Do MRPiT wpłynęło ok. 3 tys. sprawozdań od największych płatników CIT

24.2.2021

Minister Niedużak o sprawozdaniach od największych płatników CIT

Ok. 3 tysiące sprawozdań dotyczących terminów płatności firm wpłynęło do Ministerstwa Rozwoju, Pracy i Technologii. Dzięki sprawozdaniom na temat praktyk płatniczych wszyscy przedsiębiorcy oraz obywatele otrzymują wiedzę na temat tego, jak swoje zobowiązania regulują najwięksi przedsiębiorcy w Polsce - powiedział wiceminister rozwoju, pracy i technologii Marek Niedużak. Najwięksi płatnicy CIT mieli obowiązek złożenia takiego sprawozdania do 1 lutego 2021 roku.

Temat bilansu obowiązywania ustawy o przeciwdziałaniu zatorom płatniczym był przedmiotem piątkowego śniadania prasowego wiceszefa MRPiT Marka Niedużaka i prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów Tomasza Chróstnego.

- "Dzięki sprawozdaniom na temat praktyk płatniczych wszyscy przedsiębiorcy oraz obywatele zyskają wiedzę na temat tego, jak swoje zobowiązania regulują najwięksi przedsiębiorcy w Polsce. To z kolei obniży ryzyko, w szczególności dla firm z sektora MŚP, wchodzenia w relacje biznesowe z nierzetelnymi partnerami lub takimi, którzy stosują długie terminy. Jednocześnie duże firmy będą mogły zaprezentować się jako rzetelni kontrahenci" – powiedział Niedużak. Jak podkreślił: - "Brak informacji o stosowanych przez największe firmy praktykach płatniczych utrudnia podejmowanie decyzji biznesowych, w szczególności w przypadku przedsiębiorstw MŚP, dla których kontrakty z największymi graczami mogą być szansą na rozwój, ale są również obarczone dużym ryzykiem. Walka z zatorami płatniczymi to zadanie szczególnie ważne w czasie pandemii, kiedy terminowe otrzymanie płatności może decydować o „być albo nie być” wielu przedsiębiorców" – mówił Prezes UOKiK Tomasz Chróstny. Jak poinformował: -"W 2020 r., czyli pierwszym roku obowiązywania ustawy o zatorach płatniczych, wszcząłem 100 postępowań dotyczących największych dłużników. Właśnie wydałem pierwsze cztery decyzje, w których nałożyłem kary na dwie spółki. W dwóch innych przypadkach postępowanie wykazało występowanie zatorów, jednak decyzje nie zawierają sankcji finansowych wobec spełnienia ustawowych warunków obligatoryjnego odstąpienia od nałożenia kary. Niestety w prowadzonych obecnie postępowaniach zauważyliśmy, że niektórzy przedsiębiorcy wykorzystują fortele prawne do uciekania od spełnienia obowiązku zapłaty swoim kontrahentom wynikającego z oczywistej wręcz uczciwości czy sprawiedliwości społecznej. Musimy zatem tak usprawnić przepisy, żeby wyeliminować luki pozwalające na odwlekanie i przedłużanie postępowania przez nierzetelnych przedsiębiorców, a niekiedy na uniknięcie kary mobilizującej do płacenia na czas" – zapowiedział prezes UOKiK.

Sprawozdania z praktyk płatniczych składane przez największych przedsiębiorców

Od 1 stycznia 2021 r. najwięksi podatnicy podatku dochodowego od osób prawnych mają obowiązek przekazania do ministra właściwego ds. gospodarki sprawozdań na temat stosowanych przez nich praktyk płatniczych w danym roku. Wynikało to z nowelizacji ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych, która nakłada na ok. 3000 największych podatników CIT takie zobowiązanie.

Obowiązek złożenia sprawozdania z praktyk płatniczych dotyczy:

podatkowych grup kapitałowych bez względu na wielkość ich przychodu,
firm, których przychód przekracza rocznie 50 mln euro.

Podmioty te będą raz do roku przedstawiać sprawozdanie o wartości należności i zobowiązań z transakcji handlowych w podziale na terminy płatności (do 30, 60, 120 dni i powyżej 120 dni) raz wartości niespełnionych i nieotrzymanych w terminie umownym świadczeń.

Zgodnie z nowymi przepisami pierwsze sprawozdanie – za 2020 r. – przedsiębiorcy byli zobowiązani złożyć do 1 lutego 2021 r. Mogli tego dokonać za pomocą formularza elektronicznego dostępnego na portalu biznes.gov.pl.

Obowiązek złożenia sprawozdania spoczywa na członku zarządu lub innego organu zarządzającego. W spółce komandytowo-akcyjnej sprawozdanie składa komplementariusz prowadzący sprawy spółki. W przypadku podatkowej grupy kapitałowej sprawozdanie odrębnie składa kierownik każdej z tworzących ją spółek. Kierownik podmiotu, który w terminie nie złoży sprawozdania, podlega karze grzywny.

Analiza złożonych sprawozdań z praktyk płatniczych

W MRPiT trwa analiza otrzymanych sprawozdań. Po jej zakończeniu minister rozwoju, pracy i technologii poda do publicznej wiadomości ich zbiorcze zestawienie w Biuletynie Informacji Publicznej ministerstwa. W przypadku powzięcia podejrzenia, że sprawozdanie jest nierzetelne lub zawiera nieprawdziwe informacje, poinformuje o tym Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.

Do resortu wpłynęło także ok. 300 zapytań dotyczących przygotowania sprawozdań. Duża część zgłaszanych wątpliwości dotyczyła:

zakresu danych, które należy uwzględnić w sprawozdaniu,
katalogu podmiotów zobowiązanych do złożenia sprawozdania,
kto może skutecznie złożyć sprawozdanie oraz jakiego rodzaju pełnomocnictwem należy się posłużyć w celu złożenia sprawozdania (ustawa o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych nie określa szczególnego rodzaju pełnomocnictwa).

Niektóre z podmiotów, które złożyły sprawozdanie, wyraziły potrzebę jego modyfikacji. MRPiT dopuściło możliwość złożenia korekty w przypadku, w którym zmiana danych zawartych w złożonym sprawozdaniu wpływa w sposób dostrzegalny na ogólny obraz praktyk płatniczych przedsiębiorcy, co wynika z zawarcia błędnych, omyłkowych lub niepełnych danych w pierwotnej wersji sprawozdania.

Korekty będą przyjmowane do momentu publikacji zbiorczego zestawienia z praktyk płatniczych, co nastąpi po przeanalizowaniu wszystkich złożonych sprawozdań.

Ulga na złe długi a zatory płatnicze

Mechanizmem pomocnym w walce z zatorami płatniczymi jest ulga na złe długi. Dzięki niej przedsiębiorcy, którzy nie otrzymali jeszcze od swoich kontrahentów płatności za transakcję, nie muszą odprowadzać podatków CIT i PIT od kwoty spóźnionej płatności.

Ulga na złe długi umożliwia wierzycielowi pomniejszenie podstawy opodatkowania, jeżeli jego wierzytelność nie została uregulowana lub zbyta w ciągu 90 dni od terminu jej płatności. Z kolei dłużnik zostaje zobowiązany do zwiększenia podstawy opodatkowania o kwoty z niezapłaconej faktury. Tym samym zapłaci wyższe podatki.

W przypadku uregulowania zobowiązania zarówno wierzyciel, jak i dłużnik dokonują korekty swoich rozliczeń za okres, w którym zobowiązanie zostało uregulowane.

W związku z pandemią COVID-19 przedsiębiorcom przyznano ułatwienie w stosowaniu ulgi na złe długi mające na celu poprawę płynności firm. Z jednej strony skrócono termin uprawniający wierzyciela do skorzystania z możliwości pomniejszenia podstawy opodatkowania/zwiększenia straty do 30 dni od dnia upływu terminu zapłaty określonego na fakturze lub w umowie.

Z drugiej strony przewidziano zwolnienie dłużników z obowiązku zwiększania podstawy opodatkowania/zmniejszenia straty. Warunkiem skorzystania z takiej możliwości jest spadek przychodu o co najmniej 50 proc. w stosunku do analogicznego okresu poprzedniego roku podatkowego, a w przypadku podatnika, który rozpoczął prowadzenie działalności gospodarczej w roku poprzedzającym rok podatkowy – w stosunku do uzyskanych w tym roku średnich przychodów;

Przepisy mają zastosowanie do okresów rozliczeniowych, w których podatnik poniósł negatywne konsekwencje ekonomiczne z powodu COVID-19 oraz obowiązywał stan epidemii ogłoszony z powodu koronawirusa.

Wpływ COVID-19 na terminowość zobowiązań płatniczych

Obowiązek składania po raz pierwszy w 2021 roku sprawozdań z terminowości spłat należności i zobowiązań z transakcji handlowy zbiegł się ze światowym kryzysem ekonomicznym spowodowanym pandemią COVID-19.

Perturbacje wynikające z pandemii szczególnie dotknęły m.in. takie branże jak transport, turystyka i organizacja imprez masowych. Z kolei w handlu żywnością i materiałami sanitarnymi obecna sytuacja mogła przełożyć się na większe obroty. Z oceną na, ile wpłynęło to na ogólny obraz sprawozdań z praktyk płatniczych, przyjdzie jednak jeszcze poczekać.

Bilans UOKiK działania ustawy o przeciwdziałaniach zatorom płatniczym - pierwsze decyzje prezesa UOKiK w sprawie zatorów płatniczych

Prezes UOKiK Tomasz Chróstny wydał pierwsze decyzje w sprawie zatorów płatniczych. Na spółki Locotranssped i Havi Logistics nałożył kary finansowe w łącznej wysokości ponad 470 tys. zł. UPS Polska oraz Galicja Tomaszek uniknęły sankcji pieniężnej wobec spełnienia ustawowych warunków obligatoryjnego odstąpienia od nałożenia kary, pomimo iż generowały zatory pieniężne.

Zatory płatnicze to przeterminowane płatności - nagromadzenie opóźnień w zapłacie wynagrodzenia dostawcom, które wpływa na kolejne podmioty zaburzając ich płynność finansową. Zjawisko to potrafi się rozprzestrzeniać od największych po coraz mniejszych rynkowych graczy. Przedsiębiorca opóźniający się w wypłacie wynagrodzenia swoim kontrahentom powoduje, że oni również nie płacą na czas własnym partnerom handlowym.

Jest to problem, którego doświadcza wielu przedsiębiorców w Polsce. Skala zagrożenia zatorami płatniczymi na poziomie makro jest silnie powiązana z koniunkturą i nastrojami gospodarczymi uczestników rynku. W okresie spowolnienia czy też niepewności gospodarczej są one bardzo dotkliwe dla mniejszych przedsiębiorców - zwiększają koszty działalności, utrudniają utrzymanie stabilności finansowej lub wręcz uniemożliwiają rozwój firmy.

- "Walka zatorami płatniczymi to zadanie szczególnie ważne w czasie pandemii, kiedy terminowe otrzymanie płatności może decydować o „być albo nie być” wielu przedsiębiorców. W 2020, czyli pierwszym roku obowiązywania ustawy o zatorach płatniczych, wszcząłem 100 postępowań dotyczących największych dłużników. Właśnie wydałem pierwsze cztery decyzje, w których nałożyłem kary na dwie spółki. W dwóch innych przypadkach postępowanie wykazało występowanie zatorów, jednak decyzje nie zawierają sankcji finansowych wobec spełnienia ustawowych warunków obligatoryjnego odstąpienia od nałożenia kary" – powiedział Prezes UOKiK Tomasz Chróstny.

Wydanie decyzji poprzedziła żmudna praca analityczna. Urząd w toku postępowań przeanalizował m.in. zestawienia transakcji handlowych przekazane przez spółki, a także dane zawarte w plikach JPK_VAT i JPK_WB, które są postacią elektroniczną ksiąg i dowodów podatkowych. We wskazanych postępowaniach UOKiK badał terminowość zapłaty przez wskazanych przedsiębiorców za dostarczone towary lub wykonane usługi swoim kontrahentom w okresie luty - kwiecień 2020 r. UOKiK zbadał ponad 80 tysięcy faktur, dokumentujących rozrachunki tych spółek.

Dwie decyzje z karami finansowymi

Pierwsza decyzja dotyczy spółki Locotranssped, zajmującej się drogowym transportem towarów. Przeprowadzone postępowanie wykazało, że w okresie od lutego do kwietnia 2020 r. zalegała z płatnościami lub regulowała je z opóźnieniem na łączną kwotę prawie 24,5 mln zł. Liczba kontrahentów, którym spółka płaciła po terminie wyniosła ponad 3,5 tys. Kontrahentami, którzy otrzymali zapłatę po terminie byli w dużej mierze polscy przewoźnicy – często osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, a więc przedsiębiorcy o słabszej pozycji rynkowej niż Locotranssped.

Drugą ukaraną spółką jest Havi Logistics, również zajmująca się transportem towarów. Postępowanie wykazało, że od lutego do kwietnia 2020 r. przedsiębiorca nie zapłacił lub uregulował z opóźnieniem zaległości wynoszące łącznie ponad 155 mln zł. Liczba faktur VAT dokumentujących dostawę towarów i usług, za które spółka we wskazanym okresie zapłaciła z opóźnieniem wyniosła 4597.

Wysokość sankcji pieniężnych

Sposób ustalania kary finansowej za zatory płatnicze jest ściśle określony w ustawie. Pojedyncze kary obliczane są według specjalnego wzoru, a ich wysokość zależy przede wszystkim od wielkości długu i czasu opóźnienia w płatności. Końcowa sankcja jest sumą jednostkowych kar za każdą należność nieuregulowaną lub zapłaconą po terminie. Po zastosowaniu wzoru przewidzianego w ustawie Prezes UOKiK nałożył ponad 426 tys. zł na Havi Logistics (426 587,62 zł), a na Locotranssped ponad 44 tys. zł (44 286,96 zł).

- "Wysokości kar zostały obliczone według dokładnego wzoru wskazanego w ustawie. Nasze działanie, podobnie jak sankcje finansowe, mają dyscyplinować przedsiębiorców do zapłaty kontrahentom zaległych zobowiązań, a przede wszystkim - do zmiany przyszłych praktyk płatniczych. Przypominam, że jeśli ukarany już wcześniej przedsiębiorca ponownie dopuszcza się nadmiernych opóźnień, to grozi mu kara wyższa o 50 proc." – powiedział Prezes UOKiK Tomasz Chróstny.

Dwa odstąpienia od kary finansowej

Przepisy dotyczące zatorów płatniczych przewidują, że Prezes UOKiK automatycznie odstępuje od wymierzenia kary, jeśli wartość świadczeń, których przedsiębiorca nie otrzymał lub otrzymał z opóźnieniem w badanym okresie, przewyższa sumę zobowiązań, których sam nie opłacił lub opłacił z opóźnieniem.

Tak było w przypadku dwóch spółek: firmy kurierskiej UPS Polska oraz producenta sprzętu AGD, mebli kuchennych oraz właściciela sklepów z elektroniką – spółki Galicja Tomaszek.

Prezes UOKiK ustalił, że UPS Polska w badanym czasie (luty-kwiecień 2020 r.) nie uregulował w terminie świadczeń pieniężnych na kwotę ponad 22,2 mln zł. Z kolei, suma opóźnionych wierzytelności Galicji Tomaszek wobec jej partnerów handlowych wyniosła nieco ponad 15 mln zł. Jednocześnie, obaj przedsiębiorcy w badanym okresie wykazali, że nie otrzymali lub otrzymali po terminie płatności należności na większe kwoty.

Czy decyzje w sprawie zatorów są ostateczne?

Adresaci decyzji mogą zwrócić się do Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie sprawy lub wnieść skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie.

Potrzeba zmian w przepisach

Prowadzone postępowania pokazały potrzebę doprecyzowania przepisów, które w sposób pozytywny mają przyczyniać się do poprawy płynności małych i średnich przedsiębiorstw. Jednym z zaobserwowanych problemów jest próba unikania odpowiedzialności przez niektórych przedsiębiorców. Przykładem jest wykorzystywanie zapisanej w ustawie przesłanki, która obliguje Prezesa UOKiK do odstąpienia od nałożenia kary pieniężnej, jeżeli przedsiębiorca sam jest ofiarą zatorów. Jest to słuszna idea, która miała chronić firmy poszkodowane zatorami. Niektóre z nich wykorzystują jednak ten przepis do unikania odpowiedzialności. Przykładowo, spółka, której celem działalności jest pozyskiwanie dla grupy kapitałowej towarów od zewnętrznych kontrahentów może, pomimo znacznego opóźniania się w zapłacie uniknąć kary, ponieważ powiązana z nią spółka-matka celowo opóźnia się jej z zapłatą.

- "Niestety w prowadzonych obecnie postępowaniach zauważyliśmy, że niektórzy przedsiębiorcy wykorzystują fortele prawne do uciekania od spełnienia obowiązku zapłaty swoim kontrahentom wynikającego z oczywistej wręcz uczciwości czy sprawiedliwości społecznej. Musimy zatem tak usprawnić przepisy, żeby wyeliminować luki pozwalające na odwlekanie i przedłużanie postępowania przez nierzetelnych przedsiębiorców, a niekiedy na uniknięcie kary mobilizującej do płacenia na czas" – powiedział Prezes UOKiK Tomasz Chróstny.

W podobny sposób, ustawowe przesłanki obligujące Prezesa Urzędu do odstąpienia od nałożenia kary finansowej na przedsiębiorcę nie uwzględniają wielu istotnych okoliczności: np. tego, że przedsiębiorca, który równocześnie generuje zatory płatnicze i sam jest ich ofiarą, może być w bardzo dobrej kondycji finansowej. Celowe utrzymywanie zatorów jako źródła darmowego finansowania działalności gospodarczej może więc przy istniejących zapisach pozostawać bezkarne.

Kiedy interweniuje Prezes UOKiK?

Prezes Urzędu może interweniować, jeśli suma zaległych świadczeń pieniężnych przedsiębiorcy w ciągu 3 kolejnych miesięcy wyniesie co najmniej 5 mln zł (od 2022 r. będzie to 2 mln zł). Dotyczy to zaległości z faktur wystawionych po 1 stycznia 2020 r. lub wcześniej, jeśli termin ich płatności stał się wymagalny po 1 stycznia 2020 r.

Jaka grozi kara?

JKP (kara) = WŚ × n/365 × OU

JKP - jednostkowa kara za niespełnione lub spełnione po terminie świadczenie pieniężne,

WŚ - wartość niespełnionego lub spełnionego po terminie świadczenia pieniężnego,

n - liczba dni opóźnienia,

OU - odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych, ustalone na dzień wydania decyzji o nałożeniu administracyjnej kary pieniężnej.

Wejdź na stronę poświęconą zatorom płatniczym

Przykłady obliczania kar dla konkretnych kwot długów, a także najważniejsze informacje o kompetencjach Prezesa UOKiK w obszarze zatorów płatniczych, można znaleźć na specjalnie uruchomionej stronie internetowej. Czym są zatory, kiedy może zająć się nimi Prezes Urzędu, jak można zgłosić, że przedsiębiorca nie płaci i kto może to zrobić? Te i wiele innych pytań oraz odpowiedzi znajdziesz na www.zatoryplatnicze.uokik.gov.pl

Zatory w sektorze rolno-spożywczym

Prezes UOKiK w 2020 roku badał również nadmierne opóźnienia w płatnościach przy okazji postępowania dotyczącego praktyk związanych z wykorzystywaniem przewagi kontraktowej przez blisko 100 największych podmiotów z branży rolno-spożywczej. Dzięki tej interwencji większość przedsiębiorców wypłaciła zaległe pieniądze dostawcom na łączną kwotę prawie 600 mln złotych, a także usunęła kwestionowane zapisy z polityk handlowych oraz zawartych kontraktów.

Na podst. uokik.gov.pl i gov.pl/web/rozwoj-praca-technologia

A.J.
Zespół e-prawnik.pl