Ustawa o szczególnej ochronie odbiorców paliw gazowych

Cel ustawy 

Celem podpisanej przez Prezydenta Andrzeja Dudę ustawy o szczególnej ochronie odbiorców paliw gazowych w 2023 r. w związku z sytuacją na rynku gazu, jest m.in. zamrożenie na przyszły rok cen gazu dla odbiorców indywidualnych na poziomie cen z 2022 r. Zamrożona zostanie również opłata dystrybucyjna.

W ramach wsparcia obywateli Ministerstwo Klimatu i Środowiska przygotowało rozwiązania w zakresie zamrożenia cen gazu w 2023 r. Ustawa ma na celu dalsze zminimalizowanie podwyżek cen paliwa gazowego dla najbardziej wrażliwych odbiorców, a także zwiększenie bezpieczeństwa energetycznego państwa poprzez zapewnienie odpowiedniego poziomu płynności spółkom gazowym oraz terminowego regulowania zobowiązań związanych z zapewnianiem płynności na rynku giełdowym.

- "W przyszłym roku funkcjonować będzie maksymalna cena za gaz na poziomie ok. 200 zł netto/MWh, zamrożona zostanie wysokość opłat dystrybucyjnych. Ceną maksymalną zostaną objęci wszyscy odbiorcy, którzy obecnie korzystają z ochrony taryfowej" – wskazała minister Anna Moskwa.

Najbardziej wrażliwym odbiorcom paliw gazowych, zużywającym paliwa gazowe do celów grzewczych, przysługiwać będzie dodatkowo refundacja poniesionych kosztów podatku od towarów i usług (VAT). Zwrot pobranego VAT dotyczyć będzie osób, które ogrzewają się gazem i spełniają kryterium dochodowe dodatku osłonowego.

Zwrot VAT mają rozliczać samorządy. Wniosek o refundację należy złożyć w 30 dni od daty otrzymania faktury dokumentującej dostarczenie gazu. Będzie można go złożyć także w formie elektronicznej. Refundacja VAT będzie dotyczyć ok. 300 tys. osób.

Ochroną, oprócz rodzin, objęte będą też spółdzielnie mieszkaniowe i wspólnoty, producenci ciepła lokalnego dla gospodarstw domowych w spółdzielniach, podmioty użyteczności publicznej: szkoły, uczelnie, żłobki, przedszkola, szpitale i pomoc społeczna,  kościoły oraz organizacje pozarządowe.

Co przewiduje ustawa z dnia 15 grudnia 2022 r. o szczególnej ochronie niektórych odbiorców paliw gazowych w 2023 r. w związku z sytuacją na rynku gazu?

W myśl uzasadnienia do ustawy przyjęta regulacja pozwoli na zapewnienie dostaw paliw gazowych na stabilnym poziomie cenowym oraz stanowi instrument służący zabezpieczeniu i utrzymaniu płynności finansowej przedsiębiorstw energetycznych. Ustawa stanowi kontynuację działań mających na celu ochronę tych odbiorców w 2023 r. Dzięki wprowadzanym rozwiązaniom ww. odbiorcy zostaną zabezpieczeni przed skutkami kryzysu gazowego.

Ustawa zakłada wprowadzenie w 2023 r. mechanizmu polegającego na:

• zagwarantowaniu odbiorcom chronionym paliw gazowych oraz odbiorcom realizującym zadania z zakresu użyteczności publicznej objętych taryfą, ceny maksymalnej paliw gazowych oraz stawek opłat usług dystrybucji paliw gazowych na poziomie nie wyższym niż te stosowane w 2022 r.,
• przyznaniu odbiorcom chronionym paliw gazowych, refundacji za poniesione koszty podatku od towarów i usług,
• utrzymaniu mechanizmu rekompensat dla sprzedawców paliw gazowych, który służy zrekompensowaniu im skutków wprowadzenia ceny maksymalnej dla swoich odbiorców końcowych objętych taryfą,
• wprowadzenie funkcjonującego równolegle mechanizmu rekompensat dla operatorów systemu dystrybucyjnego paliw gazowych,
• wzmocnieniu kontroli wydatkowania środków publicznych.

Ustaw wprowadza, w okresie od dnia 1 stycznia 2023 r. do dnia 31 grudnia 2023 r., obowiązek stosowania przez sprzedawców paliw gazowych w rozliczeniach z odbiorcami końcowymi paliw gazowych, o których mowa w art. 62b ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne, ceny maksymalnej wynoszącej 200,17 zł/MWh. Dodatkowo, w celu zapewnienia możliwie największej efektywności rozwiązań mitygujących ryzyko wzrostu cen paliw gazowych, wprowadzono rozwiązanie, w którym ww. grupy odbiorców będę uiszczać opłatę za usługi dystrybucyjne na poziomie wynikającym z taryfy zatwierdzonej przez Prezesa URE dla operatora systemu dystrybucyjnego na 2022 r.

Z powyższego obowiązku wyłączeni się sprzedawcy, którzy ustalili w ramach zawartych ze swoimi odbiorcami umów albo zatwierdzonych taryf na 2023 r., ceny korzystniejsze niż cena maksymalna.

W celu ograniczenia wzrostu kosztów dla odbiorców paliw gazowych w gospodarstwach domowych o najniższych dochodach, zużywających paliwa gazowe do celów grzewczych, w ustawie wprowadzono mechanizm refundacji podatku od towarów i usług, poniesionego przez tych odbiorców za paliwa gazowe dostarczone w 2023 r., udokumentowane dokumentem potwierdzającym dostarczenie tych paliw do odbiorców. Refundacja podatku VAT przysługiwać będzie gospodarstwu domowemu, które jako główne źródło ogrzewania wykorzystuje kocioł na paliwa gazowe, wpisany lub zgłoszony do centralnej ewidencji emisyjności budynków, a którego przeciętne miesięczne dochody, w przypadku gospodarstwa jednoosobowego, nie przekraczają 2100 zł, lub 1500 zł na osobę w przypadku gospodarstwa wieloosobowego.

W ustawie, jako podmioty odpowiedzialne za weryfikacje wniosku, wydanie decyzji o przyznaniu refundacji oraz wypłatę refundacji określono wójta, burmistrza lub prezydenta miasta. Na realizację tych zadań podmiotom do nich zobowiązanym, przysługiwać będą środki w wysokości 2% przyznanych środków odbiorcom, którym przysługuje wypłata refundacji.

W celu zapewnienia finansowania dla przedsiębiorstw energetycznych, pozwalającego m.in. na zapewnienie odpowiedniego poziomu ciągłości dostaw do odbiorców chronionych ustawą oraz zachowania płynności finansowej w celu terminowego regulowania zobowiązań na rynku obrotu paliwami gazowymi, ustawa przewiduje w tym zakresie rekompensatę przysługującą sprzedawcom paliw gazowych za każdy miesiąc kalendarzowy stosowania ceny maksymalnej paliw gazowych.

Ustawa wprowadza mechanizm polegający na przekazaniu określonej części zysku przez przedsiębiorstwo wydobywające gaz ziemny na rzecz finansowania rekompensat. Na przedsiębiorstwo wydobywające gaz ziemny nakłada się obowiązek przekazania gazowego odpisu na Fundusz Wypłaty Różnicy Ceny. Maksymalna wysokość gazowego odpisu na Fundusz Wypłaty Różnicy Ceny przekazywanego przez przedsiębiorstwo wydobywające gaz ziemny nie może przekraczać równowartości średniej ceny ważonej wolumenem zawartych transakcji w kontraktach rocznych na TGE Y-23 w okresie od początku notowania tego instrumentu do dnia wejścia w życie ustawy na giełdzie towarowej. Sposób ustalania kwoty, jaką zobowiązane będzie uiszczać przedsiębiorstwo wydobywające gaz ziemny, zostanie określony w rozporządzeniu Rady Ministrów.

Ustawa wprowadza również zmiany w ustawie z dnia 10 kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne m.in. w zakresie przyłączenia do sieci instalacji odnawialnego źródła energii. Zmiany mają na celu usprawnienie i zwiększenie możliwości przyłączania zarówno odbiorców jak i wytwórców w trybie komercyjnym oraz zwiększenie transparentności tego procesu. Dodatkowo zaproponowano ułatwienie realizacji takiego przyłączenia poprzez przewidzenie możliwości budowy i rozbudowy odcinków sieci służących do przyłączenia przez podmiot ubiegający się o przyłączenie do sieci, co pozwoli na wyeliminowanie w wielu przypadkach opóźnień takiej rozbudowy.

Natomiast celem zmiany art. 62b ust. 1 pkt 2 ustawy – Prawo energetyczne jest rozszerzenie istniejących możliwości stosowania taryfy, dla spółdzielni i wspólnot mieszkaniowych, które z mocy ustawy, umowy lub innego tytułu prawnego są uprawnione lub zobowiązane do zapewnienia paliwa gazowego w lokalach mieszkalnych na potrzeby zużycia przez gospodarstwa domowe lub w lokalach podmiotów, o których mowa w art. 62b ust. 1 pkt 2 lit. d tej ustawy. Celem zmiany jest zagwarantowanie dostępu do ceny paliw gazowych w wysokości określonej w taryfie zatwierdzonej przez Prezesa URE, w szczególności w przypadku w którym spółdzielnie lub wspólnoty mieszkaniowe, zobowiązane są do lokalnej produkcji ciepła zużywanego w gospodarstwach domowych znajdujących się w budynkach wielolokalowych należących do to tych podmiotów lub do lokali podmiotów wskazanych w art. 62b ust. 1 pkt 2 lit. d.

Ponadto ustawa przewiduje zmiany dotyczące funkcjonowania wodoru w systemie monitorowania i kontrolowania jakości paliw wynikające z sytuacji na rynku wodoru stosowanego w transporcie. Producenci wodoru przeznaczonego do stosowania w pojazdach od 1 stycznia 2023 r. będą objęci obowiązkiem wykonywania badań jakości produkowanego wodoru.

Ustawa wchodzi w życie z dniem następującym po dniu ogłoszenia, z wyjątkiem:

• art. 46 i art. 48 pkt 3, które wchodzą w życie z dniem 31 grudnia 2022 r.;
• art. 39, art. 44 pkt 3, art. 48 pkt 1 i 2, art. 54, art. 62, art. 63, art. 68, art. 74 oraz art. 82, które wchodzą w życie z dniem 1 stycznia 2023 r.;
• art. 53 pkt 8 i 9 oraz art. 76, które wchodzą w życie z dniem 1 stycznia 2024 r.

Przyjęto mechanizm obniżenia cen gazu na rynku europejskim

Minister klimatu i środowiska Anna Moskwa oraz wiceminister Adam Guibourgé-Czetwertyński 19 grudnia 2022 r. wzięli udział w posiedzeniu Rada ministrów UE ds. energii. Głównym tematem spotkania był tymczasowy mechanizm korekty rynku gazu.

Podczas posiedzenia udało się zakończyć rozmowy dotyczące rozporządzenia MCM (market correction mechanizm), który reguluje ceny gazu na rynku europejskim. Limit cen gazu został ostatecznie ustanowiony na poziomie 180 euro. To konsensus prawie wszystkich państw członkowskich, które wyraziły zdecydowany sprzeciw wobec pierwotnej propozycji Komisji Europejskiej, która jeszcze kilka tygodni temu proponowała poziom 275 euro/MWh. Ostatecznie przeciwko kompromisowi zagłosowały Węgry, zaś Austria i Holandia wstrzymały się od głosu.

- "W końcu przeszliśmy od słów do czynów, ale ten sukces, jakim jest porozumienie Państw Członkowskich smakowałby o wiele lepiej, gdyby udało się wypracować go wcześniej. Dzisiejszy wynik rozmów to najlepszy dowód, że było to możliwe już w listopadzie, gdyby wszyscy nasi partnerzy z UE działali od początku w dobrej wierze" – zaznaczyła Anna Moskwa, minister klimatu i środowiska.

Projektowany mechanizm polegający na określeniu maksymalnych rynkowych cen za gaz ma przede wszystkim zmniejszyć obciążenia dla obywateli Unii Europejskiej i przedsiębiorstw działających na jej terenie oraz zapobiegać spekulacjom.

Polska od początku negocjacji wyrażała istotne zastrzeżenia, że mechanizm nie chroni w wystarczającym stopniu przed wysokimi cenami gazu. Polska jasno wskazywała, że UE potrzebuje mechanizmu realnie przeciwdziałającego szokom cenowym, który będzie chronić Unię przed pogłębieniem kryzysu energetycznego.

- "Naszym postulatem nie był kompromis, a równe warunki dla wszystkich Państw Członkowskich. Tylko to zapewni brak dyskryminacji po zakończeniu Rady" – powiedziała minister Anna Moskwa.

A.J.
Zespół e-prawnik.pl