Kto może uzyskać jednorazowe świadczenie lokalowe?

Nowe świadczenie

Od 17 czerwca 2025 r. będzie dostępna pomoc na remont lokalu lub usunięcie szkód, które powstały w wyniku powodzi, dla osób fizycznych niebędących przedsiębiorcami, które wynajmowały lokale przedsiębiorcom – świadczenie lokalowe.

Właściciele lokalu, którzy wynajmują bądź wynajmowali na potrzeby prowadzenia działalności gospodarczej i zostali poszkodowani w wyniku powodzi, od 17 czerwca 2025 r. będą mogli wystąpić z wnioskiem o jednorazowe świadczenie lokalowe. Najpóźniej wniosek powinien trafić do ZUS do 30 września 2025 r. - To na podstawie norm znowelizowanej ustawy powodziowej, której przepisy w zakresie świadczenia lokalowego wejdą w życie 17 czerwca 2025 r. (wynika to z art. 24b ust. 1 oraz art. 24c ust. 1 ustawy z dnia 16 września 2011 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z usuwaniem skutków powodzi - zwanej dalej: ustawą powodziową - w związku z art. 23 ustawy z dnia 9 maja 2025 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z usuwaniem skutków powodzi oraz niektórych innych ustaw).

Jeżeli więc zainteresowany jest właścicielem lokalu, który wynajmuje lub wynajmował na potrzeby prowadzenia działalności gospodarczej i został poszkodowany w wyniku powodzi, to od 17 czerwca do 30 września 2025 r. może złożyć wniosek o jednorazowe świadczenie lokalowe.

Celem tego świadczenia jest wsparcie w remoncie lokalu bądź usunięciu szkód w rzeczowych aktywach trwałych, które stanowią wyposażenie lokalu, zostały udostępnione przedsiębiorcy w ramach umowy najmu i są własnością wynajmującego. Pieniądze można wykorzystać na pokrycie kosztów remontu bądź usunięcia szkód powstałych wskutek powodzi od dnia następującego po dniu, w którym do niej doszło.

Kto może liczyć na świadczenie lokalowe? Jakie warunki trzeba spełnić, aby skorzystać z tego świadczenia?

Zainteresowany może otrzymać świadczenie, jeżeli jest:

1. osobą fizyczną, właścicielem bądź współwłaścicielem (przy wypłacie świadczenie jest niepodzielne) lokalu o przeznaczeniu innym niż mieszkalne z uwzględnieniem pomieszczeń przynależnych, o którym mowa w ustawie powodziowej oraz
2. w sierpniu 2024 r. (tj. w miesiącu kalendarzowym poprzedzającym miesiąc wydania rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 września 2024 r. w sprawie wykazu gmin, w których są stosowane szczególne rozwiązania związane z usuwaniem skutków powodzi z września 2024 r., oraz rozwiązań stosowanych na ich terenie - zwanego dalej: rozporządzeniem powodziowym) wynajmował ten lokal przedsiębiorcy na podstawie umowy najmu na potrzeby prowadzenia działalności gospodarczej (wg art. 4 ust. 1 lub 2 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców).

Jeżeli lokal jest przedmiotem współwłasności, jedno świadczenie lokalowe może zostać przyznane łącznie wszystkim wynajmującym, pod warunkiem że wyrażą oni zgodę na wystąpienie z wnioskiem o jego przyznanie. Wszyscy współwłaściciele powinni zatem podpisać wspólny wniosek.

Jakie warunki należy spełnić, aby otrzymać świadczenie lokalowe?

Zainteresowany otrzyma świadczenie, o ile:

1. poniósł szkodę polegającą na utracie, uszkodzeniu lub zniszczeniu lokalu w wyniku powodzi,
2. nie jest przedsiębiorcą (wg art. 4 ust. 1 lub 2 Prawa przedsiębiorców),
3. nie otrzymał innych środków finansowych w ramach innego instrumentu wsparcia dla poszkodowanych z przeznaczeniem na remont lokalu lub usuwanie szkód w tym lokalu, w tym w postaci zasiłku celowego (zgodnie z art. 40 ust. 2 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej) przyznawanego osobie albo rodzinie, która poniosła stratę w wyniku powodzi, z przeznaczeniem na: remont, odbudowę budynku mieszkalnego, lokalu mieszkalnego lub budynku gospodarczego, odtworzenie budynku bądź lokalu mieszkalnego w innym miejscu lub o innych wymiarach, zakup budynku bądź lokalu mieszkalnego albo budynku mieszkalnego wraz z gruntem, na którym jest posadowiony, albo zakup działki budowlanej albo najem budynku czy lokalu mieszkalnego,
4. remont lokalu nie został już sfinansowany przez przedsiębiorcę, któremu wynajmuje lub wynajmował lokal (w ramach pomocy uregulowanej w art. 41 ust. 2 ustawy powodziowej),
5. za sierpień 2024 r. albo za III kwartał 2024 r. opłacił w terminie ryczałt od przychodów ewidencjonowanych (zgodnie z art. 24b ust. 3 ustawy powodziowej).

Ile wyniesie świadczenie lokalowe?

Świadczenie przysługuje w wysokości wskazanej przez wynajmującego we wniosku. Nie może ono jednak przekroczyć wysokości poniesionej szkody. Dodatkowo Zakład Ubezpieczeń Społecznych pomniejsza tę kwotę o wartość wypłaconego odszkodowania z tytułu zawartej umowy ubezpieczenia lokalu od następstw klęsk żywiołowych.

Wysokość przyznanego świadczenia nie może również przekraczać maksymalnej kwoty świadczenia, która jest określona rozporządzeniem Rady Ministrów (tzw. rozporządzeniem powodziowym).

Jeżeli przed wystąpieniem powodzi nie została zawarta umowa ubezpieczenia lokalu od następstw klęsk żywiołowych, to wysokość przyznanego świadczenia lokalowego nie może przekroczyć 75% wysokości szkód określonych w oszacowaniu szkód i 75% maksymalnej wysokości świadczenia lokalowego.

W jaki sposób złożyć wniosek?

Żeby skorzystać ze świadczenia lokalowego, należy złożyć do ZUS wniosek RSL ("Wniosek o świadczenie lokalowe przeznaczone na naprawę szkód powstałych w tym lokalu w wyniku powodzi").

Ponieważ przepisy ustawy powodziowej regulujące kwestię świadczenia lokalowego wchodzą w życie 17 czerwca 2025 r., wniosek RSL można złożyć dopiero od tego dnia. Wnioski złożone w innej formie niż na przeznaczonym do tego formularzu, jak też wnioski złożone przed dniem wejścia w życie ustawy nie będą rozpatrywane.

Wniosek o świadczenie lokalowe można złożyć do 30 września 2025 r. w formie:

1. elektronicznej na swoim profilu na PUE/eZUS - jako pismo ogólne POG, do którego dołącza się wniosek o świadczenie lokalowe (RSL);
2. papierowej wersji wniosku (RSL) - w każdej placówce ZUS lub przesłać go pocztą.

Co musi zawierać wniosek i jakie dokumenty będą wymagane?

We wniosku trzeba podać:

1. kwotę świadczenia lokalowego, o jaką wnioskodawca się ubiega,
2. numer rachunku płatniczego, na który chce otrzymać świadczenie,
3. wysokość odszkodowania z tytułu zawartej umowy ubezpieczenia lokalu od następstw klęsk żywiołowych, jeżeli zostało wnioskodawcy wypłacone,
4. informację, czy wnioskodawca posiada pełną własność, czy współwłasność lokalu,
5. adres lokalu,
6. adres do korespondencji.

Do wniosku należy dołączyć:

• dokument potwierdzający prawo właśności do lokalu,
• dokument potwierdzający oszacowanie szkód, jakie wystąpiły w lokalu - przeprowadzone przez: rzeczoznawcę bądź biegłego uprawnionego do wyceny środków trwałych lub aktywów obrotowych, rzeczoznawcę majątkowego albo ubezpieczyciela w razie zawarcia umowy ubezpieczenia lokalu od następstw klęsk żywiołowych przed wystąpieniem powodzi - wraz z dokumentacją, na podstawie której szkody zostały oszacowane,
• dokument potwierdzający zawarcie umowy ubezpieczenia lokalu od następstw klęsk żywiołowych przed wystąpieniem powodzi, jeżeli wnioskodawca ją zawarł,
• dokumentację poniesionych kosztów remontu w lokalu, jeżeli remont zakończył się na dzień złożenia wniosku,
• dokumentację dotychczas poniesionych kosztów remontu lokalu, jeżeli remot nie zakończył się na dzień złożenia wniosku.

Na przekazanie oszacowania poniesionych szkód jest 10 miesięcy od dnia, w którym wnioskodawca uzyska świadczenie lokalowe (jeżeli od razu nie dołączył tego dokumentu do wniosku).

ZUS nie kwestionuje metodyki przyjętej przez podmiot uprawniony do oszacowania szkody (m.in. metody odtworzeniowej). Oszacowanie musi być dokumentem, z którego będzie wynikała konkretna kwota (wartość) szkody. Oszacowania nie stanowi zatem dokument, w którym jest ujęty tylko wykaz (koszt) prac niezbędnych do odtworzenia stanu sprzed powodzi (np. kosztorys inwestorski czy kosztorys remontowy).

Dokument oszacowania szkody musi być podpisany przez uprawniony podmiot (nie może być zatwierdzony jedynie przez poszkodowanego) bądź sporządzony przez ubezpieczyciela.

Składając wniosek odpowiednio do swojej sytuacji, wnioskodawca musi oświadczyć, że:

1. w wyniku powodzi doznał szkody, która polega na utracie, uszkodzeniu bądź zniszczeniu lokalu,
2. w miesiącu kalendarzowym poprzedzającym miesiąc wydania rozporządzenia (zgodnie z art. 1 ust. 2 ustawy powodziowej) wynajmował lokal przedsiębiorcy, na podstawie umowy najmu,
3. nie zawarł umowy ubezpieczenia lokalu od następstw klęsk żywiołowych,
4. otrzymał odszkodowanie z tytułu zawartej umowy ubezpieczenia lokalu od następstw klęsk żywiołowych, we wskazanej wysokości,
5. nie otrzymał innych świadczeń na lokal na podstawie ustawy powodziowej,
6. nie zachodzą okoliczności, które wyłączają możliwość uzyskania świadczenia lokalowego (wskazane w art. 24b ust. 2 ustawy powodziowej), tzn.:

1. nie jest przedsiębiorcą,
2. nie otrzymał środków finansowych w ramach innego instrumentu wsparcia dla poszkodowanych z przeznaczeniem na remont lokalu bądź usuwanie szkód w tym lokalu, w tym w postaci zasiłku celowego (zgodnie z art. 40 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej) przyznawanego osobie albo rodzinie, która poniosła stratę w wyniku powodzi, z przeznaczeniem na:
   • remont,
   • odbudowę budynku mieszkalnego, lokalu mieszkalnego lub budynku gospodarczego,
   • odtworzenie budynku bądź lokalu mieszkalnego w innym miejscu lub o innych wymiarach,
   • zakup budynku bądź lokalu mieszkalnego albo budynku mieszkalnego wraz z gruntem, na którym jest posadowiony, albo
   • zakup działki budowlanej albo najem budynku czy lokalu mieszkalnego,
3. remont lokalu nie został sfinansowany przez przedsiębiorcę, któremu wynajmuje lub wynajmował lokal (w ramach pomocy uregulowanej w art. 41 ust. 2 ustawy powodziowej),

Ponadto odpowiednio do swojej sytuacji zobowiązujesz się do tego, że przekażesz nam:

1. oświadczenie o wysokości wypłaconego odszkodowania z tytułu zawartej przed wystąpieniem powodzi umowy ubezpieczenia lokalu od następstw klęsk żywiołowych – w ciągu miesiąca od wypłaty tego odszkodowania,
2. oświadczenie o zmianie wysokości wypłaconego odszkodowania z tytułu zawartej przed wstąpieniem powodzi umowy ubezpieczenia lokalu od następstw klęsk żywiołowych – w ciągu miesiąca od zaistnienia zmian,
3. oszacowanie szkód wraz z dokumentacją, na podstawie której zostało ono przeprowadzone – w ciągu 10 miesięcy od dnia, w którym otrzymasz świadczenie lokalowe, jeśli ten dokument nie zostanie przekazany wraz z wnioskiem.

Informacja o przyznaniu albo odmowie świadczenia lokalowego

Wniosek ZUS rozpatrzy niezwłocznie. Informacje w sprawie wniosku prześle na podany przez wnioskodawcę adres do korespondencji.

Jeżeli ZUS przyzna wnioskodawcy świadczenie w innej wysokości niż ta, o którą wnioskował, albo odmówi jego przyznania, to wyda decyzję. Decyzję ZUS wyda także wtedy, kiedy zobowiąże wnioskodawcę do zwrotu całości albo części świadczenia. Decyzję przekaże na wskazany adres do korespondencji.

Jak można się odwołać od decyzji ZUS?

Od decyzji ZUS można się odwołać – za pośrednictwem ZUS – do sądu okręgowego. Jest na to miesiąc od dnia doręczenia decyzji (zgodnie z art. 22g ust. 4 w zw. z art. 24g ust. 4 ustawy powodziowej).

Odwołanie można złożyć pisemnie bądź ustnie do protokołu (wówczas spisze je pracownik ZUS). Odwołanie powinno zawierać:

• oznaczenie sądu,
• imię, nazwisko i adres odwołującego się,
• znak i datę decyzji,
• uzasadnienie odwołania,
• podpis wnoszącego odwołanie lub podpis jego pełnomocnika.

Nie płaci się opłaty podstawowej od wniesienia odwołania.

Jakie są przesłanki zwrotu całości bądź części świadczenia lokalowego?

Osoba, która otrzyma świadczenie lokalowe, będzie zobowiązana do zwrotu całości świadczenia, jeśli:

1. ZUS stwierdzi, w związku z przeprowadzonym postępowaniem wyjaśniającym czy kontrolą, że nie spełnia ona warunków do przyznania świadczenia (zgodnie z art. 24b ustawy powodziowej),
2. przynajmniej jedno z jej oświadczeń było niezgodne ze stanem faktycznym,
3. wbrew zobowiązaniu nie prześle w terminie oszacowania szkód poniesionych, jakie wystąpiły w wynajmowanym lokalu,
4. nie podda się kontroli lub będzie utrudniać kontrolę ZUS w zakresie właściwego:

• przeznaczenia otrzymanego świadczenia lokalowego,
• dokumentowania wniosku o świadczenie lokalowe.

Z kolei zwrot części świadczenia dotyczy sytuacji, w której po przyznaniu świadczenia lokalowego wnioskodawca otrzyma odszkodowanie z tytułu zawartej umowy ubezpieczenia lokalu od następstw klęsk żywiołowych.

Podstawa prawna:

• ustawa z dnia 16 września 2011 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z usuwaniem skutków powodzi (Dz.U. z 2024 r. poz. 654, z późn. zm.), zwana: ustawą powodziową;
• ustawa z dnia 9 maja 2025 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z usuwaniem skutków powodzi oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2025 r. poz. 680);
• rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 16 września 2024 r. w sprawie wykazu gmin, w których są stosowane szczególne rozwiązania związane z usuwaniem skutków powodzi z września 2024 r., oraz rozwiązań stosowanych na ich terenie (Dz.U. poz. 1859, z późn. zm.), zwane: rozporządzeniem powodziowym;
• ustawa z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców (Dz.U. z 2024 r. poz. 236, z późn. zm.);
• ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz.U. z 2024 r. poz. 1283, z późn. zm.).

A.J.
Zespół e-prawnik.pl