Staż pracy na nowych zasadach?

Projekt w Sejmie

To kolejny krok na drodze do przywrócenia sprawiedliwości w zasadach obliczania stażu pracy. We wtorek w Sejmie odbyło się pierwsze czytanie powstałego w Ministerstwie Pracy projektu nowelizacji Kodeksu pracy, który zakłada, że okresy prowadzenia jednoosobowej działalności gospodarczej oraz pracy na umowie zleceniu będą wliczały się do stażu pracy.

Pracowałeś 5 lat na podstawie umowy zlecenia, a przez kolejne 7 prowadziłeś jednoosobową działalność gospodarczą? Ostatnie 10 lat pracowałaś na samozatrudnieniu? W świetle prawa staż pracy za te lata dla was obojga to dokładnie zero. To niesprawiedliwe – i resort pracy postanowił to zmienić.  

W odpowiedzi na ten problem przygotowano w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej projekt ustawy, który zakłada, że okresy prowadzenia jednoosobowej działalności gospodarczej oraz pracy na podstawie umowy zlecenia będą wliczały się do stażu pracy. 

Najważniejsze rozwiązania projektu ustawy o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw

Nowe przepisy definiują na nowo okres zatrudnienia. Umożliwiają wliczanie do stażu pracy także m.in. pracę na podstawie umowy zlecenia, prowadzenie działalności gospodarczej czy pracę za granicą. Dotyczy to całego okresu zatrudnienia, niezależnie od wymiaru czasu pracy. Przepisy działają wstecz i obejmują poprzednie okresy zatrudnienia. Nowe regulacje wyrównują szanse wszystkich pracowników i przedsiębiorców w Polsce w zakresie ustalania stażu pracy. Daje to możliwość sprawiedliwej kalkulacji stażu pracy potrzebnego do wyliczenia należnego urlopu wypoczynkowego czy okresu wypowiedzenia i należnej odprawy. A w przypadku pracowników strefy budżetowej dotyczy to również dodatku stażowego i nagrody jubileuszowej.

Okres zatrudnienia, który wliczany jest do stażu pracy będzie obejmować:

  • umowę o pracę;
  • służbę w Policji, Urzędzie Ochrony Państwa, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służbie Kontrwywiadu Wojskowego, Służbie Wywiadu Wojskowego, Centralnym Biurze Antykorupcyjnym, Biurze Ochrony Rządu, Służbie Ochrony Państwa, Służbie Więziennej, Straży Granicznej, Państwowej Straży Pożarnej, Straży Marszałkowskiej i Służbie Celno-Skarbowej;
  • okres prowadzenia pozarolniczej działalności oraz okresy pozostawania osobą współpracującą w ramach tej działalności;
  • wykonywanie umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług np. umów uaktywniających dla niań sprawujących opiekę nad dziećmi;
  • wykonywanie pracy na podstawie umowy agencyjnej;
  • współpracowanie z osobą, która pracuje na podstawie umowy zlecenie lub agencyjnej;
  • pozostawanie członkiem rolniczej spółdzielni produkcyjnej;
  • pozostawanie członkiem spółdzielni kółek rolniczych;
  • pracę za granicą u pracodawcy zagranicznego (inną niż na podstawie umowy o pracę);
  • odpłatną pracę wykonywaną przez skazanego (inną niż na podstawie umowy o pracę i umowy o dzieło).

Co do zasady osoba, która chce uznać dany okres zatrudnienia do stażu pracy, powinna podlegać w tym okresie ubezpieczeniom emerytalnym i rentowym. To pracownik odpowiedzialny jest za złożenie do pracodawcy dokumentów potwierdzających opłacenie składek lub zwolnienie z konieczności ich płatności.

Do stażu pracy będzie wliczany cały okres pracy bez względu na wymiar czasu pracy.

Jeżeli osoba wykonywała pracę w tym samym czasie na podstawie więcej niż jednego zatrudnienia, to do stażu pracy będzie wliczał się jeden z tych okresów.

Pracownik powinien udokumentować nowe okresy stażu pracy pracodawcy, który go zatrudnia w momencie rozpoczęcia stosowania przepisów, w ciągu 24 miesięcy. Czas ten będzie liczony od:

  • 1 stycznia 2026 roku – w przypadku pracowników sektora finansów publicznych;
  • pierwszego dnia miesiąca następującego po upływie 6 miesięcy od dnia ogłoszenia ustawy – w przypadku pozostałych pracowników.

Dotyczy to okresów zatrudnienia z przeszłości – przepisy obowiązują wstecz.

Okresy nieudokumentowane według tych zasad nie  będą wliczane do okresu zatrudnienia u tego pracodawcy.

Samozatrudnienie czy umowa zlecenie to też praca

- "Takich osób są w Polsce tysiące. Osób, które mimo wieloletniego doświadczenia, gdy rozpoczynają pracę na etacie, zaczynają od zera. Które w świetle prawa mają niższy staż pracy, niż osoba zatrudniona na etacie np. od roku. Mają 20, a nie 26 dni urlopu, nie mogą liczyć na dodatek stażowy – co więcej, nie mają możliwości rozpoczęcia pracy w niektórych miejscach wymagających udokumentowanego stażu pracy. Stażu, nie doświadczenia. Bo ich doświadczenie, choćby najdłuższe i najlepsze, w ogóle się nie liczy. (...) Ustawa o stażu pracy to uznanie, że praca to praca, i każda zasługuje na szacunek, każda zasługuje na dostrzeżenie, każda zasługuje na to, żeby to co wypracowane, przynosiło owoce w przyszłości" - mówiła w Sejmie minister Agnieszka Dziemianowicz-Bąk. 

Dlaczego to tak ważne? 

Celem projektowanych rozwiązań jest wyrównanie szans w dostępie do niektórych świadczeń pracowniczych – jak prawo do dłuższego urlopu czy nagród jubileuszowych, dodatku stażowego, ale też do stanowisk wymagających potwierdzonego doświadczenia zawodowego. 

Co ważne – pracownicy, którzy w przeszłości pracowali na umowie zlecenie czy prowadzili działalność, otrzymają teraz nowe uprawnienia wynikające z zaliczenia tych okresów do stażu pracy. 

Jak to będzie działać? 

Zgodnie z projektem do okresu zatrudnienia wliczane będą:   

  • okresy prowadzenia pozarolniczej działalności oraz współpracy z osobą prowadzącą działalność,  

  • okres zawieszenia działalności gospodarczej przez osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem,  

  • okresy wykonywania umowy zlecenia,  

  • świadczenia usług, umowy agencyjnej oraz okres pozostawania osobą współpracującą,  

  • okres pozostawania członkiem rolniczej spółdzielni produkcyjnej i spółdzielni kółek rolniczych,  

  • a także udokumentowany, przebyty za granicą okres wykonywania innej niż zatrudnienie pracy zarobkowej. 

Wymienione okresy będą potwierdzane specjalnym zaświadczeniem wydawanym przez ZUS, które potwierdzi staż pracy pracownika.   

Jeżeli z jakiegoś powodu ZUS nie będzie w stanie wydać takiego zaświadczenia (np. bo przepracowany okres był dawno temu), pracownik będzie miał możliwość udowodnienia stażu własnymi dokumentami, potwierdzającymi przepracowany okres. 

Kiedy nowelizacja ma wejść w życie?

Zaklada się, że nowe przepisy zaczną obowiązywać od 1 stycznia 2026 roku.