszeni czyli:

• emerytalna – 9,76%
• rentowa – 6,5%
• wypadkowa – stopę procentową ustala sam pracodawca (od 0,97% do 3,86%)
• FP – 2,45%
• FGŚP – 0,15%

Pamiętaj, że:

• Od 1 kwietnia 2003r. składka zdrowotna jest niepodzielna. Oznacza to, że jeśli np. osoba fizyczna rozpocznie działalność gospodarczą w połowie miesiąca, to zapłaci pełną składkę, bez możliwości proporcjonalnego jej obniżenia, to samo dotyczy osób przebywających na urlopach wychowawczych,
• Od 1 kwietnia obowiązkowym ubezpieczeniem zdrowotnym zostali objęci członkowie rad nadzorczych i osoby przebywające na urlopach wychowawczych, jeżeli nie mają innego tytułu do tego ubezpieczenia,
• Jeśli podatnik płaci składki z kilku tytułów np. z prowadzonej działalności, z pracy, emerytury lub renty, to suma wszystkich tych dochodów stanowi podstawę wymiaru składki zdrowotnej. Wówczas składki, płacone od działalności gospodarczej, które nie mogły zostać odliczone ze względu na zbyt niski podatek lub jego brak, mogą być odliczone od podatku z innych dochodów,
• Składki zdrowotnej nie można zaliczać do kosztów uzyskania przychodu.

Podstawa prawna:

• Ustawa z 23 stycznia 2003 r. o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia (Dz. U. 2003 r., Nr 45, poz. 391),
• Ustawa z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. 2000 r., Nr 14, poz. 176 ze zmianami).

Michał Włodarczyk

Radca Prawny

Zajmuje się sprawami osób fizycznych jak również przedsiębiorców. Posiada rozległe doświadczenie w poradnictwie w sprawach życiowych osób fizycznych jak również profesjonalnych problemów prawnych przedsiębiorców. Bazując na swoim doświadczeniu skutecznie doradza w sprawach osób fizycznych jak i przedsiębiorców zawsze dbając o praktyczną stronę problemów prawnych z jakimi zwracają się do niego jego klienci.