Świadczenie interwencyjne wspierające dalsze prowadzenie działalności gospodarczej po powodzi

Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 1 października 2024 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z usuwaniem skutków powodzi oraz niektórych innych ustaw, która wprowadziła świadczenie interwencyjne, jednym z warunków niezbędnych do uzyskania tego świadczenia jest prowadzenie działalności gospodarczej na dzień wydania rozporządzenia, o którym mowa w art. 1 ust. 2, czyli na dzień 16 września 2024 r.. W tym przypadku zawieszenie działalności nie jest traktowane jako jej nieprowadzenie. Dlatego, jeśli działalność została zawieszona, to warunek wskazany w ustawie do uzyskania świadczenia został spełniony.

Należy jednak mieć na uwadze cel, jaki przyświeca świadczeniu interwencyjnemu. Ma ono wesprzeć dalsze prowadzenie działalności. Co oznacza, że jeśli obecnie działalność jest zawieszona, to od dnia otrzymania świadczenia interwencyjnego konieczne jest jej wznowienie i aktywne prowadzenie przez 6 miesięcy. W przypadku jej niewznowienia od dnia otrzymania świadczenia lub zawieszenie w trakcie 6 miesięcy od otrzymania świadczenia, podlegać będzie ono zwrotowi. 

Świadczenie przeznaczone jest dla przedsiębiorców, którzy prowadzą działalność gospodarczą w rozumieniu przepisów ustawy Prawo przedsiębiorców. Oznacza to, że nie zawęża pomocy tylko do płatników składek ZUS. Jeżeli rolnik prowadzi działalność gospodarczą, a więc jest wpisany do odpowiedniej ewidencji działalności gospodarczej (CEIDG/KRS), może złożyć wniosek o świadczenie interwencyjne RSI, nawet jeżeli nie figuruje w ZUS.

Wniosek o świadczenie interwencyjne RSI może złożyć przedsiębiorca-spółka z o.o., która nie ma obowiązku opłacania składek, bo nie zatrudnia pracowników (nie ma konta w ZUS).

Świadczenie przeznaczone jest dla przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą w rozumieniu przepisów ustawy Prawo przedsiębiorców. Przepisy nie wskazują, że taki przedsiębiorca (spółka) musi zatrudniać pracowników, żeby złożyć wniosek RSI.

Zatrudnienie musi być utrzymane przez 6 miesięcy, licząc od 16 września 2024 r., a nie od otrzymania świadczenia. Jeśli w tym okresie pracownik sam się zwolni, przedsiębiorca powinien w to miejsce zatrudnić innego pracownika czy zleceniobiorcę. Jeżeli przedsiębiorcy się to nie uda się i przez to zmniejszy się liczba ubezpieczonych, przedsiębiorca będzie musiał zwrócić część świadczenia interwencyjnego proporcjonalnie do spadku zatrudnienia.

Jeżeli przedsiębiorca założył działalność gospodarczą w lutym 2024 r. (a więc nie uzyskał przychodu w 2023 r.), jedynym sposobem ustalenia wysokości świadczenia interwencyjnego może być ustalenie na podstawie liczby ubezpieczonych, czyli uwzględniając jego jako jedynego ubezpieczonego.

W takim przypadku świadczenie interwencyjnie jest nienależne. Zgodnie z przepisami ustawy wprowadzającej świadczenie interwencyjne jest ono należne wyłącznie przedsiębiorcy w rozumieniu przepisów ustawy Prawo przedsiębiorców, który poniósł szkodę polegającą na utracie, uszkodzeniu lub zniszczeniu, bezpośrednio w wyniku powodzi, składników materialnych przedsiębiorstwa niezbędnych do dalszego prowadzenia działalności gospodarczej.

W opisanej sytuacji przedsiębiorcy mogą skorzystać z pomocy w formie wyznaczenia nowego terminu płatności składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne oraz innych składek, do poboru, których obowiązany jest ZUS. Ta forma pomocy dotyczy płatników składek, którzy na skutek powodzi doznali szkód majątkowych lub utracili, chociażby czasowo, możliwość korzystania z posiadanej nieruchomości lub lokalu. Nowy terminu płatności składek dotyczy składek za okres od sierpnia do grudnia 2024 r. Składki te powinny zostać opłacone do 15 września 2025 r.

Zgodnie z przepisami specustawy powodziowej, zadaniem ZUS jest wypłata świadczenia interwencyjnego na wniosek przedsiębiorcy. Należy podkreślić, że to przedsiębiorca decyduje, czy będzie wnioskował o świadczenie interwencyjne, w jakim terminie (ma na to 6 miesięcy) biorąc pod uwagę to, czy posiada już oszacowanie szkody, czy nie, oraz to, czy przewiduje otrzymanie odszkodowania od ubezpieczyciela (w kontekście ewentualnego zwrotu otrzymanej pomocy).

ZUS nie ma prawa doradzać przedsiębiorcom w tym zakresie.

Możemy jedynie wyjaśnić zasady składania wniosku o świadczenie interwencyjne, pomóc w jego wypełnieniu i złożeniu, wskazać sposób wyliczenia kwoty świadczenia jaki wynika z ustawy jak również wskazać, że po otrzymaniu świadczenia nie wywiązanie się z zobowiązań wskazanych w ustawie będzie się wiązało ze zwrotem do ZUS świadczenia w całości lub części. Zatem przedsiębiorca składając wniosek o świadczenie interwencyjne bez dokumentacji oszacowania szkody musi się liczyć z tym, że jeśli dostarczy w ciągu 5 miesięcy od otrzymania świadczenia oszacowanie szkody i kwota szkody będzie niższa niż wypłacone mu świadczenie, to będzie zobowiązany do jego zwrotu w części.

Przy tym należy zauważyć, że kwestia zwrotu otrzymanej w celu naprawienia szkód powstałych w wyniku wystąpienia powodzi pomocy publicznej, udzielonej na podstawie ustawy powodziowej w związku z przekroczeniem wartości szkód materialnych poniesionych przez beneficjenta jest w gestii wojewody. 

W piśmie informującym o przyznaniu świadczenia interwencyjnego nie będzie podana data, od której powinno nastąpić wznowienie prowadzenia działalności, jeśli była wcześniej zawieszona. W dniu otrzymania świadczenia działalność powinna być już wznowiona. Dniem otrzymania świadczenia będzie data wpływu środków na rachunek bankowy przedsiębiorcy. Należy zauważyć, iż przedsiębiorca składając wniosek o świadczenie interwencyjne zobowiązuje się do prowadzenia działalności gospodarczej przez co najmniej 6 miesięcy od dnia otrzymania tego świadczenia. To na przedsiębiorcy ciąży obowiązek dochowania swojego zobowiązania.

Wniosek RSI może złożyć przedsiębiorca, który nie figuruje w ZUS bo jest rolnikiem ubezpieczonym w KRUS pod warunkiem, że jest przedsiębiorcą w rozumieniu przepisów ustawy Prawo przedsiębiorców. Świadczenie interwencyjne kierowane jest bowiem do przedsiębiorców, którzy zostali zdefiniowani we wskazanej ustawie. Jednocześnie przedsiębiorca podlegający ubezpieczeniom w KRUS nie będzie wliczany  do ustalenia kwoty świadczenia. Do liczby ubezpieczonych, zgodnie z ustawą, wlicza się tylko tych ubezpieczonych, którzy zostali zgłoszeni do ubezpieczeń społecznych lub wyłącznie ubezpieczenia zdrowotnego. W ustawie nie są ujęte osoby zgłoszone do ubezpieczenia społecznego rolników.

Dodatkowo należy zauważyć, że zgodnie z art. 6 ustawy – Prawo przedsiębiorców:

1. Przepisów ustawy nie stosuje się do:

• działalności wytwórczej w rolnictwie w zakresie upraw rolnych oraz chowu i hodowli zwierząt, ogrodnictwa, warzywnictwa, leśnictwa i rybactwa śródlądowego;
• wynajmowania przez rolników pokoi, sprzedaży posiłków domowych i świadczenia w gospodarstwach rolnych innych usług związanych z pobytem turystów;
• wyrobu wina przez producentów wina w rozumieniu art. 2 pkt 23 ustawy z dnia 2 grudnia 2021 r. o wyrobach winiarskich (Dz.U. z 2023 r. poz. 550) będących rolnikami wyrabiającymi mniej niż 100 hektolitrów wina w roku winiarskim wyłącznie z winogron pochodzących z własnych upraw winorośli;
• działalności rolników w zakresie sprzedaży, o której mowa w art. 20 ust. 1c ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2022 r. poz. 2647, z późn. zm.);
• działalności prowadzonej przez koła gospodyń wiejskich na podstawie ustawy z dnia 9 listopada 2018 r. o kołach gospodyń wiejskich (Dz.U. z 2023 r. poz. 1179), które spełniają warunki, o których mowa w art. 24 ust. 1 tej ustawy.

2. Do działalności gospodarczej polegającej na świadczeniu usług stosuje się odpowiednio przepisy art. 7-11 i rozdziału 6 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. o zasadach uczestnictwa przedsiębiorców zagranicznych i innych osób zagranicznych w obrocie gospodarczym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. z 2022 r. poz. 470).

Przepis wyłącza zatem stosowanie ustawy do niektórych rodzajów działalności rolniczej. W konsekwencji co do zasady rolnik nie będzie przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy – Prawo przedsiębiorców. Stanie się nim, gdy nie będzie podlegał wyłączeniu z art. 6 ust. 1 omawianej ustawy, np. przekroczy limit produkcji wina i rozpocznie pozarolniczą działalność gospodarczą.

Do liczby osób zgłoszonych do ubezpieczeń społecznych (dobrowolnych, obowiązkowych) lub wyłącznie do ubezpieczenia zdrowotnego wliczane są osoby przebywające na urlopach macierzyńskich i wychowawczych. Natomiast nie są wliczane osoby przebywające na urlopie bezpłatnym.

Zgodnie z przepisami ustawy wprowadzającej świadczenie interwencyjne, jest ono należne przedsiębiorcy w rozumieniu przepisów ustawy – Prawo przedsiębiorców, który poniósł szkodę polegającą na utracie, uszkodzeniu lub zniszczeniu, bezpośrednio w wyniku powodzi, składników materialnych przedsiębiorstwa niezbędnych do dalszego prowadzenia działalności gospodarczej. W opisanym przypadku nie mamy do czynienia z taką sytuacją.

Przedsiębiorcy Ci mogą natomiast skorzystać z pomocy w formie wyznaczenia nowego terminu płatności składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne oraz innych składek, do poboru których obowiązany jest ZUS. Ta forma pomocy dotyczy płatników składek, którzy na skutek powodzi doznali szkód majątkowych lub utracili, chociażby czasowo, możliwość korzystania z posiadanej nieruchomości lub lokalu. Nowy termin płatności składek dotyczy składek za okres od sierpnia do grudnia 2024 r., a nowy termin ich zapłaty to 15 września 2025 r.

Przy wskazaniu, że kwota świadczenia interwencyjnego powinna być wyliczona na podstawie liczby ubezpieczonych, to w tej liczbie należy uwzględnić osoby faktycznie zatrudnione w spółce zgłoszone do dobrowolnych ubezpieczeń społecznych, obowiązkowych ubezpieczeń społecznych oraz wyłącznie ubezpieczenia zdrowotnego na dzień złożenia wniosku albo 16 września 2024 r. Należy jednak wziąć pod uwagę, czy faktycznie spółka poniosła bezpośrednią szkodę w postaci utraty, uszkodzenia lub zniszczenia składników materialnych przedsiębiorstwa niezbędnych do dalszego prowadzenia działalności gospodarczej w przypadku zalania kantyny pracowniczej.

Ta kwestia pozostaje poza zakresem działania Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Nie jest rolą ZUS wskazywanie niezbędnych elementów dokumentu potwierdzającego oszacowanie poniesionych szkód.

Świadczenie interwencyjne dedykowane jest dla przedsiębiorców w rozumieniu przepisów ustawy – Prawo przedsiębiorców (art. 4 ust. 1-2) prowadzących działalność na terenie, na którym wystąpiła powódź i którzy ponieśli szkodę. Pomocą mogą być więc objęte zarówno osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, w tym wspólnicy spółek cywilnych, jak i osoby prawne (spółki kapitałowe: spółki akcyjne, proste spółki akcyjne oraz spółki z ograniczoną odpowiedzialnością) i jednostki organizacyjne niebędące osobą prawną, którym odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną (spółki osobowe: spółka jawna, spółka partnerska, spółka komandytowa, spółka komandytowo-akcyjna).

Biorąc pod uwagę wskazane przepisy, należy zauważyć, iż spółka cywilna nie mieści się w definicji przedsiębiorcy. Wspólnik spółki cywilnej jest odrębnym przedsiębiorcą w rozumieniu przepisów ustawy – Prawo przedsiębiorców, dlatego wniosek o świadczenie interwencyjne może złożyć każdy wspólnik osobno.

Wspólnik ma możliwość skorzystania z opcji podania średniomiesięcznego  przychodu uzyskanego  z tytułu prowadzonej działalności w spółce cywilnej  w 2023 r. proporcjonalnie policzonego do procentowego udziału w spółce.

Może także skorzystać z wyliczenia wg liczby ubezpieczonych, ale w takim przypadku może wziąć pod uwagę tylko i wyłącznie siebie jako ubezpieczonego (tj. będzie to 1 osoba).

Zgodnie z przepisami ustawy wprowadzającej świadczenie interwencyjne, jest ono należne przedsiębiorcy w rozumieniu przepisów ustawy Prawo przedsiębiorców, który poniósł szkodę polegającą na utracie, uszkodzeniu lub zniszczeniu, bezpośrednio w wyniku powodzi, składników materialnych przedsiębiorstwa niezbędnych do dalszego prowadzenia działalności gospodarczej.

Za poszkodowanego przedsiębiorcą można uznać zarówno osobę, która w ramach prowadzenia działalności prowadzi sklep w wynajętym lokalu, jak i osobę, która w ramach prowadzenia działalności wynajmuje ten lokal. Wnioski o świadczenie interwencyjne mogą więc złożyć obaj przedsiębiorcy (mimo, że we wniosku wskażą ten sam adres prowadzenia działalności).

Przedsiębiorca składając wniosek RSI zobowiązuje się do utrzymania poziomu zatrudnienia przez okres 6 miesięcy od dnia 16 września 2024 r. Nie ma w tym przypadku możliwości wybrania daty, na którą przedsiębiorca chce ustalić stan zatrudnienia.

W sytuacji, gdy jeden lub więcej pracowników się zwolni i stan zatrudnienia po 6 miesiącach (licząc od 16 września 2024 r.) spadnie, będzie to oznaczało, że przedsiębiorca nie wykonał zobowiązania. Wtedy przedsiębiorca zostanie zobowiązany do zwrotu świadczenia interwencyjnego, proporcjonalnie do spadku zatrudnienia.

Jeżeli przedsiębiorca chce uniknąć zwrotu części świadczenia, powinien zatrudnić nowe osoby na miejsce tych, które się zwolniły.

W razie, gdy w okresie 6 miesięcy (licząc od 16 września 2024 r.) nastąpi zgon pracownika, a zatem stan zatrudnienia spadnie, będzie to oznaczało, że przedsiębiorca nie wykonał zobowiązania. Wtedy przedsiębiorca zostanie zobowiązany do zwrotu świadczenia interwencyjnego, proporcjonalnie do spadku zatrudnienia.

Jeżeli przedsiębiorca chce uniknąć zwrotu części świadczenia, powinien zatrudnić nową osobę w miejsce osoby, która zmarła.

Jednocześnie w sytuacji, gdy nie uda się przedsiębiorcy odtworzyć tego etatu (stan zatrudnienia spadnie) nie należy składać korekty wniosku ani pisma ogólnego POG. ZUS zweryfikuje z urzędu, czy stan zatrudnienia został utrzymany i jeśli ustali, że nie został on zachowany, to wyda decyzję zobowiązującą przedsiębiorcę do zwrotu części świadczenia interwencyjnego proporcjonalnie do spadku zatrudnienia.

Świadczenie interwencyjne jest świadczeniem jednorazowym, którego celem jest wsparcie przedsiębiorcy w dalszym prowadzeniu przez niego działalności gospodarczej. W razie prowadzenia działalności przez przedsiębiorcę w dwóch punktach na terenie objętym powodzią, składa on wyłącznie jeden wniosek, w którym powinien zostać wskazany jeden wybrany przez przedsiębiorcę adres prowadzenia działalności z terenu objętego powodzią.

Przedsiębiorca sam określa kwotę świadczenia, o którą wnioskuje. Nie może ona jednak być większa niż poniesiona szkoda. W przypadku zalania dwóch punktów, w których była prowadzona działalność, należy wziąć pod uwagę łączną kwotę szkody oszacowaną przez właściwe do tego podmioty.

Jednocześnie kwota świadczenia nie może być większa niż ustalona na podstawie iloczynu:

• liczby ubezpieczonych zgłoszonych do dobrowolnych ubezpieczeń społecznych, obowiązkowych ubezpieczeń społecznych, wyłącznie ubezpieczenia zdrowotnego na dzień złożenia wniosku albo 16 września 2024 r. (bierzemy pod uwagę wyłącznie mniejszą z tych liczb) i kwoty 16 000 zł,

   albo

• średniomiesięcznego przychodu uzyskanego z prowadzenia działalności gospodarczej w 2023 r. i wskaźnika 0,75.

Maksymalna kwota świadczenia nie może także przekroczyć 1 000 000 zł.

Jeżeli przedsiębiorca wykonuje działalność w wynajętym lokalu (budynek PGR), a umowę ubezpieczenia zawarł właściciel budynku PGR, to we wniosku RSI przedsiębiorca zaznacza, iż nie zawarł umowy ubezpieczenia przedsiębiorstwa od następstw klęsk żywiołowych.

Jeśli osoba prowadzi działalność jednoosobową na własny rachunek, a jednocześnie jest wspólnikiem w spółce prawa handlowego, np. spółce z.o.o., to możliwe jest złożenie dwóch wniosków o świadczenie interwencyjne, tj. za indywidualną działalność oraz w imieniu spółki.

Jednakże jeżeli miejscem prowadzenia działalności jest ten sam lokal, siedziba to należy dokonać wyodrębnienia jakie składniki majątkowe, które uległy zniszczeniu należą do danego przedsiębiorstwa (składniki majątkowe dwóch działalności nie mogą się pokrywać).

Jeśli wszystkie składniki majątkowe są wspólne należy złożyć tylko jeden wniosek z wybranej działalności. Jeżeli tylko część składników jest wspólnych należy je ująć w oszacowaniu szkody w odniesieniu do jednej z działalności.

Zgodnie z przepisami ustawy wprowadzającej świadczenie interwencyjne, jest ono kierowane do przedsiębiorcy w rozumieniu ustawy – Prawo przedsiębiorców, którzy prowadzili na dzień 16 września 2024 r. działalność gospodarczą na terenie objętym powodzią.

W przypadku przedsiębiorcy, który w październiku 2024 r. dokonał zmiany wpisu w CEIDG w zakresie miejsca prowadzenia działalności z datą wsteczną (od lipca 2024 r.) wniosek o świadczenie interwencyjne będzie weryfikowany pod kątem tego, czy adres wskazany we wniosku (a zmieniony w CEIDG) jest adresem, pod którym faktycznie była prowadzona działalność.

Ustawa wskazuje, że świadczenie interwencyjne przysługuje jeżeli bezpośrednio w wyniku powodzi przedsiębiorca poniósł konkretną szkodę polegającą na utracie, uszkodzeniu lub zniszczeniu składników materialnych przedsiębiorstwa niezbędnych do dalszego prowadzenia działalności gospodarczej. Budynek mieszkalny na terenie którego zarejestrowana jest działalność przewóz osób (taxi) nie jest składnikiem majątkowym przedsiębiorstwa niezbędnym do dalszego prowadzenia działalności. Dla osób, które poniosły szkodę poprzez zalanie budynku mieszkalnego dostępne są inne instrumenty pomocowe. Oszacowaniem szkód zajmują się rzeczoznawcy lub biegli uprawnieni do dokonywania wyceny środków trwałych lub aktywów obrotowych lub rzeczoznawcy majątkowi.

W takim przypadku zostanie wypłacona kwota 600 000 zł.

Sposób ustalenia tej kwoty:

• Ustalamy liczbę osób ubezpieczonych na dzień:

• 16 września 2024 r. - 80
• złożenia wniosku – 75

• Ustalenie iloczynu liczby osób ubezpieczonych i kwoty 16 000 zł. (do ustalenia kwoty należy wziąć mniejszą z tych liczb): 75 x 16 000 zł = 1 200 000 zł.
• Ustalona kwota przekracza wnioskowaną wysokość świadczenia dlatego do dalszego wyliczenia należy wziąć kwotę 800 000 zł.
• Z uwagi na brak zawartej umowy ubezpieczenia przedsiębiorcy przysługuje 75 % ustalonej kwoty, tj.:  800 000 zł x 75% = 600 000 zł.

Zgodnie z przepisami ustawy wprowadzającej świadczenie interwencyjne, jest ono należne przedsiębiorcy w rozumieniu przepisów ustawy Prawo przedsiębiorców, który poniósł szkodę polegającą na utracie, uszkodzeniu lub zniszczeniu, bezpośrednio w wyniku powodzi, składników materialnych przedsiębiorstwa niezbędnych do dalszego prowadzenia działalności gospodarczej.

W tym przypadku przedsiębiorca może jedynie wziąć pod uwagę budynek administracyjny oraz magazyn, bo tylko one uległy bezpośredniemu zniszczeniu w wyniku powodzi (punkt gastronomi nie uległ zalaniu i zniszczeniu).

Stowarzyszenia oraz fundacje, które prowadzą działalność gospodarczą, mogą wnioskować o świadczenie interwencyjne. Taka fundacja/stowarzyszenie musi wówczas być zarejestrowana w Krajowym Rejestrze Sądowym w dwóch rejestrach: rejestrze stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych, fundacji oraz samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej, a także w rejestrze przedsiębiorców.

Do wyliczenia kwoty świadczenia interwencyjnego bierzemy pod uwagę kwotę faktycznej szkody, która wynika z oszacowania właściwego w tym zakresie podmiotu. Przedsiębiorca sam określa we wniosku kwotę, o którą wnosi mając na uwadze, że świadczenie będzie wyliczone wg sposobu, który wskaże a także z uwzględnieniem istniejących obwarowań ustawowych (nie więcej niż szkoda, nie więcej niż 1 mln. zł).

W przytoczonym przykładzie, przedsiębiorca może wskazać 500 tyś (tyle co szkoda). Jeśli przedsiębiorcy z wyliczenia (czy to wg liczby osób ubezpieczonych czy średniomiesięcznego przychodu) wychodzi kwota 300 tyś. zł, może wpisać tę kwotę.

Odnośnie zapisu, o którym mowa w pytaniu to dotyczy to weryfikacji, której będzie dokonywał wojewoda a nie ZUS, który będzie dochodził ewentualnego zwrotu otrzymanej pomocy. Należy wziąć pod uwagę, że pomocy w ramach ustawy powodziowej nie udziela tylko ZUS ale także inne podmioty.

Przypadki zwrotu świadczenia w całości lub części do ZUS zostały określone wprost w ustawie.

Płatnik powinien uwzględnić liczbę wszystkich osób zatrudnionych.

Taka firma może wnioskować o świadczenie interwencyjne. Nie ma znaczenia, że zalało 5 budynków w różnych miejscowościach. We wniosku należy podać jeden wybrany adres prowadzenia działalności, który znajduje się na terenie objętym powodzią i jest ujęty w rozporządzeniu.

Należy wziąć pod uwagę liczbę ubezpieczonych zatrudnionych w firmie, a nie tylko zatrudnionych i wykonujących pracę na terenie zalanego budynku.

Utrzymanie poziomu zatrudnienia dotyczy liczby osób zatrudnionych w całej firmie, a nie tylko wykonujących pracę na terenie zalanego budynku.