Zezwolenie na wykonywanie pracy przez cudzoziemców

25.4.2007

Cudzoziemcem jest osoba która nie posiada obywatelstwa polskiego. W wielu dziedzinach, w tym również w zakresie możliwości zatrudnienia cudzoziemców, polskie prawo różnicuje sytuację cudzoziemców w zależności od kraju ich pochodzenia, gdzie zasadnicze kryterium wyróżnienia stanowi, to czy pracownik posiada obywatelstwo państwa członkowskiego Unii Europejskiej (UE), państwa niebędącego członkiem UE, ale będącego stroną umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym (EOG), lub państwa, niebędącego stroną umowy o EOG, którego obywatele mogą korzystać ze swobody przepływu osób na podstawie umów zawartych przez te państwa ze Wspólnotą Europejską i jej państwami członkowskimi, czy też innego państwa.

Kiedy potrzebne jest zezwolenie?

Zasadniczo, wykonywanie pracy przez cudzoziemca na terytorium RP możliwe jest po uzyskaniu stosownego zezwolenia. Ustawa precyzuje, kiedy konkretnie takie zezwolenie jest wymagane, a mianowicie, gdy pracownik:

wykonuje pracę w podmiocie mającym siedzibę na terytorium RP;
wykonuje pracę u pracodawcy zagranicznego i jest delegowany na terytorium RP w celu realizacji usługi eksportowej;
wykonuje pracę u pracodawcy zagranicznego i jest delegowany przez niego do podmiotu mającego siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na okres przekraczający 30 dni w roku w celu wykonania zadania określonego przez delegującego w innym trybie niż realizacja usługi eksportowej.

Zezwolenie nie jest zaś konieczne, gdy pracodawca powierza pracę cudzoziemcowi poza terytorium RP.

Zezwolenia wydawane są przez wojewodę właściwego ze względu na siedzibę pracodawcy.

Sytuacja osób co do których zezwolenie nie jest wymagane oraz obywateli państw członkowskich UE, ze względu na swoją szczegółowość będzie opisana w odrębnym artykule.

Co to jest „wykonywanie pracy przez cudzoziemca”?

Wykonywaniem pracy przez cudzoziemca jest:

zatrudnienie – tj. wykonywanie pracy na podstawie stosunku pracy, stosunku służbowego oraz umowy o pracę nakładczą;
wykonywanie innej pracy zarobkowej – tj. wykonywanie pracy lub świadczenie usług na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia, umowy o dzieło albo w okresie członkostwa w rolniczej spółdzielni produkcyjnej, spółdzielni kółek rolniczych lub spółdzielni usług rolniczych
pełnienie funkcji w zarządach osób prawnych, które uzyskały wpis do rejestru przedsiębiorców na podstawie przepisów o Krajowym Rejestrze Sądowym lub są spółkami kapitałowymi w organizacji.

Kto występuje o zezwolenie?

Zasadniczo o zezwolenie nie występuje sam cudzoziemiec, lecz pracodawcy. Na gruncie ustawy pracodawcą może być jednostka organizacyjną, chociażby nie posiadała osobowości prawnej, a także osoba fizyczna, jeżeli zatrudniają one co najmniej jednego pracownika

W przypadku cudzoziemców pełniących funkcje w zarządach występuje podmiot upoważniony do reprezentacji.

Dla cudzoziemców wykonujących pracę u pracodawcy zagranicznego, delegowanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w celu realizacji usługi eksportowej, o zezwolenie występuje pracodawca zagraniczny. Decyzję w sprawie przyrzeczenia i zezwolenia na pracę wydaje wojewoda właściwy ze względu na miejsce realizacji usługi eksportowej

Jeśli cudzoziemiec wykonuje pracę u pracodawcy zagranicznego i jest delegowany przez niego do podmiotu mającego siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na okres przekraczający 30 dni w roku, w celu wykonania zadania określonego przez delegującego w innym trybie niż realizacja usługi eksportowej, wówczas o zezwolenie stara się pracodawca zagraniczny lub podmiot, u którego będzie wykonywane zadanie określone przez delegującego. Decyzję w sprawie przyrzeczenia i zezwolenia na pracę wydaje wojewoda właściwy ze względu na siedzibę podmiotu, u którego będzie wykonywane zadanie.

Postępowanie w sprawie uzyskania zezwolenia

Zasadniczo postępowanie w sprawie o udzielenie zezwolenia składa się z trzech etapów:

I etap: uzyskanie przez pracodawcę przyrzeczenia wydania cudzoziemcowi zezwolenia na wykonywanie pracy;
II etap: uzyskanie przez cudzoziemca odpowiedniego dokumentu potwierdzającego prawo pozostawania na terytorium RP;
III etap: wydanie zezwolenia na wykonywanie pracy.

I etap

Przed uzyskaniem zezwolenia pracodawca musi uzyskać przyrzeczenie. W rozumieniu ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy „przyrzeczenie” oznacza przyrzeczenie wydania cudzoziemcowi zezwolenia na pracę pod warunkiem uzyskania przez niego odpowiedniej wizy lub zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony albo zaświadczenia o zarejestrowaniu pobytu obywatela Unii Europejskiej bądź karty pobytu członka rodziny obywatela Unii Europejskiej

W niektórych przypadkach można ominąć etap I. Zatem wydanie przyrzeczenia nie jest konieczne w przypadkach, gdy cudzoziemiec już posiada jeden z poniższych dokumentów:

odpowiednią wizę,
zezwolenie na zamieszkanie na czas oznaczony na terytorium RP,
zaświadczenie o zarejestrowaniu pobytu obywatela Unii Europejskiej,
kartę pobytu członka rodziny obywatela Unii Europejskiej,
tymczasowe zaświadczenie tożsamości cudzoziemca i zaświadczenie, wydane przez Prezesa Urzędu do spraw Repatriacji i Cudzoziemców, na wniosek cudzoziemca, jeśli postępowanie w sprawie o nadanie statusu uchodźcy trwa rok i nie została jeszcze wydana decyzja w I instancji, a przyczyna przedłużenia nie leży po stronie wnioskodawcy.

Decyzję w sprawie zezwolenia na pracę wydaje się także na podstawie ważnego dokumentu podróży lub innego ważnego dokumentu potwierdzającego tożsamość i obywatelstwo, które uprawniają do wjazdu na terytorium RP obywatela UE oraz członka rodziny nie będącego obywatelem UE.

Przykład:

Jeśli chcemy zatrudnić obywatela Mongolii, który jest małżonkiem obywatela polskiego i posiada zezwolenie na zamieszkanie na czas oznaczony (okazuje pracodawcy decyzję w tej sprawie lub kartę pobytu) to nie musimy występować o przyrzeczenie.

II etap

Cudzoziemiec, który ma wykonywać pracę, przed uzyskaniem zezwolenia musi uzyskać:

odpowiednią wizę
zezwolenie na zamieszkanie na czas oznaczony
zaświadczenie o zarejestrowaniu pobytu obywatela UE,
kartę pobytu członka rodziny obywatela UE

Jeśli pracodawca uzyskał przyrzeczenie (w sytuacjach gdy było to wymagane), a cudzoziemiec posiada odpowiedni dokument lub decyzję zezwalającą na legalny pobyt na terytorium RP lub okazał odpowiedni dokument podróży lub dokument potwierdzający jego tożsamość i obywatelstwo, można złożyć do wojewody wniosek o wydanie zezwolenia. Zezwolenie jest udzielane w formie decyzji administracyjnej.

III etap

Podejmując decyzję dotyczącą wydania przyrzeczenia i zezwolenia wojewoda:

jest zobowiązany uwzględnić sytuację na lokalnym rynku pracy;
jest zobowiązany uwzględnić ustalone przez siebie, po zasięgnięciu opinii marszałka województwa, kryteria wydawania przyrzeczeń i zezwoleń na pracę cudzoziemców (przy czym kryteria te nie mogą zawierać wymagań dyskryminujących kandydatów ze względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, narodowość, orientację seksualną, przekonania polityczne i wyznanie religijne ani ze względu na przynależność związkową);
może, w przypadkach uzasadnionych sytuacją na rynku pracy, ograniczyć rodzaj pracy do czynności zarządzających i reprezentacji podmiotu
może także uwzględnić przydatność podmiotu dla rynku pracy i gospodarki.

Uchylenie przyrzeczenia i zezwolenia na pracę

Przyrzeczenie i zezwolenie można uchylić w następujących sytuacjach:

cudzoziemiec wykonuje pracę nielegalnie; (np. zezwolenie pozwala na pracę u pracodawcy X, a cudzoziemiec wykonuje jeszcze dodatkową, nie objętą zezwoleniem, pracę u pracodawcy Y)
cudzoziemiec utracił uprawnienia do wykonywania pracy (np. wyrokiem sądu został pozbawiony prawa wykonywania zawodu lekarza);
uległy zmianie okoliczności lub dowody odnoszące się do wydanej decyzji (np. cofnięcie zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony)
ustała przyczyna, dla której zostało udzielone zezwolenie na pracę (np. została wykonana praca dla której cudzoziemca zatrudniono jeszcze przed upływem terminu określonego w zezwoleniu);
cudzoziemiec wykonujący za pracodawcę będącego jednostką organizacyjną czynności w sprawach z zakresu prawa pracy narusza to prawo (uchylenie przyrzeczenia lub zezwolenia na pracę w przypadku naruszenia przepisów prawa pracy następuje na wniosek właściwego inspektora pracy)

Uchylenie różni się od wygaśnięcia zezwolenia. Uchylenie następuje wyłącznie z przyczyn wymienionych powyżej. Wygaśnięcie następuje na skutek innych zdarzeń, np. z upływem terminu, na który zezwolenie zostało udzielone, śmierci pracownika.

Jakie sankcje grożą pracodawcy za niestosowanie się do wymogów prawnych dotyczących zatrudniania cudzoziemców?

Pracodawca, który powierzył cudzoziemcowi pracę cudzoziemcowi, nieposiadającemu zezwolenia na pracę lub na innym stanowisku, lub na innych warunkach niż określone w zezwoleniu na pracę, podlega karze grzywny nie niższej niż 3 000 zł.

Cudzoziemiec, który wykonuje pracę bez zezwolenia lub na innym stanowisku, lub na innych warunkach niż określone w zezwoleniu na pracę, podlega karze grzywny nie niższej niż 1 000 zł.

Pamiętaj, że:

Zezwolenie na wykonywanie pracy jest decyzją administracyjną i w związku z tym przysługuje na nią odwołanie do ministra właściwego do spraw pracy w terminie 14 dni od jej doręczenia.
Zezwolenie jest wydawane w stosunku do konkretnego cudzoziemca i konkretnego pracodawcy, na określone stanowisko lub rodzaj wykonywanej pracy (np. zezwolenie na zatrudnienie przez spółkę X pana Johna Smitha do wykonywania pracy konserwatora wózków widłowych).
Zezwolenie wydaje się na warunkach określonych w przyrzeczeniu, na czas nie dłuższy niż: okres pobytu określony w wizie, okres ważności zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony, lub w karci pobytu członka rodziny obywatela Unii Europejskiej oraz w okresie wskazanym w zaświadczeniu wydanym przez Prezesa Urzędu do spraw Repatriacji i Cudzoziemców cudzoziemcy starającemu się o nadanie statusu uchodźcy na terytorium RP
Wniosek o wydanie zezwolenia jest odpłatny. Jednorazowa wpłata jest wnoszona w wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę, za każdą osobę. W przypadku ubiegania się o przedłużenie zezwolenia na pracę wpłata wynosi połowę minimalnego wynagrodzenia za pracę
Pracodawca zatrudnia cudzoziemca lub zawiera z nim umowę o wykonywanie innej pracy zarobkowej na czas udzielonego zezwolenia na pracę.
Jeżeli odrębne przepisy uzależniają możliwość zajmowania określonego stanowiska, wykonywania zawodu lub prowadzenia innej działalności od uzyskania zgody właściwego organu, pracodawca przed wystąpieniem do wojewody jest obowiązany uzyskać taką zgodę (dotyczy np. lekarza)
Uchylenie przyrzeczenia lub zezwolenia na pracę zobowiązuje pracodawcę do niezwłocznego rozwiązania umowy z cudzoziemcem. W przypadku cudzoziemca delegowanego pracodawca jest obowiązany do niezwłocznego odwołania go z delegacji.
W toku postępowania wojewoda bierze pod uwagę informacje pracodawcy o:

1. podjętych przez niego działaniach w zakresie powierzenia pracy, która jest przedmiotem wniosku, obywatelowi polskiemu lub cudzoziemcowi niepodlegającemu obowiązkowi posiadania zezwolenia lub obywatelowi państwa członkowskiego Europejskiego Obszaru Gospodarczego lub obywatelowi Konfederacji Szwajcarskiej (przy czym ograniczenie się pracodawcy do złożenia oferty pracy do powiatowego urzędu pracy, uznaje się za niewystarczające – skutkiem może być odmowa wydania zezwolenia)
2. działaniach, które miały miejsce w związku z umieszczeniem oferty w systemie informatycznym wymiany informacji o wolnych miejscach pracy Europejskich Służb Zatrudnienia.

Organ właściwy do wydania zezwolenia może żądać od wnioskodawcy wystąpienia do właściwych organów, w celu określenia poziomu wykształcenia cudzoziemca lub potwierdzenia równoważności zagranicznych dokumentów o jego wykształceniu.
Wydane przyrzeczenie lub zezwolenie zachowuje ważność w przypadku zmiany nazwy, siedziby lub przekształcenia formy prawnej pracodawcy, a także przejęcia pracodawcy lub jego części przez innego pracodawcę.
W przypadku zmiany miejsca wykonywania pracy przez cudzoziemca wydane przyrzeczenie lub zezwolenie

1. zachowuje ważność, jeżeli miejsce wykonywania pracy znajduje się w powiecie, którego dotyczy przyrzeczenie lub zezwolenie, lub
2. może zachować ważność, jeżeli miejsce wykonywania pracy znajduje się w innym powiecie niż ten, którego dotyczy przyrzeczenie lub zezwolenie.

Przyrzeczenie oraz zezwolenie na pracę można przedłużyć na wniosek pracodawcy, jeżeli:

1. okres powierzenia cudzoziemcowi pracy będzie następować bezpośrednio po okresie wskazanym w wydanym zezwoleniu lub pracodawca złoży wniosek o przedłużenie zezwolenia najpóźniej na 30 dni przed upływem ważności zezwolenia, oraz
2. nie ulegnie zmianie stanowisko, rodzaj wykonywanej pracy lub pełniona przez cudzoziemca funkcja, określone w wydanym zezwoleniu.

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. 2004 r., nr 99, poz. 1001, ze zm.)
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 21 lipca 2006 r. w sprawie trybu i warunków wydawania zezwolenia na pracę cudzoziemca (Dz. U. 2006 r., nr 141, poz. 1002)
Ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach (Dz. U. z 2003 r., nr. 128, poz. 1175, ze zm.);
Ustawa o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej (Dz. U. 2003 r., Nr. 128. poz. 1176, ze zm);
Ustawa z dnia 14 lipca 2006 r. o wjeździe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, pobycie oraz wyjeździe z tego terytorium obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej i członków ich rodzin (Dz. U 2006 r., Nr 144, poz. 1043)

Zespół
e-prawnik.pl