Wypowiedzenie umowy spółki komandytowej przez wspólnika

Przepisy Kodeksu spółek handlowych nie zawierają szczególnych uregulowań odnoszących się do wypowiedzenia umowy spółki komandytowej przez wspólnika. Nie określają również komu takie oświadczenie woli powinno być złożone, ani od kiedy wywołuje skutki prawne. W zakresie tym należy zastosować przepisy k.s.h. odnoszące się do wypowiedzenia umowy spółki jawnej przez jej wspólnika. Odpowiednie stosowanie przepisów dot. spółki jawnej w zakresie funkcjonowania spółki komandytowej dopuszczalne jest na podstawie art. 103 k.s.h.

Zgodnie z art. 61 § 1 k.s.h. jeżeli spółkę zawarto na czas nieoznaczony, wspólnik może wypowiedzieć umowę spółki na sześć miesięcy przed końcem roku obrotowego. Ponadto, art. 61 § 3 k.s.h. stanowi, że wypowiedzenia dokonuje się  w formie pisemnego oświadczenia, które należy złożyć pozostałym wspólnikom albo wspólnikowi uprawnionemu do reprezentowania spółki. Stosowanie tego przepisu nie nastręcza trudności w odniesieniu do spółki jawnej, gdzie o zakresie reprezentacji spółki stosuje się postanowienia umowy spółki odnoszące się do jednolitego katalogu wspólników. Wątpliwości powstają w razie zastosowania tych przepisów względem spółki komandytowej. Wspólnicy spółki komandytowej nie legitymują się jednakowymi uprawnieniamwi. Zgodnie z postanowieniami art. 117 k.s.h. spółkę reprezentują komplementariusze, których z mocy umowy spółki albo prawomocnego orzeczenia sądu nie pozbawiono prawa reprezentowania spółki. Należy jednakże wskazać, że wspólnicy spółki komandytowej mogą być również komandytariuszami. Art. 118 § 1 k.s.h. wskazuje, że komandytariusz może reprezentować spółkę jedynie jako pełnomocnik. Powoduje to, że prowadzenie bieżących spraw spółki należy do komplementariuszy. W kontekście przytoczonych przepisów koniecznym jest rozważyć, komu musi zostać złożone wypowiedzenie umowy spółki przez wspólnika zamierzającego ją opuścić. Literalne brzmienie art. 61 § 3 k.s.h. wskazuje, że może ono być złożone bądź wspólnikom zarządzającym spółką bądź pozostałym wspólnikom. W tej sytuacji należy jednakże uwzględnić zróżnicowanie wspólników spółki komandytowej.

Uwzględniają powyższe przepisy koniecznym będzie stwierdzić, z racji użytej w przepisie art. 61 § 3 w zw. z art. 103 § 1 k.s.h. alternatywy rozłącznej, że wystarczy, żeby wspólnik skierował oświadczenie o wypowiedzeniu umowy spółki do innego komplementariusza (jeżeli sam jest komplementariuszem) albo do komplementariuszy uprawnionych do reprezentacji spółki (jeżeli jest komandytariuszem), aby spełnić dyspozycję zawartej w przepisie normy prawnej. Tym samym wspólnik ten nie musi kierować oświadczenia o wypowiedzeniu umowy spółki do komandytariuszy. Oświadczenie wspólnika o wypowiedzeniu umowy spółki jest złożone, jeżeli doszło do adresatów w taki sposób, aby mogli się zapoznać z jego treścią. Stosuje się zatem odpowiednie przepisy Kodeksu cywilnego z zakresu składania oświadczeń woli (art. 61 § 1 Kodeksu cywilnego).

Czynności wspólnika wypowiadającego umowę spółki w zakresie jej funkcjonowania 

Okres wypowiedzenia umowy spółki jest okresem newralgicznym z punktu widzenia funkcjonowania spółki, gdyż w dalszym ciągu do upływu terminu wypowiedzenia, jednym ze wspólników jest osoba chcąca opuścić spółkę. Z tego punktu widzenia należy oceniać zakres i dopuszczalność podejmowanych przez tę osobę działań. Przepisy k.s.h. nie zawierają w swej treści regulacji pozwalających na jednoznaczne określenie, w jaki sposób należy traktować poszczególne czynności takiego wspólnika. Względem spółki komandytowej odnieść należy generalną wykładnię zachowań wspólnika wynikających z przepisów dot. spółki jawnej. W okresie wypowiedzenia, czynności wspólnika wypowiadającego należy traktować jako przekraczające zakres zwykłych czynności, a więc wymagana jest do ich dokonania zgoda wszystkich wspólników, także tych wyłączonych od prowadzenia spraw. Przyjęcie takiego założenia wiąże się z oczywistym faktem zmiany statusu wspólnika z "normalnie funkcjonującego" na tego, który już nie chce przebywać w spółce. Należy więc w sposób szczególny chronić spółkę przed czynnościami takiego wspólnika, któremu nie zależy już na byciu wspólnikiem tej spółki. Czynności podejmowane przez takiego wspólnika wiążą się ze szczególnym ryzykiem i mogą grozić kolizją interesów prowadzącego sprawy spółki wspólnika i spółki lub pozostałych wspólników. Jak wynika z powyższego, wspólnik, który wypowiada umowę spółki, jest dalej wspólnikiem, z tym jednak, że jego czynności w sferze stosunków wewnętrznych podlegają ograniczeniom. Należy jednakże pamiętać, że powyższa ocena działań wspólnika musi uwzględniać fakt, że takim wspólnikiem może być również komandytariusz, którego zakres czynności na podstawie przepisów k.s.h. ogranicza się do działania w imieniu spółki w charakterze pełnomocnika.

Jedynie dla porządku należy wskazać, że wypowiedzenie umowy spółki nie prowadzi obligatoryjnie do likwidacji spółki. Zgodnie z art. 64 § 1 k.s.h. pomimo śmierci lub ogłoszenia upadłości wspólnika oraz pomimo wypowiedzenia umowy spółki przez wspólnika lub jego wierzyciela, spółka trwa nadal pomiędzy pozostałymi wspólnikami, jeżeli umowa spółki tak stanowi lub pozostali wspólnicy tak postanowią. Tym samym, wspólnicy mogą w formie uchwały postanowić o dalszym trwaniu spółki, bez jednego z dotychczasowych wspólników.