Ochrona sygnalistów coraz bliżej

Ochrona pracowników zgłaszających naruszenie prawa w związku z zatrudnieniem oraz wdrożenie dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady UE - to główne cele przyjętej już przez Sejm ustawy o ochronie sygnalistów.

Sejm przyjął ustawę o sygnalistach

Sejm przyjął w czwartek 23 maja br. ustawę o ochronie sygnalistów, której celem jest ochrona osób zgłaszających naruszenie prawa niezależnie od podstawy i formy świadczenia pracy lub pełnienia służby. Nowe regulacje implementują dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady UE, która powinna być wprowadzona przez kraje członkowskie UE do 17 grudnia 2021 r.

Ustawa o ochronie sygnalistów, czyli osób, które pracują w sektorze prywatnym lub publicznym i zgłaszają naruszenia prawa związane z pracą, ma na celu ochronę interesu wspólnego, dobre imię pracodawcy i ochronę współpracowników. Ma w założeniach autorów służyć ludziom ponoszącym ryzyko w imię troski o dobro wspólne.

Projekt dotyczy wdrożenia dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady, której celem jest poprawa egzekwowania prawa i polityk UE w określonych dziedzinach przez ustanowienie wspólnych minimalnych norm zapewniających odpowiedni poziom ochrony osób zgłaszających naruszenie prawa UE.

- "Widzimy konieczność wprowadzenia tej ustawy nie tylko dlatego, że powinna być wprowadzona ponad 2 lata temu jako realizacja unijnej dyrektywy. Wprowadzamy ją nie tylko dlatego, że dotychczasowy brak tej ustawy kosztuje polskiego podatnika 7 mln euro ryczałtu i 40 tys. dziennie dodatkowych kar. Wprowadzamy tę ustawę przede wszystkim dlatego, że jest potrzebna, żeby budować ochronę tych obywateli, którzy znajdują w sobie odwagę działać na rzecz dobra wspólnego" – mówiła podczas sejmowej debaty ministra rodziny, pracy i polityki społecznej Agnieszka Dziemianowicz-Bąk.

O projekcie ustawy o ochronie sygnalistów...

Zgodnie z założeniami ochroną zostaną objęte osoby zgłaszające naruszenie prawa, niezależnie od podstawy oraz formy świadczenia pracy lub pełnienia służby. Sygnalista będzie mógł zgłosić naruszenie prawa za pomocą wewnętrznych kanałów zgłoszeń, które zostaną utworzone przez podmioty prywatne i publiczne, lub też zewnętrznych kanałów do odpowiednich organów państwa. Instytucją odpowiedzialną za udzielanie wsparcia sygnalistom będzie Rzecznik Praw Obywatelskich.

Sama ochrona wprowadza zakaz podejmowania działań odwetowych w stosunku do sygnalisty. Taka osoba nie będzie musiała się obawiać zwolnienia czy innych szykan służbowych. A jeżeli do takiego działania odwetowego dojdzie, sygnalista będzie mógł się ubiegać o odszkodowanie.

Rządowy projekt ten wychodzi poza dyrektywę, bo przewiduje objęcie sygnalisty nieco szerszą ochroną, niż to wynika z prawa UE. Między innymi ochroną mają być objęte osoby zgłaszające wykroczenia przeciwko prawu pracy. Rozszerzenie zakresu przedmiotowego ustawy w kontekście prawa pracy wydaje się jednak zbędne, ponieważ osoby zgłaszające nieprawidłowości w tym kontekście są chronione z ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy.

– "Mamy naprawdę duże doświadczenie, jeżeli chodzi o „sygnalistów”, którzy od wielu lat informują nas o nieprawidłowościach w zakresie prawa pracy" – powiedziała wiceszefowa PIP. – "Informacja o tym, że kontrola w zakładzie pracy jest prowadzona w konsekwencji zgłoszenia, nigdy nie jest ujawniana, chyba że skarżący wyrazi na to zgodę".

Jak stwierdziła Małgorzata Dziemińska, koniecznością będzie ustawowe doprecyzowanie, które zgłoszenie z zakresu prawa pracy jest w interesie publicznym i podlega ochronie z ustawy o sygnalistach, a kiedy jest to zgłoszenie indywidualne i wtedy jest chronione przez ustawę o Państwowej Inspekcji Pracy.

Kim jest sygnalista?

Sygnalista to osoba zgłaszająca nieprawidłowości w związku z zatrudnieniem, działająca – co ważne – w interesie wspólnym i dobrej wierze, a nie dla własnych korzyści. Taka osoba może być narażona na działania odwetowe, takie jak mobbing, pozbawienie awansu czy premii - czemu przeciwdziałać ma właśnie ustawa o ochronie sygnalistów.

Nowe przepisy zakładają, iż sygnalista, który doświadczył działań odwetowych, będzie mógł wystąpić o zadośćuczynienie lub odszkodowanie. Instytucją odpowiedzialną za udzielanie wsparcia sygnalistom będzie Rzecznik Praw Obywatelskich.

Rola pracodawców

Po wejściu w życie ustawy pracodawca będzie miał obowiązek opracowania procedury zgłoszeń wewnętrznych określających zasady przyjmowania takich zgłoszeń. Będzie musiał także stworzyć kanały ich przyjmowania.

Sygnalistą będzie mógł zostać zarówno pracownik – niezależnie od podstawy oraz formy świadczenia pracy, jak i były pracownik, funkcjonariusz, żołnierz zawodowy, zleceniobiorca, stażysta czy wolontariusz.

Kiedy nowe przepisy mają wejść w życie?

Nowe rozwiązania mają wejść w życie po 3 miesiącach od ogłoszenia w Dzienniku Ustaw. Przepisy o zgłoszeniach zewnętrznych zaczną obowiązywać po sześciu miesiącach od ich ogłoszenia. Teraz ustawą zajmie się Senat.

A.J.
Zespół e-prawnik.pl