Odpady pod większą kontrolą

Pakiet rozwiązujący problem porzucania odpadów i pożarów wysypisk obejmuje nowelizację ustawy o odpadach, której celem jest uszczelnienie systemu oraz eliminacja nieprawidłowości w gospodarce odpadowej. Ma temu służyć też nowelizacja ustawy o Inspekcji Ochrony Środowiska.

Jakie zmiany wprowadza ustawa z dnia 20 lipca 2018 r. o zmianie ustawy o odpadach oraz niektórych innych ustaw? 

Celem nowelizacji jest eliminacja nieprawidłowości w gospodarowaniu odpadami. Ustawa wprowadza zmiany realizujące w szczególności postulaty samorządów województw w sprawie rozwiązania problemu porzucania odpadów w miejscach na ten cel nieprzeznaczonych oraz w miejscach, w których zakończono działalność w zakresie gospodarki odpadami niezgodnie z przepisami prawa. Celem nowelizacji jest także wprowadzenie rozwiązań zapobiegających zjawisku pożarów nagromadzonych odpadów, które nasiliło się zwłaszcza w maju bieżącego roku.

W ustawie wprowadzono regulację, zgodnie z którą w przypadku zbierania odpadów maksymalna łączna masa wszystkich rodzajów odpadów, które w tym samym czasie mogą być magazynowane, nie może przekroczyć połowy maksymalnej łącznej masy wszystkich rodzajów odpadów, które mogą być magazynowane w okresie roku – co powinno przyczynić się do ograniczenia zwożenia i magazynowania nieograniczonej ilości odpadów.

Ustawa wprowadza m.in. obowiązkową kaucję dla przedsiębiorców prowadzących działalność w zakresie gospodarowania odpadami. W razie porzucenia odpadów samorządy będą miały środki finansowe na ich zagospodarowanie lub unieszkodliwienie.

Obowiązkowy będzie też monitoring na wysypiskach. W celu ułatwienia nadzoru nad działalnością w zakresie gospodarowania odpadami, wprowadzono bowiem obowiązek prowadzenia wizyjnego systemu kontroli miejsca magazynowania lub składowania odpadów. Jak podkreślają autorzy ustawy, wprowadzenie wskazanego powyżej obowiązku w przypadku pożaru pomoże ustalić przyczynę i ewentualnych sprawców takiego zdarzenia.

Skrócono z 3 lat do roku okres składowania śmieci na wysypiskach.

Regulacją realizującą cele ustawodawcy w zakresie zwiększenia bezpieczeństwa, w tym zapobiegania pożarom składowisk odpadów, jest rozszerzenie nadzoru straży pożarnej w zakresie uzyskiwania informacji o istniejących miejscach magazynowania i składowania odpadów, poprzez wyposażenie komendanta powiatowego (miejskiego) Państwowej Straży Pożarnej w analogiczne narzędzia, jakimi obecnie dysponuje wojewódzki inspektor ochrony środowiska (wioś) przed wydaniem decyzji na zbieranie czy przetwarzanie odpadów. Zgodnie z uchwalonymi regulacjami, zezwolenia na zbieranie, przetwarzanie odpadów lub na wytwarzanie odpadów są wydawane po przeprowadzeniu przez komendanta powiatowego (miejskiego) Państwowej Straży Pożarnej kontroli instalacji, obiektu budowlanego lub jego części lub miejsc składowania odpadów, w zakresie spełniania wymagań określonych w przepisach dotyczących ochrony przeciwpożarowej oraz w zakresie zgodności z warunkami ochrony przeciwpożarowej. Zaś do wniosku o zezwolenie na zbieranie odpadów oraz wniosku o zezwolenia na przetwarzanie odpadów, zgodnie z nowymi uregulowaniami, należy dołączyć operat przeciwpożarowy uzgodniony z właściwym komendantem powiatowym (miejskim) Państwowej Straży Pożarnej.

Nowe przepisy dotyczą wstrzymania przez wioś działalności, w przypadku gdy wobec posiadacza odpadów została po raz drugi wymierzona administracyjna kara pieniężna za naruszenie polegające na gospodarowaniu odpadami niezgodnie z posiadanym zezwoleniem.

Z uwagi na konieczność zminimalizowania ryzyka związanego z porzuceniem odpadów, zwłaszcza odpadów niebezpiecznych, mogących stanowić realne ryzyko zagrożenia dla zdrowia i życia ludzi, w ustawie, oprócz istniejącego obowiązku wskazania przez posiadacza odpadów, we wniosku o wydanie zezwolenia na zbieranie odpadów, miejsca i sposobu magazynowania oraz rodzaju magazynowanych odpadów, dodano obowiązek wskazania maksymalnej masy poszczególnych rodzajów odpadów i maksymalnej łącznej masy wszystkich rodzajów odpadów, która w tym samym czasie może być magazynowana, oraz, która może być magazynowana w okresie roku, wraz ze wskazaniem całkowitej pojemności instalacji do magazynowania odpadów lub innego miejsca magazynowania odpadów.

Firmy, ubiegając się o pozwolenie na prowadzenie działalności związanej ze zbieraniem odpadów, będą musiały wykazać, że są właścicielami gruntu, ich użytkownikami wieczystymi bądź mają potwierdzoną notarialnie umowę dzierżawy.

Senat zdecydował, że prowadzenie działalności związanej z gospodarką odpadową będzie możliwe również na terenie, gdzie decyzja o warunkach zabudowy nie jest wymagana. Senatorowie uznali, że uzależnienie wydawania pozwoleń na lokalizację przedsięwzięć związanych z gospodarowaniem odpadami od uchwalenia na terenie gminy miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, stanowiłoby zbyt duże ograniczenie dla rozwoju tego rodzaju działalności gospodarczej. Obecnie znacząca liczba gmin nie ma ustanowionych miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego dla całej gminy. Izba opowiedziała się też za dłuższym okresem magazynowania niezanieczyszczonej ziemi, która wydobywana jest w trakcie robót budowlanych i wykorzystywana potem do budowy np. dróg. Ziemię taka będzie można przechowywać do 3 lat. Zdefioniowano ponadto niezanieczyszczoną glebę lub ziemię. W wyniku senackich poprawek doprecyzowano też, że zakaz przywozu do Polski zmieszanych odpadów komunalnych i odpadów pochodzących z przetworzenia odpadów komunalnych nie dotyczy odpadów surowcowych przeznaczonych do recyklingu. 

Ustawa ma wejść w życie po upływie 14 dni od dnia od ogłoszenia (tj. 5 września br.) z wyjątkiem:

• przepisów wprowadzających obowiązek prowadzenia wizyjnego systemu kontroli miejsca magazynowania lub składowania odpadów, które wejdą w życie po upływie 6 miesięcy od dnia ogłoszenia (tj. 22 lutego 2019 r.) oraz 
• przepisu art. 43 ust. 8 zawierającego delegację dla ministra spraw wewnętrznych do wydania, w drodze rozporządzenia, wymagań w zakresie ochrony przeciwpożarowej dla obiektów budowlanych przeznaczonych do zbierania, magazynowania lub przetwarzania odpadów, który to przepis wejdzie w życie po upływie 12 miesięcy od dnia ogłoszenia ustawy, czyli 22 sierpnia 2019 r. 

Co zmienia ustawa z dnia 20 lipca 2018 r. o zmianie ustawy o Inspekcji Ochrony Środowiska oraz niektórych innych ustaw?

Celem ustawy jest zagwarantowanie bezpieczeństwa ekologicznego obywateli na obszarze kraju poprzez zwiększenie efektywności i sprawności realizacji ustawowych zadań monitoringowych (stanowiących jednocześnie zobowiązania unijne), skuteczne prowadzenie kontroli w zakresie korzystania ze środowiska oraz wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw przez wyeliminowanie szarej strefy w gospodarce odpadami. 

Powyżej wskazany cel będzie realizowany przez zapewnienie stałego mechanizmu dofinansowania zarówno działań kontrolnych, jak i badań oraz ocen stanu środowiska, zmianę w sposobie funkcjonowania laboratoriów oraz sieci pomiarowych Inspekcji Ochrony Środowiska, wzmocnienie systemu zapewnienia i kontroli jakości w badaniach monitoringowych w ramach krajowych laboratoriów referencyjnych oraz wzmocnienie skuteczności działalności kontrolnej Inspekcji Ochrony Środowiska.

Ustawa rozszerza kompetencje i uprawniania Inspekcji Ochrony Środowiska. Zgodnie z nowymi przepisami, inspektorzy będą ścigać przestępstwa przeciwko środowisku, określone w kodeksie karnym i ustawie o odpadach. Będą też mogli wnosić akty oskarżenia. Kontrole będą prowadzone planowo i pozaplanowo, o dowolnej porze dnia i nocy.

W nowelizacji przewidziano m.in. następujące rozwiązania mające na celu znaczne usprawnienie realizacji ustawowych zadań Inspekcji Ochrony Środowiska w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska oraz zadań kontrolnych:

• umożliwienie prowadzenia na terenie całego kraju kontroli, planowanych z poziomu Głównego Inspektora Ochrony Środowiska, przez wyspecjalizowane zespoły kontrolne złożone z inspektorów z różnych terytorialnie wojewódzkich inspektoratów ochrony środowiska (wioś),
• wprowadzenie dla inspektorów ochrony środowiska możliwości wykonywania kontroli w systemie całodobowym, tj. pracy zmianowej, pozwalającej na przeprowadzanie kontroli również w porze nocnej,
• wzmocnienie kadrowe Inspekcji Ochrony Środowiska,
• umożliwienie prowadzenia kontroli interwencyjnych przez inspektorów bez wcześniejszego zawiadomienia o zamiarze jej przeprowadzenia (obowiązek powiadamiania z 7-dniowym wyprzedzeniem pozostałby dla kontroli planowanych),
• rozszerzenie uprawnień inspektorów podczas wykonywania kontroli, o m.in. możliwość przeprowadzenia czynności kontrolnych z użyciem bezzałogowych statków powietrznych (dronów), wzmocnienie już istniejącego uprawnienia inspektora do wzywania i przesłuchiwania osób, nakazywanie wstrzymania ruchu lub uruchomienia instalacji lub urządzenia, możliwość wydawania przez wioś w trakcie kontroli decyzji wstrzymującej działalność stwarzającą zagrożenie zdrowia lub życia ludzi albo zagrożenie zniszczenia środowiska – w rygorze natychmiastowej wykonalności. Do zadań IOŚ należeć będzie również ściganie przestępstw przeciwko środowisku określonych w Kodeksie karnym oraz wykroczeń określonych w Kodeksie wykroczeń i innych ustawach, w tym wnoszenie i popieranie aktów oskarżenia,
• umożliwienie prowadzenia innych czynności poza trybem kontrolnym, z wykorzystaniem instrumentów prawnych i technicznych na potrzeby postępowania administracyjnego, polegających m.in. na obserwowaniu i rejestrowaniu przy użyciu środków technicznych, w tym bezzałogowych statków powietrznych, obrazu zdarzeń oraz dźwięku towarzyszącego tym zdarzeniom – w sytuacji powzięcia uzasadnionego podejrzenia popełnienia przestępstwa przeciwko środowisku lub wykroczenia; zapewnienie inspektorowi pomocy innych organów kontroli lub Policji w toku wykonywania czynności kontrolnych,
• wprowadzenie procedury postępowania z zatrzymywanymi pojazdami transportującymi odpady z naruszeniem przepisów i dalszego sposobu postępowania z odpadami,
• zwiększenie wysokości stawek administracyjnych kar pieniężnych wymierzanych za naruszenia wymagań ochrony środowiska,
• objęcie działaniami edukacyjnymi z zakresu korzystania ze środowiska innych organów i instytucji (np. Krajową Administrację Skarbową, Inspekcję Transportu Drogowego, Straż Graniczną, Policję, Prokuraturę, sądownictwo, samorządy) oraz przedsiębiorców. 

W Wyniku poprawek Senatu wyłączono agencje: Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Wywiadu oraz służby: Kontrwywiadu Wojskowego i Wywiadu Wojskowego z obowiązku udostępniania Inspekcji Ochrony Środowiska informacji uzyskanych w toku wykonywania czynności operacyjno-rozpoznawczych. Wprowadzono też obowiązek informowania Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego o utracie, zaginięciu, porzuceniu lub kradzieży odpadów zawierających czynniki biologiczne bądź chemiczne, które mogą być wykorzystane do popełnienia przestępstw o charakterze terrorystycznym. Na podstawie innej senackiej poprawki inspektorem ochrony środowiska będzie mógł zostać nie tylko pracownik inspekcji z wyższym wykształceniem, ale również ten, który w dniu wejścia ustawy w życie miał średnie wykształcenie i co najmniej 10 letni staż pracy w wydziale lub dziale inspekcji wojewódzkiego inspektoratu ochrony środowiska.

Ustawa co do zasady ma wejść w życie z dniem 1 stycznia 2019 r. z wyjątkiem:

• art. 1 pkt 8 w zakresie art. 9b ust. 5, art. 19 ust. 2, art. 27 ust. 1 i art. 30, które wchodzą w życie z dniem następującym po dniu ogłoszenia, tj. 4 sierpnia br.;
• art. 1 pkt 1 lit. b i c, pkt 2 lit. a tiret pierwsze, pkt 7–15 i 26, art. 3, art. 9, art. 15, art. 19 ust. 7, art. 20 oraz art. 22, które wchodzą w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia, tj. 18 sierpnia br.;
• art. 11 pkt 1 w zakresie art. 49 pkt 6, który wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 2020 r.

Zob. też:

• Walka z patologiami gospodarki odpadami

• Pożary składowisk śmieci - przeciwdziałania rządu

A.J.
Zespół e-prawnik.pl