Za życiem dla rodzin

Wsparcie w ramach mieszkań chronionych, aktywizacja zawodowa opiekunów osób niepełnosprawnych, nowe zadania asystenta rodziny i centra usług w gminach – to niektóre z propozycji zmian w związku z realizacją programu „Za życiem”. 

Wsparcie osób niepełnosprawnych przez rozwój mieszkań chronionych 

Mieszkania chronione są formą pomocy społecznej przygotowującą osoby w nich przebywające, pod opieką specjalistów, do prowadzenia samodzielnego życia lub opóźniającą albo zastępującą pobyt w placówce zapewniającej całodobową opiekę.

Wśród propozycji jest wprowadzenie podziału mieszkań chronionych na dwa typy: mieszkanie chronione treningowe i mieszkanie chronione wspomagane.  

Celem mieszkania chronionego treningowego będzie przygotowanie osoby tam przebywającej do  samodzielnego funkcjonowania w środowisku lokalnym. 

Mieszkanie chronione wspomagane przeznaczone będzie dla osoby niepełnosprawnej lub osoby w podeszłym wieku, a jego celem będzie  umożliwienie w miarę samodzielnego życia tych osób i zapobieganie kierowania do placówek całodobowej opieki.

Do mieszkań chronionych nie będą mogły być kierowane osoby wymagające całodobowej pomocy i usług w zakresie świadczonym przez jednostkę całodobowej opieki. 

Decyzje o skierowaniu do korzystania ze wsparcia w mieszkaniu chronionym będą wydawane osobom pełnoletnim na czas określony i na czas nieokreślony. W tym drugim przypadku będzie dotyczyć osób posiadających orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności wraz ze wskazaniem  konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji. 

Wśród założeń jest utworzenie około 50 mieszkań rocznie. 

Wspieranie aktywizacji zawodowej opiekunów osób niepełnosprawnych 

Zmiany mają na celu ułatwienie powrotu na rynek pracy opiekunom osób niepełnosprawnych. Instrumenty wsparcia kierowane są do opiekunów osoby niepełnosprawnej, z wyłączeniem opiekunów pobierających świadczenie pielęgnacyjne, specjalny zasiłek opiekuńczy lub zasiłek dla opiekuna. 

Wśród proponowanych zmian znalazły się:

• preferencyjne warunki dla zakładania przez opiekunów osób niepełnosprawnych działalności gospodarczej, jak też możliwość zatrudniania przez przedsiębiorców opiekunów poszukujących pracy, niepozostających w zatrudnieniu co najmniej w połowie wymiaru czasu pracy oraz zachęcanie innych bezrobotnych do zakładania działalności polegającej na prowadzeniu żłobków lub klubów dziecięcych z miejscami dla dzieci niepełnosprawnych lub na świadczeniu usług rehabilitacyjnych dla dzieci niepełnosprawnych,
• ułatwienia dla przedsiębiorców będących opiekunami osób niepełnosprawnych poprzez wprowadzenie korzystniejszych warunków w zakresie tworzenia nowych stanowisk pracy,
• wsparcie bezrobotnych opiekunów osób niepełnosprawnych przez subsydiowane zatrudnienie czy podjęcie pracy w formie telepracy,
• wsparcie opiekunów osób niepełnosprawnych, którzy nie mogą uzyskać statusu bezrobotnego, przez zapewnienie im bezpośredniego dostępu do usług rynku pracy i instrumentów rynku pracy. 

„Pomoc w domu” w ramach prac społecznie użytecznych 

W celu wsparcia opiekunów osób niepełnosprawnych w realizacji codziennych obowiązków domowych przewidziano możliwość skorzystania z pracy osoby podejmującej prace społecznie użyteczne w wymiarze nie więcej niż 10 godzin tygodniowo. MOPS współpracuje z PUP w celu wyboru odpowiedniej osoby do wsparcia rodziny czy opiekuna osoby niepełnosprawnej. Opiekun, wyrażający chęć skorzystania z pomocy, może wybrać spośród wskazanych osób jedną, która będzie w sposób stały świadczyć prace na jej rzecz. 

Opieka wytchnieniowa i środowiskowe domy samopomocy 

W planowanych zmianach jest zapewnienie opieki nad osobą niepełnosprawną w wymiarze do 120 godzin w roku kalendarzowym. Natomiast w przypadku środowiskowych domów samopomocy, w 2017 r. przewiduje się łatwiejszy dostęp do tej formy wsparcia dla większej grupy osób, w tym m.in. osób ze spektrum autyzmu. 

Nowe zadania asystentów rodziny 

Asystent rodziny stał się odpowiedzialny za koordynację poradnictwa dla kobiet posiadających dokument potwierdzający ciążę, ich rodzin lub rodziny z dzieckiem posiadającym zaświadczenie o ciężkim i nieodwracalnym upośledzeniu albo nieuleczalnej chorobie zagrażającej życiu, które powstały w prenatalnym okresie rozwoju dziecka bądź w czasie porodu. Dodatkowe zadania dla asystentów rodziny wymagają wsparcia finansowego gmin, które ich zatrudniają. Obecnie gminy są wspierane dotacją celową z budżetu państwa. Gwarancja kontynuowania tych programów obejmowała okres sześcioletni od dnia wejścia w życie ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, czyli od 2012 r. Oznacza to, że gwarancja kończy się w tym roku. Proponuje się, aby gwarancja była przedłużona o kolejne 5 lat czyli do 2022 r. 

Ustawa o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej dopuszcza realizację zadań gminy z zakresu pracy z rodziną przez ośrodek pomocy społecznej. W przypadku utworzenia w gminie centrum usług trzeba będzie wprowadzić taki przepis, aby centrum usług mogło realizować te zadania (usługi z zakresu pracy z rodziną). 

Szacuje się, że liczba asystentów rodziny może wzrosnąć do 4400 (obecnie 3905 – wg stanu na dzień 31 grudnia 2016 r.). 

Centrum usług 

Jedną z propozycji jest utworzenie centrum usług. Będzie ono odpowiedzialne za realizację usług w gminie, zarówno własnych, jak i zleconych z zakresu administracji rządowej. Centrum Usług będzie mogło funkcjonować jako samodzielna jednostka organizacyjna lub też jako wydzielony zespół w ramach Ośrodka Pomocy Społecznej. Celem tworzenia Zespołów lub odrębnych jednostek jest budowanie systemu dobrej jakości usług, odpowiadających na najważniejsze potrzeby grup społecznych. Pozwoli to jednocześnie na oddzielenie wypłaty świadczeń socjalnych od usług i pracy socjalnej.

Co obejmuje rządowy program kompleksowego wsparcia dla rodzin „Za życiem”?

Przypomnijmy, że w grudniu 2016 r. Rada Ministrów podjęła uchwałę w sprawie przyjęcia programu kompleksowego wsparcia dla rodzin „Za życiem”, przedłożoną przez ministra rodziny, pracy i polityki społecznej.

Program „Za życiem” ma wspierać rodziny z osobami niepełnosprawnymi, a w szczególności wychowujące niepełnosprawne dzieci.

Obejmuje on kompleksowe rozwiązania dotyczące wsparcia kobiet w ciąży i ich rodzin, wczesnego wspomagania dziecka i jego rodziny, usług wspierających i rehabilitacyjnych oraz wsparcia mieszkaniowego. Program zapewnia także koordynację wsparcia, poradnictwa i informacji.

Powstanie programu „Za życiem” premier Beata Szydło zapowiedziała na początku października 2016 r. Nad programem pracował międzyresortowy zespół powołany przez panią premier.  Program zacznie obowiązywać od 1 stycznia 2017 r., wraz z ustawą o wsparciu kobiet w ciąży i ich rodzin „Za życiem”. To kolejny element polityki prorodzinnej rządu.

W ramach programu mają być realizowane następujące cele:

• zapewnienie dostępu do wszechstronnej opieki nad kobietą w okresie ciąży (w tym powikłanej), porodu i połogu;
• zapewnienie interdyscyplinarnego wczesnego wspomagania rozwoju dziecka, umożliwiającego objęcie specjalistyczną opieką dziecka oraz jego rodziny;
• podniesienie jakości i dostępności opieki zdrowotnej oraz zwiększenie efektywności i dostępności do rehabilitacji dzieci, u których zdiagnozowano ciężkie i nieodwracalne upośledzenie albo nieuleczalną chorobę zagrażającą życiu, powstałych w prenatalnym okresie rozwoju lub w czasie porodu;
• zagwarantowanie wsparcia rodzin i dzieci z wadą letalną;
• wsparcie członków rodziny w opiece nad osobą niepełnosprawną przez możliwość uzyskania pomocy w formie tzw. opieki wytchnieniowej (pomoc w załatwieniu codziennych spraw, zastępstwo członka rodziny/opiekuna w przypadku jego odpoczynku lub podjęcia pracy – do 120 godzin rocznie);
• przekazanie urzędom pracy dodatkowych środków na działania aktywizacyjne dla bezrobotnych rodziców i opiekunów osób niepełnosprawnych, niezbędne do podjęcia zatrudnienia lub rozpoczęcia działalności gospodarczej;
• zabezpieczenie potrzeb mieszkaniowych rodzin wychowujących dzieci niepełnosprawne (preferencje w ramach programu „Mieszkanie+”, m.in. wsparcie finansowe oszczędzających na specjalnych Indywidualnych Kontach Mieszkaniowych, pierwszeństwo w zawarciu umowy najmu m.in. dla rodzin wychowujących dzieci niepełnosprawne);
• tworzenie i rozwój mieszkalnictwa chronionego oraz wspomaganego (zapewnienie całodobowej pomocy dorosłym osobom niepełnosprawnym);
• utworzenie ośrodków koordynacyjno-rehabilitacyjno-opiekuńczych umożliwiających objęcie wsparciem osób niepełnosprawnych, ze szczególnym uwzględnieniem dzieci w wieku 0-7 lat.
• doposażenie istniejących domów dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży  (docelowo zakłada się funkcjonowanie ok. 40 takich placówek na terenie kraju);
• możliwość zmiany szkoły przez uczennicę będącą w ciąży na szkołę z internatem, a także skorzystania z bursy;
• wydłużenie zasiłku opiekuńczego z 14 do 30 dni w przypadku opieki nad dzieckiem chorym ze znacznym stopniem niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności (łącznie z określonymi wskazaniami);
• rozwój sieci samorządowych placówek pomagających osobom niepełnosprawnym w osiągnięciu samodzielności i niezależności w życiu społecznym i zawodowym;
• wzmocnienie profilaktycznego aspektu zadań asystenta rodziny;
• zapewnienie informacji o dostępnych formach wsparcia dla rodzin, osób niepełnosprawnych i ich opiekunów;
• promowanie wartości rodzinnych w społeczności lokalnej;
• aktywizacja organizacji pozarządowych w budowie systemu wsparcia dziecka i rodziny;
• aktywizacja i wsparcie samorządów w wypełnianiu zadań własnych na rzecz osób niepełnosprawnych;
• tworzenie prawa odpowiadającego potrzebom osób niepełnosprawnych i ich rodzinom.

Ustawa o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin „Za życiem”

Pomoc dla rodzin z niepełnosprawnymi dziećmi to główne założenie uchwalonej w listopadzie 2016 przez parlament ustawy o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin „Za życiem”. Do końca 2016 r. rząd był zobligowany do przyjęcia kompleksowego programu wsparcia. Jego celem będą ułatwienia i skoordynowana pomoc w zakresie świadczeń opieki zdrowotnej, w tym do diagnostyki prenatalnej, oraz dostęp do instrumentów polityki na rzecz rodziny. Wsparcie ma też obejmować m.in. pomoc psychologiczną oraz prawną.

Pomoc będzie skierowana także do rodzin z dzieckiem legitymującym się orzeczeniem o niepełnosprawności albo orzeczeniem o lekkim, umiarkowanym bądź znacznym stopniu niepełnosprawności. Także dzieci i młodzież posiadające opinie o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju dziecka, kształcenia specjalnego lub zajęć rewalidacyjno-wychowawczych będą mogły z niego korzystać.

Ustawa przewiduje też m.in., że dzieci do 18. roku życia z ciężkim i nieodwracalnym upośledzeniem albo nieuleczalną chorobą zagrażającą życiu, które powstały w prenatalnym okresie ich rozwoju bądź w czasie porodu, mogłyby korzystać ze świadczeń opieki paliatywnej i hospicyjnej dzieci poza kolejnością. Dostępną pomocą kierować będzie asystent rodziny, będzie on tzw. przewodnikiem po systemie.

Ponadto ustawa, obowiązująca od początku 2017 r., przewiduje jednorazowe świadczenie w wysokości 4 tys. zł z tytułu urodzenia dziecka, u którego zdiagnozowano ciężkie i nieodwracalne upośledzenie albo nieuleczalną chorobę zagrażającą jego życiu, które powstały w prenatalnym okresie rozwoju dziecka lub w czasie porodu. Świadczenie to nie będzie podlegało egzekucji oraz nie będzie wliczane do dochodu uprawniającego do uzyskania pomocy społecznej.

A.J.
Zespół e-prawnik.pl