Będzie można odzyskać pieniądze przelane na złe konto

Inicjatywa ustawodawcza Prezydenta RP dotycząca projektu nowelizacji ustawy o usługach płatniczych

Prezydent RP Andrzej Duda skierował do Sejmu inicjatywę ustawodawczą, dotyczącą projektu nowelizacji ustawy o usługach płatniczych oraz niektórych innych ustaw.

Czemu mają służyć proponowane zmiany?

Celem projektu ustawy o zmianie ustawy o usługach płatniczych oraz niektórych innych ustaw jest umożliwienie skutecznego odzyskiwania kwot transakcji płatniczych wykonanych z użyciem błędnych numerów rachunków płatniczych, których to kwot zlecającym przelew nie udało się odzyskać w wyniku działań podejmowanych przez ich bank lub SKOK.

Do października 2011 r. banki lub SKOK-i wykonujące usługi przelewu, obowiązane były do sprawdzenia prawidłowości nie tylko numeru rachunku, ale także m.in imienia i nazwiska posiadacza rachunku (odbiorcy przelewu). Jeżeli bank lub SKOK wykonał transakcję mimo niezgodności tych danych, zlecający przelew (klient banku lub  SKOK-u) miał możliwość skutecznego dochodzenia zwrotu środków od tego podmiotu.

Sytuacja uległa zmianie w październiku 2011 r. w związku z wejściem w życie ustawy o usługach płatniczych wdrażającej postanowienia dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady z 2007 r, która wprowadziła zasadę, że transakcja płatnicza może być wykonana tylko i wyłącznie na podstawie unikatowego identyfikatora (którym jest numer rachunku), a więc niezależenie od podania innych danych odbiorcy.

Bank lub SKOK wykonujący przelew nie ma więc obowiązku sprawdzania, czy faktycznie wskazany w zleceniu przelewu rachunek należy do osoby podanej w zleceniu jako odbiorca, a przelew wykonany, mimo niezgodności tych danych, uznaje się za wykonany prawidłowo, jeśli numer rachunku spełnia techniczne wymagania, a transakcja została prawidłowo autoryzowana (czyli wyrażono na jej przeprowadzenie zgodę np. za pomocą kodu SMS).

W świetle obowiązującego prawa skuteczność odzyskania pieniędzy zależy właściwie jedynie od woli osoby, na której rachunek trafiły omyłkowo przelane środki. Bank może wystąpić do odbiorcy przelewu z wnioskiem o zwrot omyłkowo przekazanej kwoty bądź o zgodę na udostępnienie danych odbiorcy przelewu. Bank lub SKOK nie może jednak samodzielnie udostępnić danych odbiorcy przelewu (tj. przekazać informacji, do kogo trafiły omyłkowo przelane środki) z uwagi na obowiązującą tajemnicę bankową (w przypadku SKOK-zawodową). Brak możliwości uzyskania informacji o osobie, która nie chce oddać omyłkowo przekazanych jej środków uniemożliwia zlecającemu przelew skierowanie sprawy na drogę sądową.

Jakie zmiany zaproponowano, aby zlecający mógł odzyskać omyłkowo przelane pieniądze?

Projekt przewiduje zmiany dwukierunkowe: 

1. ma na celu ochronę danych osób, które zdecydują się oddać pieniądze dobrowolnie; w oddaniu środków pośredniczyć będzie bank bądź SKOK (projekt przewiduje zobowiązanie banków do prowadzenia nieoprocentowanych rachunków zwrotu, czyli rachunków technicznych, na które odbiorca będzie mógł zwrócić omyłkowo otrzymane środki), przez co dane osoby, która dobrowolnie odda pieniądze, nie zostaną ujawnione; 
2. wprowadza wyjątek od obowiązku zachowania tajemnicy bankowej (zawodowej) w razie, gdy odbiorca przelewu nie odda dobrowolnie pieniędzy - żeby zlecający przelew mógł wystąpić do sądu z powództwem w celu odzyskania środków. Bank (SKOK) po wezwaniu odbiorcy do zwrotu środków i pouczeniu go o skutkach niezwrócenia pieniędzy, przekaże zlecającemu przelew dane odbiorcy, żeby mógł on wystąpić z pozwem do sądu. Za wykonanie transakcji zwrotu środków bank czy SKOK nie będzie pobierał opłat ani prowizji od osoby, na której rachunek omyłkowo wpłynęły środki.

Skąd wzięła się inicjatywa Prezydenta?

Impulsem do przygotowania proponowanych zmian były wnioski wypracowane w ramach działalności Zespołu Analiz Systemowych, płynące z analizy problemów społecznych oraz prawnych zasygnalizowanych przez Rzecznika Finansowych. Zespół Analiz Systemowych został powołany przez Szefa Kancelarii Prezydenta RP w celu formułowania propozycji zmian obowiązujących regulacji prawnych w oparciu o sprawy obywateli, które były przedmiotem rozpoznania przez Biuro Interwencyjnej Pomocy Prawnej Kancelarii Prezydenta RP lub zaproszonych do współpracy w ramach Zespołu: Rzecznika Finansowego, Rzecznika Praw Dziecka, Rzecznika Praw Obywatelskich oraz Rzecznika Praw Pacjenta.

Projekt powstał w efekcie współpracy Prezydenta RP i Rzecznika Finansowego, z poparciem pozostałych członków Zespołu Analiz Systemowych.

- "Projekt powstał też dlatego, że ludzie pisali listy do pana prezydenta. Z tych listów wynikało, że osoby, które pomyliły się, przekazując środki finansowe na inne konto, mają wielki problem. Opisywane były bardzo dramatyczne sytuacje" – wyjaśniał na poniedziałkowej konferencji prasowej minister w Kancelarii Prezydenta Andrzej Dera. Jak poinformował, projekt powstał dzięki współdziałaniu z Rzecznikiem Finansowym Aleksandrą Wiktorow. Andrzej Dera podkreślił, że projekt był konsultowany z resortem finansów, Narodowym Bankiem Polskim, Komisją Nadzoru Finansowego i Związkiem Banków Polskich. - "Zyskał pełną akceptację, jest odebrany jako bardzo dobry, który będzie służył obywatelom" - zapewnił minister Dera.

Prezentowany projekt został opracowany przy współudziale Biura Interwencyjnej Pomocy Prawnej KPRP, które w ramach swojej działalności, dokonuje weryfikacji i oceny poszczególnych, indywidualnych spraw oraz postulatów przedkładanych przez obywateli Prezydentowi RP, a przekazywanych do rozpoznania Biuru Interwencyjnej Pomocy Prawnej KPRP.

Analiza tych przypadków pozwoliła na wypracowywanie rekomendacji stanowiących podstawę do formułowania systemowych rozwiązań w zakresie zmian regulacji prawnych. Przygotowywane przez Biuro Interwencyjnej Pomocy Prawnej KPRP rozwiązania nie tylko mają służyć poprawie sytuacji w jednostkowych przypadkach, ale też przyczynią się do tworzenia prawa lepiej służącego wszystkim obywatelom.

A.J.
Zespół e-prawnik.pl