Skutki upadłości dla umów leasingowych - opinia prawna (Opinię sporządzono w oparciu o poprzednio obowiązujące prawo upadłościowe)

Postępowanie upadłościowe ma na celu, z jednej strony, zaspokojenie wierzytelności upadłego, z drugiej zaś strony, zabezpieczenie majątku upadłego przed jego niekontrolowanym roztrwonieniem. W tym celu, upadły, w trakcie postępowania upadłościowego, odsunięty jest z mocy prawa od zarządu oraz możności korzystania i rozporządzania majątkiem należącym do niego w dniu ogłoszenia upadłości, jak też nabytym w toku postępowania. Majątek ten stanowi masę upadłości (art. 20 Pr. Upadł.). W miejsce upadłego, zarząd majątkiem upadłego przypada syndykowi, który jest wyznaczany przez sąd w postanowieniu o ogłoszeniu upadłości. Od tego momentu, syndyk jest jedynym podmiotem uprawnionym do rozporządzania przedmiotami wchodzącymi w skład masy upadłościowej.

Skład masy upadłościowej

Jak już wyżej wspomniano, na masę upadłościową składa się cały majątek upadłego, który przysługiwał mu w dniu ogłoszenia upadłości.

Analizując sytuację przedstawioną w stanie faktycznym, aby stwierdzić, czy w skład masy upadłości wchodzi przedmiot umowy leasingu, należy zbadać samą umowę leasingową. Ponieważ jednak w tego typu umowach wykształciła się już powszechna praktyka, zgodnie z którą przedmiot umowy leasingu przez czas trwania umowy pozostaje własnością leasingodawcy, należy stwierdzić, że przedmiot umowy leasingu wejdzie do masy upadłości. Pomimo, iż przedmiot leasingu pozostaje własnością leasingodawcy (w analizowanym przypadku wchodzi do masy upadłości), umowa leasingu nadal obowiązuje.

Skutki upadłości dla umów

Prawo upadłościowe przewiduje szczególne skutki dla zobowiązań upadłego, wynikających z umów trwających w okresie upadłości.

Umowa leasingu jest umową wzajemną. Zgodnie z art. 487 § 2 kodeksu cywilnego umową wzajemną jest umowa, przez którą obie strony zobowiązują się w taki sposób, że świadczenie jednej nich ma być odpowiednikiem świadczenia drugiej. W wykonaniu umowy leasingu, Leasingodawca zobowiązuje się nabyć rzecz od oznaczonego zbywcy i oddać tę rzecz Korzystającemu, a Korzystający zobowiązuje się do zapłaty w umówionych ratach wynagrodzenia pieniężnego, równego co najmniej cenie lub wynagrodzeniu z tytułu nabycia rzeczy przez Finansującego (art. 709(1) k.c.). Nie ma więc wątpliwości, że umowa leasingu jest umową wzajemną.

Wzajemny charakter umowy ma duże znaczenie w postępowaniu upadłościowym. Zgodnie z art. 39 § 1 Pr. Upadł., jeżeli umowa wzajemna w dniu ogłoszenia upadłości nie była wykonana przez upadłego, ani przez stronę drugą, albo była wykonana tylko w części, syndyk może bądź wykonać umowę i żądać od drugiej strony jej wykonania, bądź od umowy odstąpić. Wykonanie umowy leasingu stanowi zapłata ostatniej raty leasingowej. Należy uznać, że do tego dnia (zapłaty ostatniej raty leasingowej) umowa leasingu nie została w całości wykonana. Dlatego też, syndykowi masy upadłościowej przysługują uprawnienia określone w art. 39 § 1 Pr. Upadł.

Wybór jednego z wymienionych w tym przepisie uprawnień należy wyłącznie do syndyka, który powinien kierować się ochroną interesów masy upadłościowej. Wybór ten stanowi tzw. opcję syndyka, wobec której prawo nie przewiduje sprzeciwu wierzycieli. Dlatego też dopuszczalnym był wybór przez syndyka odstąpienia od umowy leasingu. Syndyk może odstąpić od umowy, lecz może ją także wykonać. Dlatego też w niektórych przypadkach, pomimo ogłoszenia upadłości firm leasingowych, umowy przez nie zawierane były wykonywane także po ogłoszeniu upadłości.

Prawo upadłościowe przewiduje jednak pewną ochronę dla strony umowy wzajemnej, od której, w wykonaniu swego uprawnienia określonego w art. 39 § 1 Pr. Upadł., odstąpił syndyk. Zgodnie z art. 40 § 1, jeżeli syndyk odstąpił od umowy, druga strona umowy może swoją wierzytelność z tytułu należności za dokonane świadczenie i z tytułu poniesionej straty zgłosić do masy upadłości. W analizowanym przypadku, przysługuje leasingobiorcy prawo do zgłoszenia do masy upadłościowej wierzytelności z tytułu odszkodowania za szkodę poniesioną niewykonaniem przez upadłego Umowy Leasingu (wierzytelność taką zalicza się do kategorii 6). Natomiast same czynsze (opłaty leasingowe) nie podlegają zwrotowi ponieważ były to opłaty za korzystanie z przedmiotu leasingu, a nie za jego zakup. Z naszych doświadczeń (praktycznych) wynika, iż często syndycy rozmawiają z leasingobiorcami i po oszacowaniu przez biegłego przedmiotu leasingu występują do sędziego komisarza z wnioskiem o zezwolenie na sprzedaż (z wolnej ręki) przedmiotu leasingu dotychczasowemu leasingobiorcy za cenę oszacowania. W analizowanym przypadku można by podjąć rozmowy z syndykiem w tej sprawie. Oczywiście ostateczna rozwiązanie zależy to od tego czy syndyk wystąpi z odpowiednim wnioskiem do sędziego komisarza a ten wyrazi na taką operację zgodę (może zostać wybrana sprzedaż w drodze przetargu uregulowanego w rozporządzeniu wykonawczym do prawa upadłościowego).