Nowe zasady segregacji odpadów

Od 2025 roku, według przepisów UE, wchodzi w życie obowiązek selektywnego zbierania odpadów typu: tekstylia, odzież, obuwie. To zadanie zostało nałożone na gminy i jest realizowane w ramach Punktów Selektywnego Zbierania Odpadów Komunalnych (PSZOK). Każda gmina zobowiązana jest ustanowić przynajmniej 1 taki punkt na swoim terenie. To tam mają trafiać rzeczy, którym można dać drugie życie.

 Od stycznia 2025 roku gminy powinny zapewniać przyjmowanie odpadów tekstyliów, zaś rozwiązaniem minimum jest odbiór w PSZOKach, tzn. Punktach Selektywnego Zbierania Odpadów Komunalnych.

W domach Polek i Polaków nie trzeba posiadać nowych pojemników na odpady tekstyliów, lecz powinno się je zbierać i oddawać w punktach do tego przeznaczonych, które zorganizuje gmina.

Ministerstwo Klimatu i Środowiska przygotowało katalog dobrych praktyk, czyli spis pomysłów jak zorganizować selektywne zbieranie odpadów tekstyliów oraz odzieży w gminach. Eksperci od tekstyliów sugerują wiele sposobów na nowe życie dla ubrań, ale ich początkiem jest selektywna zbiórka.

Niestety zdecydowana większość odpadów tekstylnych i ubrań trafia na składowiska i zanieczyszcza środowisko.

Tekstylia zanieczyszczają

Przemysł tekstylny negatywnie wpływa na środowisko. Przeciętna Europejka i Europejczyk co roku kupuje średnio ok. 26 kg ubrań. Według badań prowadzonych przez Wspólne Centrum Badawcze (JRC) w UE całkowita ilość odpadów włókienniczych – obejmująca odzież, obuwie, wyroby włókiennicze używane w gospodarstwach domowych, techniczne wyroby włókiennicze i odpady poprzemysłowe oraz przedkonsumenckie – w 2019 r. wyniosła 12,6 mln ton (10,9 mln ton odpadów pokonsumenckich i 1,7 mln ton odpadów poprzemysłowych i przedkonsumenckich). Wygenerowano 5,2 mln ton odpadów odzieży i odpadów obuwniczych, co odpowiada około 11 kg odpadów na osobę rocznie w UE.

Jak wynika z tych badań, obecnie około 78% pokonsumenckich odpadów włókienniczych, obejmujących odzież, obuwie i wyroby włókiennicze używane w gospodarstwach domowych i techniczne wyroby włókiennicze, nie jest zbieranych selektywnie. Trafiają one do zmieszanych odpadów z gospodarstw domowych, przeznaczonych do spalenia bądź składowania. Ten problem dotyczy zarówno krajów UE i państw trzecich.

- "Bez wprowadzenia zmian w obszarze zarządzania odpadami, przemysł tekstylny nadal będzie powodował nadmierną emisję gazów cieplarnianych, konsumpcję zasobów naturalnych i zanieczyszczenie wód. Niepotrzebne i zużyte ubrania zapełniają nasze składowiska, a wiele z nich trafia w miejsca przypadkowe jak choćby las" – wskazała wiceminister klimatu i środowiska Anita Sowińska. Jak podkreśliła, taka sytuacja wymaga zarówno zmian w naszym indywidualnych wyborach, jak i w legislacji.

Czas na segregację tekstyliów

Wdług przepisów przyjętych w Polsce w 2019 r., od 1 stycznia 2025 roku gminy mają obowiązek selektywnego zbierania odpadów tekstylnych. W PSZOKach, czyli Punktach Selektywnego Zbierania Odpadów Komunalnych, można oddać zużyte materiały tekstylne, odzież oraz obuwie. W każdej gminie musi być przynajmniej 1 taki punkt.

Ministerstwo Klimatu i Środowiska zachęca gminy do podejmowania inicjatyw, które wykraczają poza standardowe działania oraz tworzą nową jakość w zarządzaniu odpadami komunalnymi.

Rozwiązaniami, które sprawdziły się na świecie, są np.:

1. zbiórka workowa „door-to-door” – wyznaczenie dni, w których mieszkańcy mogą wystawić worki z tekstyliami przed domami;
2. kontenery na tekstylia w przestrzeniach miejskich – rozmieszczenie kontenerów na tekstylia w miejscach łatwo dostępnych dla mieszkańców (m.in. placach miejskich, przy szkołach, centrach handlowych);
3. re-butik gminny – organizowanie punktów wymiany używanej odzieży, które promują ponowne użycie oraz zapobiegają powstawaniu odpadów;
4. wsparcie zbiórek charytatywnych – współpraca z organizacjami non-profit w zakresie przekazywania używanej odzieży potrzebującym;
5. innowacyjne sposoby recyklingu – współpraca z firmami oraz organizacjami, które przetwarzają tekstylia na nowe produkty, jak np. materiały izolacyjne, legowiska dla zwierząt;
6. edukacja mieszkańców – kampanie promujące świadomą konsumpcję i wskazujące korzyści z segregacji tekstyliów;
7. organizacja giełd wymiany ubrań i obuwia – regularne wydarzenia umożliwiające mieszkańcom wymianę używanych rzeczy, co zmniejsza ilość powstających odpadów i wzmacnia lokalne więzi społeczne.

Czym są odpady tekstyliów?

Selektywna zbiórka odpadów tekstyliów oraz odzieży obejmuje w szczergólności zużytą odzież, koce, firany, bieliznę, obuwie, skarpetki, rękawiczki, czapki, szaliki, pościel, zasłony, ręczniki, obrusy, portfele, torebki, paski, galanterię skórzaną, plecaki, pluszowe zabawki i dywany.

Segregacja to droga do drugiego życia

Wiele firm oraz organizacji, tworząc innowacyjne rozwiązania w dziedzinie tekstyliów, istotnie wspiera praktyki recyklingowe. Przykładem jest recykling materiałów takich jak bawełna, wełna i poliester w celu produkcji nowych tkanin czy innych produktów. Istnieją też firmy, które oferują usługi przyjmowania zużytych ubrań od klientów i ich przetwarzania w nowe produkty lub odnawianie oraz sprzedawanie w niższej cenie.

Ważną rolę w przeciwdziałaniu powstawaniu odpadów tekstyliów ma odpowiedzialne podejście do konsumpcji. Warto zwracać uwagę na jakość oraz trwałość produktów, wybierać odzież wykonaną z recyklingowanych materiałów i kupować tylko tych rzeczy, które są nam naprawdę potrzebne.

Wyzwaniem przy recyklingu tekstyliów jest np. duże zróżnicowanie materiałów, z których wykonane są ubrania. Odpowiednie sortowanie oraz segregacja odpadów tekstylnych są więc niezbędne dla zapewnienia skutecznego recyklingu.

W ramach Unii Europejskiej opracowywane są przepisy dotyczące Rozszerzonej Odpowiedzialności Producenckiej, przewidujące, że producenci tekstyliów będą odpowiedzialni za produkt na każdym etapie jego „życia”.

Czy nowe zasady segregacji odpadów tekstyliów wymagają nowych worków lub pojemników na śmieci w domu?

Wprowadzenie selektywnej zbiórki odpadów tekstyliów niekoniecznie oznacza konieczność posiadania dodatkowych worków bądź pojemników w domach. Sposób zbiórki tych odpadów będzie zależał od rozwiązań przyjętych przez daną gminę; minimum, jakie każda gmina musi zapewnić, to odbiór odpadów tekstyliów w punktach selektywnego zbierania odpadów komunalnych, które są podstawowym elementem systemu. Dodatkowo gmina może zapewnić: specjalne pojemniki w przestrzeni publicznej czy zbiórki mobilne.

Warto dowiedzieć się w lokalnym urzędzie gminy lub sprawdzić jego strony internetowe, żeby uzyskać szczegółowe informacje na temat metod zbiórki odpadów tekstyliów w swoim miejscu zamieszkania. Szczegółowe informacje dotyczące selektywnej zbiórki odpadów komunalnych w danej gminie znajdują się w Regulaminie utrzymania czystości i porządku, który obowiązuje na terenie gminy.

Jaki kolor ma mieć pojemnik na tekstylia?

Obecnie przepisy nie określają koloru pojemników na odpady tekstyliów, który miałby obowiązywać w całym kraju. Jednakże, jeśli gmina zdecyduje się na taką dodatkową formę zbierania odpadów tekstyliów, to kolor pojemnika musi być inny od tych wymienionych dla poszczególnych frakcji wskazanych w rozporządzeniu Ministra Klimatu i Środowiska z 10 maja 2021 r. w sprawie sposobu selektywnego zbierania wybranych frakcji odpadów. Wybrany kolor może różnić się w zależności od gminy.

Jeśli dana osoba ma daleko do PSZOK-u, a chce oddać odpady tekstyliów...

Dla osób mających trudności z dotarciem do PSZOK-u, gminy powinny oferować alternatywne rozwiązania, takie jak np.:

• specjalne pojemniki na odpady tekstyliów ustawione w łatwo dostępnych miejscach, jak osiedla mieszkaniowe, centra handlowe lub miejsca kultu religijnego,
• zbiórki mobilne organizowane w określonych terminach, umożliwiające mieszkańcom oddanie odpadów tekstyliów bezpośrednio sprzed domu,
• współpraca z organizacjami charytatywnymi polegająca na odbiorze używanej odzieży oraz tekstyliów bezpośrednio od darczyńców.

Co z pojemnikami na zużyte ubrania, które zbierane są dla potrzebujących?

Pojemniki na używaną, ale nie zużytą odzież, prowadzone przez organizacje charytatywne, nadal będą funkcjonować oraz odgrywać ważną rolę w gospodarce odpadami. W ten sposób ograniczamy powstawanie odpadów, wspieramy ich ponowne użycie i gospodarkę obiegu zamkniętego. Warto jednakże upewnić się, iż oddawane rzeczy są w stanie nadającym się do użytku. Odzież przekazywana do ponownego użycia nie jest traktowana jako odpad i nie wlicza się do poziomów recyklingu odpadów komunalnych.

A.J.
Zespół e-prawnik.pl