Dopuszczalność ustanowienia użytkowania na spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu mieszkalnego

Dopuszczalność ustanowienia użytkowania na spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu mieszkalnego

Czego dotyczyła sprawa?

W sprawie ustalono, że powódce przysługuje spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego, natomiast pozwani – rodzice byłego męża powódki – zajmują ten lokal w związku z zawarciem z powódką umowy ustanowienia na ich rzecz prawa użytkowania. Sąd pierwszej instancji uwzględnił powództwo eksmisyjne, ponieważ ocenił, że spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego nie może zostać obciążone użytkowaniem; wspomniana umowa okazała się zatem nieważna, wobec czego pozwanym nie przysługuje skuteczne względem powódki uprawnienie do władania lokalem (art. 222 § 1 w zw. z art. 251 k.c.).

Sąd Okręgowy podzielił tę ocenę, jednak uznał, że żądanie przez powódkę eksmisji byłych teściów, jako sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, stanowi nadużycie przysługującego jej prawa podmiotowego (art. 5 k.c.). Pozwani znajdują się bowiem w trudnej sytuacji życiowej, a prawo do spornego lokalu, na którym miało zostać ustanowione użytkowanie, zostało nabyte w związku z wcześniejszymi ustaleniami rodzinnymi, z myślą o zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych pozwanych, a ponadto nie bez udziału ich starań oraz środków. W konsekwencji Sąd drugiej instancji zmienił wyrok Sądu Rejonowego i oddalił powództwo.

Argumentacja Sądu Najwyższego

Sąd Najwyższy, w wyniku rozpoznania skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego wyroku, uznał za niezasadne zarzuty naruszenia prawa materialnego, przede wszystkim art. 5 k.c., gdyż dokonana przez Sąd Okręgowy ocena działań powódki jako niezgodnych z zasadami współżycia społecznego mieściła się w granicach tzw. uznania sędziowskiego.

Ponadto Sąd Najwyższy wskazał, że – wbrew ocenie Sądów obu instancji – dopuszczalne jest obciążenie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu prawem użytkowania (art. 265 § 1 k.c.). W uzasadnieniu wyroku stwierdzono, że stanowisko odmienne, choć obecne w judykaturze, zostało poddane trafnej krytyce w nauce prawa. Wyjaśniono przy tym przyczyny, dla których cechy spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu (w tym jego zbywalność) pozwalają na obciążenie go użytkowaniem, a także przedstawiono racje świadczące o niedostatecznym uargumentowaniu przeciwnego poglądu, sformułowanego we wcześniejszym orzecznictwie.

Zob. wyrok SN z dnia 21 czerwca 2023 r. z uzasadnieniem (syg. akt II CNPP 25/22)

A.J.
Zespół e-prawnik.pl