Będzie reforma dyrektywy o delegowaniu pracowników?

25.10.2017

Po przyjęciu przez Radę UE nowelizacji dyrektywy o delegowaniu pracowników z 1996 r. - pracuje nad nim teraz Parlament Europejski. Celem jest ustanowienie takiej samej płacy za taką samą pracę w tym samym miejscu. Przewidziano, że pracownicy delegowani będą co do zasady objęci takimi samymi zasadami regulującymi warunki pracy i płacy, jakie mają zastosowanie do miejscowych pracowników.

Pracownicy delegowani: Parlament Europejski gotowy do negocjacji z państwami członkowskimi

Pracownicy delegowani są integralną częścią rynku wewnętrznego, ale przepisy są przestarzałe. Prawodawcy przeanalizują je w celu stworzenia nowego obszaru dla firm i ochrony praw pracowników delegowanych.

Mandat zespołu negocjacyjnego Parlamentu Europejskiego - po przyjęciu przez Radę UE - do rozpoczęcia rozmów z rządami w sprawie nowelizacji zasad delegowania pracowników został zatwierdzony.

Ta sama płaca za tę samą pracę w tym samym miejscu

Posiedzenie plenarne nie sprzeciwiło się decyzji otwarcia negocjacji z Radą podjętej przez parlamentarną komisję do spraw zatrudnienia, co oznacza, że komisja może teraz rozpocząć rozmowy z unijnymi ministrami. Rada UE przyjęła swój mandat negocjacyjny w poniedziałek.

Czego dotyczy nowelizacja?

Przyjęte przez Radę UE (Radę EPSCO) 23 października w Luksemburgu podejście ogólne w sprawie zmiany dyrektywy dotyczącej delegowania pracowników związane jest z podjęciem przez Radę decyzji o:

zapewnieniu pracownikom delegowanym wynagrodzenia obowiązującego w państwie przyjmującym w miejsce dotychczasowych minimalnych stawek płacy,
usunięciu z zakresu zmiany dyrektywy rozwiązań dotyczących podwykonawstwa oraz odniesienia do „przewidywanego” (anticipated) okresu delegowania,
utrzymaniu zasady, zgodnie z którą koszty zakwaterowania, wyżywienia i transportu pracowników delegowanych powinny być wypłacane zgodnie z przepisami państwa wysyłającego a nie przyjmujacego,
wprowadzeniu przepisu dot. złagodzenia odpowiedzialności pracodawcy w przypadku, gdy zastosował się on do błędnej informacji dot. wynagrodzenia (i ew. innych warunków zatrudnienia), opublikowanych na jednej krajowej stronie internetowej.

Odnośnie do długoterminowego delegowania zdecydowano, że powinno ono wynosić w sumie 18 miesięcy (12 + 6 na podstawie umotywowanej notyfikacji usługodawcy).

Reforma przepisów dotyczących delegowania pracowników ma na celu zapewnienie lepszej ochrony praw pracowniczych i zasad uczciwej konkurencji między przedsiębiorstwami. Najważniejsze zmiany w porównaniu z dyrektywą z 1996 r. regulują wynagrodzenia pracowników delegowanych, czas trwania delegowania, układy zbiorowe pracy i pracowników tymczasowych.

"Teraz, gdy Rada jest gotowa usiąść z Parlamentem Europejskim przy stole negocjacyjnym, jesteśmy zdeterminowani by sfinalizować dyrektywę w sprawie delegowania pracowników tak, by stała się aktualna i zgodna z założonymi celami. Sprawy zmierzają we właściwym kierunku, ale diabeł tkwi w szczegółach. Przywiązujemy szczególną wagę do kwestii transportu drogowego, chcemy być pewni, że nowelizacja zagwarantuje właściwą równowagę między swobodą świadczenia usług a lepszą ochroną pracowników" - powiedziały sprawozdawczynie Elisabeth Morin-Chartier (EPL, Francja) i Agnes Jongerius (S&D, Holandia).

Zgodnie z uzasadnieniem Komisji Europejskiej: "Celem przedłożonego wniosku jest ułatwienie delegowania pracowników w warunkach uczciwej konkurencji i poszanowania praw pracowników, którzy są pracownikami najemnymi w jednym państwie członkowskim i których pracodawca tymczasowo wysłał do pracy w innym państwie członkowskim. Konkretnie inicjatywa ma na celu zapewnienie uczciwych warunków wynagrodzenia i równych warunków konkurencji między firmami delegującymi pracowników a lokalnymi przedsiębiorstwami w kraju przyjmującym".

Marianne Thyssen, unijna komisarz odpowiedzialna za zatrudnienie, sprawy społeczne, umiejętności i mobilność pracowników, powiedziała w marcu 2016 r.: „Od pierwszego dnia swojego urzędowania powtarzam, że musimy ułatwić mobilność siły roboczej i że musi ona funkcjonować w sprawiedliwy sposób. Przyjęty dziś wniosek stworzy ramy prawne dotyczące delegowania pracowników, które będą przejrzyste, sprawiedliwe i łatwe do wyegzekwowania.”

Przewidziano wprowadzenie zmian w trzech głównych obszarach: wynagrodzenia pracowników delegowanych, w tym w sytuacjach podwykonawstwa; przepisów dotyczących pracowników tymczasowych oraz delegowania długoterminowego.

Zgodnie z propozycją Komisji Europejskiej pracownicy delegowani ogólnie skorzystają z tych samych zasad regulujących warunki wynagrodzenia i pracy, które mają zastosowanie do pracowników lokalnych. Będzie się to odbywać w pełnym poszanowaniu zasady pomocniczości oraz sposobu, w jakim zasady te są określane przez organy publiczne lub partnerów społecznych w danym państwie członkowskim. Obecnie pracownicy delegowani są już objęci tymi samymi przepisami, co pracownicy przyjmującego państwa członkowskiego, ale tylko w niektórych dziedzinach – takich jak zdrowie lub bezpieczeństwo. Pracodawca nie jest jednak zobowiązany do zapłacenia pracownikowi delegowanemu więcej niż minimalna stawka wynagrodzenia ustalona przez kraj przyjmujący. Ta sytuacja może skutkować różnicami w wynagrodzeniu pomiędzy pracownikami delegowanymi i pracownikami miejscowymi oraz prowadzić potencjalnie do nieuczciwej konkurencji między przedsiębiorstwami. Oznacza to, że pracownicy delegowani otrzymują często niższe wynagrodzenie od innych pracowników wykonujących tę samą pracę.

Od tej chwili wszystkie zasady dotyczące wynagrodzenia, które są powszechnie stosowane do pracowników lokalnych, muszą być przyznane pracownikom delegowanym. Wynagrodzenie nie będzie obejmować jedynie minimalnych stawek płacy, lecz także, w stosownych przypadkach, inne elementy, takie jak premie czy dodatki. Państwa członkowskie będą musiały w przejrzysty sposób określić poszczególne elementy składowe wynagrodzenia na ich terytorium. Zasady określone na podstawie przepisów prawnych lub układów zbiorowych mających powszechne zastosowanie stają się obowiązkowe dla pracowników delegowanych we wszystkich sektorach gospodarki. Nowelizacja ta daje również państwom członkowskim możliwość określenia, że podwykonawcy muszą zapewnić swoim pracownikom taką samą płacę co głównemu wykonawcy. Możliwe jest to jedynie wtedy, gdy będzie to stosowane w sposób niedyskryminujący: ta sama zasada musi mieć zastosowanie zarówno do podwykonawców krajowych, jak i transgranicznych.

Projekt zagwarantuje także stosowanie przepisów krajowych dotyczących pracy tymczasowej w przypadku, gdy agencje pracy tymczasowej mające siedzibę za granicą delegują pracowników do innego państwa członkowskiego.

Jeżeli okres delegowania przekroczy 24 miesiące, stosowane muszą być warunki zgodne z prawem pracy przyjmującego państwa członkowskiego, o ile jest to z korzyścią dla pracownika delegowanego.

Zmiany te mają zapewnić pracownikom lepszą ochronę, większą przejrzystość i pewność prawa oraz zagwarantować równe warunki działania firmom krajowym i firmom delegującym, w pełni respektując systemy rokowań w sprawie wynagrodzeń państw członkowskich.

Co dalej?

Oczekuje się, że Parlament i Rada rozpoczną rozmowy w listopadzie w celu osiągnięcia porozumienia w pierwszym czytaniu.

Po przyjęciu reformy dyrektywa o pracownikach delegowanych z 1996 r. uzupełni dyrektywę w sprawie egzekwowania przepisów o delegowaniu pracowników z 2014 r., która musi być transponowana do prawa krajowego do czerwca 2016 r. (zob. IP-14-542). Dyrektywa o egzekwowaniu przewiduje nowe instrumenty do walki z oszustwami i nadużyciami oraz mające na celu ulepszenie współpracy administracyjnej między organami krajowymi odpowiedzialnymi za delegowanie pracowników.

Więcej o delegowaniu pracowników

Pracownik oddelegowany to ten, którego pracodawca wysyła na czas określony do innego państwa członkowskiego Unii Europejsiej w celu wykonania tam konkretnego zadania w zakresie świadczonych przez jego przedsiębiorstwo usług. W 2015 r. w UE oddelegowano 2,05 mln pracowników. Nie obejmuje pracowników samozatrudnionych.

Polska, Niemcy i Francja to kraje, z których oddelegowanych jest najwięcej pracowników, najwięcej przyjmują ich Niemcy, Francja i Belgia.

Delegowanie pracowników jest szczególnie częste w takich sektorach jak budownictwo, przemysł wytwórczy, edukacja, usługi zdrowotne i socjalne oraz usługi dla przedsiębiorstw.

Delegowanie pracowników ma miejsce wówczas, gdy usługi są świadczone ponad granicami w ramach jednolitego rynku. Pracownik delegowany jest zatrudniony w jednym państwie członkowskim UE, ale wysłany przez swego pracodawcę do pracy tymczasowej w innym państwie członkowskim.

W latach 2010–2014 liczba pracowników delegowanych wzrosła prawie o 45%. W 2014 r. około 1,9 mln europejskich pracowników zostało oddelegowanych do pracy w innych państwach członkowskich.

Delegowanie pracowników jest szczególnie częste w sektorze budownictwa, w przemyśle wytwórczym i w sektorach usług, takich jak usługi osobiste (edukacja, zdrowie i opieka społeczna) oraz usługi dla przedsiębiorstw (administracyjne, specjalistyczne i usługi finansowe).

Pracownicy oddelegowani: taka sama praca, ten sam kraj, taka sama płaca

Parlament Europejski aktualizuje obowiązujące od 1996 roku przepisy dotyczące pracowników oddelegowanych. Celem nowelizacji dyrektywy jest lepsza ochrona europejskich pracowników wyjeżdżających zagranicę do pracy tymczasowej i unikanie wszelkich form dumpingu społecznego.

Jeśli np. ktoś wyjeżdża do Grenoble na 3 miesiące, jedzie do Pinion we Francji na miesiąc czy wyjeżdża w okolice Paryża na 3 miesiące z Polski - tzn., że jest tzw. pracownikiem oddelegowanym, który opuszcza swoją ojczyznę, aby wykonywać prace tymczasowe zagranicą. Liczba takich pracowników w UE wzrosła z 600 000 w 2007 r. do 2,05 miliona w 2015 r. Pracują oni np. jako murarze w Niemczech, jako hydraulicy we Francji bądź jako pracownicy budowlani w Belgii. Mają do opłacenia mieszkanie, rodzinę na utrzymaniu, muszą zarobić na życie. Jadą więc do Belgii lub Francji. Portugalczycy są wszędzie. Różnica polega na tym, że w bogatszym kraju z pomocą i ze wszystkim, co im płacą, mogą łatwo zarobić dwa razy tyle, co w Portugalii.

Wyższa pensja — to przyciąga pracowników oddelegowanych, ale za taką samą pracę otrzymują zazwyczaj niższą płacę niż pracownicy lokalni.

Miejscowi pracownicy dostają np. 40 euro na godzinę, a delegowani dostają połowę tego oraz są elastyczni. Miejscowi pracownicy pracują 8 godzin dziennie, a delegowani - od 10 do 12 godzin dziennie, a także pracują w soboty i święta.

Różnica pensji to podstawa aktualizacji prawa z 1996 r. o delegowaniu pracowników, nad którą pracuje teraz Parlament Europejski. Celem jest ustanowienie takiej samej płacy za taką samą pracę w tym samym miejscu. Chodzi w założeniu projektodawców, żeby w przyszłości nie było w Europie pracowników pierwszej i drugiej klasy: koniec dumpingu pensji, koniec nieuczciwej konkurencji, koniec wykorzystywania pracowników.

To trudne zadanie, ponieważ interesy krajów członkowskich skrajnie się różnią. Rzeczywiście, kraje, które przyjmują największą liczbę pracowników oddelegowanych, są również krajami wysyłającymi wielu swoich pracowników zagranicę. A niektóre kraje obawiają się utraty ważnego rynku pracy.

Ta polska agencja pracowników oddelegowanych otrzymuje setki zapytań każdego dnia. Firmy francuskie, niemieckie i polskie poszukują wysoko wykwalifikowanych pracowników.
Aktualizacja przepisów nie zmieni faktu, że aktualnie brakuje milionów pracowników na rynku niemieckim, francuskim i polskim.

Francuska Federacja Budownictwa stwierdziła: „Musimy sprowadzać węgierskich glazurników. Nie mamy już wiedzy fachowej”.

Niecałe 4 miesiące to średni czas oddelegowania w Unii Europejskiej. Jednak Parlament Europejski nie wyklucza opcji dłuższego delegowania.

Wraz z rosnącym zapotrzebowaniem na pracowników oddelegowanych rośnie liczba oszustw: niezgłoszeni pracownicy, pensje poniżej minimalnej lub wykorzystywanie firm przykrywek.

Firmy przykrywki wysyłają pracowników do pracy w innym kraju, przy czym ich siedziba znajduje się w kolejnym kraju, gdzie nie prowadzą one rzeczywistej działalności, ale korzystają z niższych obciążeń socjalnych. Obecne przepisy powstały w zeszłym stuleciu, a dokładniej w 1996 r. Po uproszczeniu przepisów będzie jasne, co jest uczciwe, a co jest oszustwem.

Według projektodawców, ułatwianie przemieszczania europejskich pracowników, przy lepszej ochronie ich praw, ma podstawowe znaczenie dla budowy fundamentów Europy socjalnej. To właśnie jest celem aktualizacji dyrektywy o pracownikach oddelegowanych.

Komisja Europejska z zadowoleniem przyjęła poparcie Rady dla europejskiego filara praw socjalnych i jej podejście ogólne do reformy dyrektywy o delegowaniu pracowników

Na posiedzeniu Rady ds. Zatrudnienia, Polityki Społecznej, Zdrowia i Ochrony Konsumentówunijni ministrowie ds. zatrudnienia i spraw społecznych jednogłośnie przyjęli inicjatywę europejskiego filara praw socjalnych zaledwie dwa lata od momentu, gdy przewodniczący J.-C. Juncker po raz pierwszy wspomniał o tym pomyśle, i w niecałe sześć miesięcy po przedłożeniu wniosku w tej sprawie. Filar zostanie ogłoszony przez Parlament, Radę i Komisję podczas Szczytu Społecznego na rzecz Sprawiedliwego Zatrudnienia i Wzrostu Gospodarczego, który odbędzie się 17 listopada w Göteborgu. Rada przyjęła też podejście ogólne w sprawie wniosku Komisji dotyczącego nowelizacji zasad delegowania pracowników.

Komisarz do spraw zatrudnienia, spraw społecznych, umiejętności i mobilności pracowników Marianne Thyssen z zadowoleniem przyjęła porozumienie i stwierdziła: "Dzisiejsze posiedzenie Rady to ważny krok w kierunku Europy socjalnej. Jednogłośne przyjęcie europejskiego filara praw socjalnych pokazuje, że wszystkie państwa członkowskie chcą działać na rzecz lepszych warunków życia i pracy w całej Unii, w świetle wyzwań takich jak starzenie się społeczeństwa, globalizacja i cyfryzacja. Jeżeli chodzi o porozumienie w sprawie delegowania pracowników, to od początku staliśmy na stanowisku, że pracownicy powinni otrzymywać takie samo wynagrodzenie za tę samą pracę w tym samym miejscu. Cieszę się, że państwa członkowskie szeroko popierają tę zasadę. Takie podejście jest sprawiedliwe dla pracowników delegowanych, którzy zasługują na takie same warunki pracy. Jest też sprawiedliwe z punktu widzenia lokalnych pracowników i pracodawców, którzy nie chcą podcinania płac. Pokazuje, że w Europie potrafimy zebrać się razem, zasiąść przy jednym stole, przeprowadzić dyskusję i osiągnąć sprawiedliwe i zrównoważone porozumienie".

Porozumienie polityczne w sprawie delegowania pracowników jest wyrazem poparcia dla nadrzędnej zasady Komisji – równego wynagrodzenia za tę samą pracę w tym samym miejscu pracy – o którą apelował przewodniczący Juncker w orędziu o stanie Unii z września 2015 r. oraz w wytycznych politycznych. Dzięki temu pracownicy delegowani będą co do zasady objęci takimi samymi zasadami regulującymi warunki pracy i płacy, jakie mają zastosowanie do miejscowych pracowników.

Porozumienie osiągnięte w ubiegłym tygodniu w Komitecie ds. Zatrudnienia Parlamentu Europejskiego oraz dzisiejsza zgoda Rady potwierdzają zdecydowane zaangażowanie polityczne wszystkich podmiotów na rzecz bardziej sprawiedliwego wewnętrznego rynku pracy i łatwiejszego egzekwowania przepisów prawa pracy. Komisja wyraża podziękowanie dla estońskiej prezydencji za ceny wkład w tę inicjatywę. Komisja wzywa teraz Parlament i Radę do wykorzystania tych sprzyjających okoliczności i szybkiego kontynuowania dyskusji z Komisją, aby sfinalizować porozumienie i formalnie przyjąć wniosek.

Kontekst

Zaledwie dwa lata temu w orędziu o stanie Unii z 2015 r. przewodniczący Juncker po raz pierwszy wspomniał o idei europejskiego filara praw socjalnych: "Będę chciał stworzyć europejski filar praw socjalnych", który bierze pod uwagę zmieniające się realia europejskich społeczeństw i świata pracy. Pierwszy ogólny zarys filara przedstawiono 8 marca 2016 r., po czym przeprowadzono szerokie konsultacje z państwami członkowskimi, instytucjami UE, partnerami społecznymi, społeczeństwem obywatelskim i obywatelami. 26 kwietnia 2017 r. Komisja przedłożyła ostateczny tekst zawierający 20 zasad i praw, które mają wspierać sprawiedliwe i dobrze funkcjonujące rynki pracy i systemy opieki społecznej oraz służyć jako kierunkowskaz w odnowionym procesie konwergencji na rzecz lepszych warunków życia i pracy w państwach członkowskich UE.

Dla Komisji stworzenie pogłębionego i bardziej sprawiedliwego rynku wewnętrznego jest niezbędnym elementem budowy bardziej socjalnej Europy. Reforma istniejących zasad delegowania pracowników miała być jedną z kluczowych inicjatyw służących osiągnięciu tego celu, zgodnie z wytycznymi politycznymi przewodniczącego Junckera z 2014 r.: "Zobowiązuję się zagwarantować rygorystyczne wdrożenie dyrektywy o delegowaniu pracowników i rozpocznę ukierunkowany przegląd tej dyrektywy, tak aby wyeliminować dumping socjalny z Unii Europejskiej.W naszej Unii ta sama praca, wykonywana w tym samym miejscu powinna być tak samo wynagradzana. Przewodniczący powtórzył to zobowiązanie w orędziu o stanie Unii, które wygłosił 13 września 2017 r.: W Unii, w której wszyscy są równi, nie może być pracowników drugiej kategorii. Za tę samą pracę w tym samym miejscu powinno się dostawać takie samo wynagrodzenie. Dlatego Komisja zaproponowała nowe przepisy w sprawie delegowania pracowników".

Komisja wystąpiła z formalnym wnioskiem w sprawie nowelizacji dyrektywy o delegowaniu pracowników z 1996 r. w dniu 8 marca 2016 r. Wniosek opiera się na zasadzie równego wynagrodzenia za tę samą pracę w tym samym miejscu pracy i przewiduje, że pracownicy delegowani będą co do zasady objęci takimi samymi zasadami regulującymi warunki pracy i płacy, jakie mają zastosowanie do miejscowych pracowników. Inicjatywa ta jest uzupełnieniem dyrektywy o egzekwowaniu przepisów dotyczących delegowania pracowników z 2014 r., w której wprowadzono nowe instrumenty służące do walki z oszustwami i nadużyciami oraz do poprawy współpracy administracyjnej między organami krajowymi odpowiedzialnymi za delegowanie pracowników.

W 2018 r. Komisja utworzy Europejski Urząd ds. Pracy, zgodnie z orędziem o stanie Unii i listem intencyjnym przewodniczącego Junckera z 2017 r. Celem jest usprawnienie współpracy między organami działającymi na rynku pracy na wszystkich szczeblach oraz lepsze zarządzanie sprawami transgranicznymi. Komisja wystąpi też z innymi inicjatywami na rzecz sprawiedliwej mobilności, w tym z propozycją europejskiego numeru ubezpieczenia społecznego, aby prawa w zakresie zabezpieczenia społecznego stały się lepiej widoczne i dostępne (cyfrowo).

Polska przeciw zmianom przepisów

Minister Elżbieta Rafalska odniosła się do problemu pracowników delegowanych. Polska nie poparła wypracowanego w Radzie porozumienia ze względu na niesatysfakcjonujące rozwiązania w zakresie transportu drogowego, które były jednym z kluczowych elementów prowadzonych negocjacji. Transport nie został wyłączony z zakresu dyrektywy, natomiast przyjęte stanowisko Rady przewiduje zawieszenie stosowania do transportu drogowego zmienionych przepisów ws. delegowania do czasu wejścia w życie regulacji sektorowych przedstawionych przez Komisję Europejską w ramach pakietu mobilności.

- "W ocenie Polski objęcie transportu regułami delegowania pracowników będzie mieć negatywny wpływ nie tylko na funkcjonowanie branży transportowej, ale również na swobodny przepływ towarów i w konsekwencji na konkurencyjność europejskiej gospodarki" – oceniła minister Elżbieta Rafalska.

„W negocjacjach między państwami członkowskimi UE Polsce nie udało się osiągnąć kompromisu w takim wymiarze jakiego oczekiwaliśmy. Z punku widzenia Polski to co jest korzystne w przyjętej dyrektywie to miedzy innymi wprowadzenie przepisu dotyczącego czteroletniego okresu przejściowego. Jest to stosunkowo długi okres, który da przedsiębiorcom czas na to by mogli zapoznać się z nowymi przepisami i dostosować się do nowych rozwiązań” - podkreśliła minister Rafalska.

Przyjęcie podejścia ogólnego nie jest końcem negocjacji, lecz otwiera kolejny etap prac i będzie podstawą negocjacji z Parlamentem Europejskim, którego stanowisko w bardzo dużej mierze jest mniej korzystne niż stanowisko wynegocjowane przez polski rząd.

Więcej informacji:

Komunikat prasowy na temat wniosku Komisji w sprawie europejskiego filara praw socjalnych;
Komunikat prasowy na temat wniosku Komisji w sprawie nowelizacji dyrektywy o delegowaniu pracowników z 1996 r.;
Unijne zestawienie informacji na temat pracowników delegowanych;
Krajowe zestawienia informacji na temat pracowników delegowanych;
Pracownicy delegowani w poszczególnych krajach: infografika.

A.J.
Zespół e-prawnik.pl