Projekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo oświatowe i ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw zawiera również propozycje rozwiązań z innych obszarów oświaty odnoszących się np. do warunków organizacji opieki stomatologicznej, stołówek w szkole, zmian w przepisach dotyczących wychowania przedszkolnego, dopuszczania podręczników, a także kształcenia artystycznego czy Systemu Informacji Oświatowej.

W zakresie projektowanych zmian zostały zweryfikowane dotychczasowe przepisy dotyczące kształcenia zawodowego pod kątem udziału w procesie kształcenia wszystkich interesariuszy, w tym: szkół, ich organów prowadzących, pracodawców oraz ministrów właściwych dla poszczególnych zawodów.

Szczegółowej analizie zostały poddane możliwości wzmocnienia wpływu firm oraz organizacji zrzeszających przedsiębiorstwa na funkcjonowanie kształcenia zawodowego, np. na tworzenie oferty kształcenia zawodowego, uruchamianie kształcenia w zawodach, realizację przez uczniów praktycznej nauki zawodu w rzeczywistych warunkach pracy, doskonalenie nauczycieli kształcenia zawodowego.

W centrum proponowanych od roku szkolnego 2019/2020 zmian jest uczeń – wszystkie działania szkoły prowadzącej kształcenie zawodowe powinny być skoncentrowane na tym, aby ich absolwenci posiadali pełne kwalifikacje zawodowe potwierdzone stosownymi dokumentami wydanymi w wyniku złożonych egzaminów. Ponadto absolwent powinien zostać przygotowany do uzyskania niezbędnych dla przyszłego pracodawcy uprawnień lub kwalifikacji rynkowych albo posiąść w trakcie nauki dodatkowe umiejętności potrzebne na danym stanowisku pracy.

Ustawowo zagwarantowano, że system oświaty w zakresie kształcenia zawodowego wspierają pracodawcy, organizacje pracodawców, samorządy gospodarcze bądź inne organizacje gospodarcze, stowarzyszenia lub samorządy zawodowe oraz sektorowe rady do spraw kompetencji.

Najważniejsze rozwiązania dotyczące obszaru kształcenia zawodowego

Subwencja oświatowa 

Zwiększona ma być subwencja oświatowa dla samorządów na szkoły kształcące w zawodach, na które jest wyższe zapotrzebowanie na rynku pracy, wskazane w prognozie zapotrzebowania na pracowników w zawodach szkolnictwa branżowego.

Uczeń to również młodociany pracownik, kształcący się w branżowej szkole I stopnia

Pracodawcy kształcący młodocianych pracowników w zawodach, w których występuje zwiększone zapotrzebowanie na pracowników, otrzymają wyższe dofinansowanie kosztów tego kształcenia. Pracodawcom, którzy zawarli umowę o pracę z młodocianym pracownikiem na naukę zawodu, przysługuje dofinansowanie kosztów kształcenia, które, przy okresie wynoszącym 36 miesięcy wynosi do 8 081 zł. MEN proponuje zwiększenie kwoty dofinansowania do 10 000 zł.

Organizacja kształcenia w branżowej szkole II stopnia oraz szkole policealnej

W projekcie ustawy określono szczegółowo organizację kształcenia w branżowej szkole II stopnia oraz szkole policealnej. 

Zmiany w przepisach podatkowych 

W związku z potrzebą dodatkowego wsparcia kształcenia zawodowego zaproponowano wprowadzenie zmian w przepisach podatkowych, które stworzą preferencje podatkowe dla przedsiębiorców (osoby prawne lub osoby fizyczne) przekazujących darowizny dla publicznych szkół prowadzących kształcenie zawodowe i publicznych placówek kształcenia ustawicznego oraz publicznych centrów kształcenia zawodowego. W projekcie ustawyzaproponowano dla osób prawnych prowadzących działalność gospodarczą możliwości odliczania podatku łącznie do wysokości nieprzekraczającej 10% dochodu. Natomiast w przypadku osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą – możliwości odliczania podatku łącznie do wysokości nieprzekraczającej 6% dochodu.

Uczeń technikum będzie mógł na podstawie umowy z pracodawcą realizować staż uczniowski

Uczestnictwo w stażach uczniowskich umożliwi naukę zawodu w rzeczywistych warunkach pracy. Dzięki temu pracodawca będzie miał możliwość poznania i przygotowania przyszłego pracownika. Koszty świadczeń pieniężnych, które uczeń otrzyma podczas stażu zostaną wliczone pracodawcy w koszty uzyskania przychodu. W trakcie stażu uczniowskiego uczeń będzie realizował wybrane zagadnienia z programu nauczania w zakresie praktycznej nauki zawodu realizowanego w szkole, do której uczęszcza lub wykraczające poza ten program. W rozporządzeniu zostaną określone warunki, jakie musi spełniać staż uczniowski, aby dyrektor szkoły mógł zwolnić ucznia w całości lub w części z obowiązku odbycia praktycznej nauki zawodu.

Kształcenie w szkole policealnej 

Uczeń wybierający kształcenie w szkole policealnej będzie kształcił się w zawodach przypisanych co do zasady do V poziomu Polskiej Ramy Kwalifikacji.

Szkolenia branżowe dla nauczycieli

Aby uczeń osiągnął sukces niezbędny jest dobrze przygotowany nauczyciel zawodu – doskonalący systematycznie swój warsztat pracy, podczas organizowanych przez dyrektora szkoły, obowiązkowych staży branżowych. W efekcie szkoleń branżowych nauczyciele będą cyklicznie podnosić swoje umiejętności i kompetencje, co przełoży się na jakość prowadzonego kształcenia.

Kursy umiejętności zawodowych

Szkoły uzyskają możliwość bardziej elastycznego dostosowania oferty kształcenia do potrzeb uczących się osób dorosłych, przez prowadzenie krótszych form kursowych.

Obowiązkowe egzaminy zawodowe

Warunkiem otrzymania dokumentu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe będzie obligatoryjne przystąpienie do egzaminu.

Kształcenie teoretyczne młodocianych pracowników

Kuratorzy oświaty wezmą odpowiedzialność za koordynację organizacji dokształcania teoretycznego uczniów będących młodocianymi pracownikami. Rozwiązanie to ma na celu optymalne wykorzystanie sieci podmiotów realizujących to zadanie, aby młodociani pracownicy mogli kształcić się jak najbliżej miejsca zamieszkania. Niezbędna będzie przy tym synchronizacja organizacji turnusów, szczególnie w przypadku zawodów, dla których brak będzie możliwości zorganizowania turnusu na danym terenie oraz w przypadku uczniów z niepełnosprawnościami, dla których niezbędne będzie dostosowanie warunków kształcenia.

Zmiany w klasyfikacji zawodów i podstawach programowych

Minister edukacji, określając w klasyfikacji zawodów szkolnictwa branżowego nowy zawód, będzie jednocześnie określał podstawę programową dla tego zawodu. Dzięki temu będzie można szybciej niż dotychczas reagować na wnioski ministrów właściwych dla danych zawodów, związanych z zapotrzebowaniem nowoczesnej gospodarki oraz potrzebami rynku pracy.

W celu zapewnienia większej przejrzystości podstaw programowych kształcenia w zawodach dla każdego zawodu zostanie opracowana podstawa programowa stanowiąca odrębną całość.
Minister edukacji będzie dokonywał zmian w klasyfikacji zawodów szkolnictwa branżowego na wniosek ministra właściwego w zakresie zawodu, z uwzględnieniem klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy w zakresie nazwy i symbolu cyfrowego zawodu.

Nowa struktura zmodyfikowanej klasyfikacji zawodów szkolnictwa branżowego będzie uwzględniałapodział zawodów na branże, a także precyzyjnie określone elementy wniosku ministra właściwego dla danego zawodu o dokonanie zmian w tej klasyfikacji.

Organizacje pracodawców, samorządy zawodowe oraz sektorowe rady do spraw kompetencji będą mogły występować z wnioskami do właściwych ministrów o wprowadzenie nowego zawodu do klasyfikacji zawodów szkolnictwa branżowego. Podmioty te będą również uprawnione do występowania z propozycją ustanowienia kwalifikacji wyodrębnionej w zawodzie.

Wsparcie materialne i organizacyjne

Właściwi ministrowie będą mogli wspomagać materialnie i organizacyjnie szkoły i placówki kształcące w danym zawodzie nie tylko w zakresie zajęć praktycznych, ale w całym procesie realizacji kształcenia zawodowego. Dotyczy to również wykorzystywania nowoczesnych technik i technologii w procesie kształcenia zawodowego w odniesieniu do potrzeb rynku pracy.

Uczniowie będą mogli uzyskać dodatkowe umiejętności w zawodach zwiększających szanse na zatrudnienie

W szkołach prowadzących kształcenie zawodowe będzie możliwość przeznaczenia dodatkowych godzin na realizację umiejętności wykraczających poza podstawę programową. Dotyczy to godzin stanowiących różnicę między sumą godzin obowiązkowych zajęć edukacyjnych z zakresu kształcenia zawodowego określonych w ramowych planach nauczania, a minimalną liczbą godzin kształcenia zawodowego dla kwalifikacji wyodrębnionych w zawodzie, określonej w podstawie programowej kształcenia w tym zawodzie.

Wzmocnienie udziału pracodawców w kształceniu zawodowym, w tym w realizacji praktycznej nauki zawodu

Przewidziano modyfikację warunków uruchamiania przez szkołę kształcenia w danym zawodzie i opiniowanie kierunków kształcenia.

Projekt zakłada współpracę szkół z pracodawcami – umowy, porozumienia i listy intencyjne. Nowe szkolnictwo branżowe (branżowe szkoły I stopnia, branżowe szkoły II stopnia, technika i szkoły policealne) ma bazować przede wszystkim na współpracy z pracodawcami. Dobrze zorganizowane i ściśle współpracujące z biznesem szkoły to przede wszystkim szansa dla regionów i społeczności lokalnych.

Dyrektor szkoły będzie zobowiązany do nawiązania współpracy z pracodawcą właściwym dla zawodu i branży, przed wprowadzeniem nowego zawodu do kształcenia w szkole. Współpraca ta, realizowana w ramach umowy, porozumienia lub listu intencyjnego, może polegać w szczególności na: tworzeniu klas patronackich, przygotowywaniu propozycji programu nauczania dla zawodu przez pracodawcę, realizacji kształcenia zawodowego, w tym praktycznej nauki zawodu, we współpracy z pracodawcą, wyposażeniu warsztatów lub pracowni szkolnych, organizacji egzaminów zawodowych, doskonaleniu nauczycieli kształcenia zawodowego, realizacji doradztwa zawodowego i promocji kształcenia zawodowego.

Jeśli zaś chodzi o praktyczną naukę zawodu, to szkoła prowadząca kształcenie zawodowe powinna realizować kształcenie zawodowe w oparciu o współpracę z pracodawcami. Praktyczna nauka zawodu musi odbywać się w jak największym wymiarze w rzeczywistych warunkach pracy.

Kursy umiejętności zawodowych 

W projekcie ustawy wprowadzono możliwość organizowania przez szkoły krótszych form kursowych. Zgodnie z proponowanymi regulacjami, publiczne i niepubliczne szkoły prowadzące kształcenie zawodowe będą mogły prowadzić, tak jak dotychczas, kwalifikacyjny kurs zawodowy, a ponadto również kurs umiejętności zawodowych i turnus dokształcania teoretycznego młodocianych pracowników (w zakresie zawodów, w których te szkoły kształcą, oraz w zakresie branż, do których są przypisane te zawody). Ponadto kurs umiejętności zawodowych został poszerzony o możliwość realizacji programu nauczania, który uwzględnia efekty kształcenia właściwe dla dodatkowych umiejętności zawodowych. Dzięki temu również uczniowie szkół prowadzących kształcenie zawodowe będą mogli nabyć dodatkowe umiejętności przydatne w przyszłej pracy.

Wprowadzenie obowiązku dla jednostki samorządu terytorialnego prowadzącej szkołę utworzenia wydzielonego rachunku

Organ prowadzący będzie miał obowiązek utworzenia na wniosek dyrektora szkoły/placówki prowadzącej kształcenie zawodowe wydzielonego rachunku. Środki z wydzielonego rachunku mogą zostać przeznaczone na sfinansowanie wydatków bieżących, na cele kształcenia zawodowego realizowanego przez szkoły lub placówki prowadzące kształcenie w zawodach. Wyraźnie natomiast określono, że dochody z wydzielonego rachunku nie mogą zostać wykorzystane na finansowanie wynagrodzeń osobowych, z wyjątkiem wynagrodzeń nauczycieli prowadzących zajęcia na kursach umiejętności zawodowych.

Dostosowanie struktury placówek umożliwiających uzyskanie i uzupełnienie wiedzy, umiejętności i kwalifikacji zawodowych do wprowadzanych zmian

Zaproponowano, aby w systemie oświaty funkcjonowały tylko dwa rodzaje placówek umożliwiających uzyskanie i uzupełnienie wiedzy, umiejętności i kwalifikacji zawodowych: dotychczasowa placówka kształcenia ustawicznego oraz centrum kształcenia zawodowego. Publiczna placówka kształcenia ustawicznego została niniejszą ustawą (art. 4 pkt. 23 ustawy – Prawo oświatowe) zdefiniowana jako centrum kształcenia ustawicznego.

Nowa placówka

Centrum kształcenia zawodowego będzie prowadziła kształcenie ustawiczne we wszystkich pozaszkolnych formach kształcenia wymienionych w zmienianym niniejszą ustawą art. 117 ustawy – Prawo oświatowe. Publiczne centrum kształcenia zawodowego będzie ponadto realizowało zadania z zakresu praktycznej nauki zawodu, wynikające z programu nauczania dla danego zawodu – czyli realizowane obecnie, zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie upoważnienia zawartego w art. 117 ustawy – Prawo oświatowe, przez publiczną placówkę kształcenia praktycznego, jaką jest centrum kształcenia praktycznego.

Zmiany w zasadach udzielania akredytacji na kształcenie ustawiczne w formach pozaszkolnych

Akredytacja będzie przyznawana na konkretną pozaszkolną formę kształcenia prowadzoną przez dany podmiot, a nie na całość prowadzonego przez ten podmiot kształcenia. Dookreślono, że akredytację przyznaje kurator oświaty właściwy ze względu na miejsce prowadzenia kształcenia ustawicznego w danej formie pozaszkolnej na okres 5 lat. Projektowane przepisy określają wymagania, jakie musi spełnić placówka lub centrum, aby mogła uzyskać akredytację.

Wprowadzenie obowiązku przystępowania przez uczniów do egzaminów zawodowych 

Od 1 września 2019 r. proponowane jest wprowadzenie obowiązku przystępowania uczniów szkół prowadzących kształcenie zawodowe odpowiednio do egzaminu zawodowego przeprowadzanego przez okręgowe komisje egzaminacyjne albo do egzaminu czeladniczego przeprowadzanego przez komisje egzaminacyjne izb rzemieślniczych (w przypadku ucznia – młodocianego pracownika kształcącego się u pracodawcy będącego rzemieślnikiem). Wprowadzenie obowiązku przystąpienia do egzaminu zawodowego będzie warunkiem ukończenia szkoły lub uzyskania promocji do następnej klasy, po spełnieniu pozostałych, dotychczasowych warunków określonych w przepisach prawa oświatowego.

Eksperyment pedagogiczny 

W projekcie doprecyzowano wymagania, jakie musi spełnić publiczna szkoła lub placówka, żeby móc realizować eksperyment pedagogiczny dotyczący zawodu nieumieszczonego w klasyfikacji zawodów szkolnictwa branżowego.

Ujednolicenie pensum nauczycieli praktycznej nauki zawodu 

Proponuje się, aby nauczycieli praktycznej nauki zawodu we wszystkich typach szkół i na kwalifikacyjnych kursach zawodowych obowiązywał tygodniowy wymiar godzin zajęć dydaktycznych w wymiarze 20 godzin.

Materiały edukacyjne

Odstąpienie od dopuszczania do użytku szkolnego podręczników przeznaczonych do kształcenia zawodowego, w tym zastąpienie tradycyjnych podręczników do kształcenia w zawodach materiałami edukacyjnymi w wersji elektronicznej lub papierowej. 

Wydawnictwa o dużym doświadczeniu w przygotowaniu podręczników dla uczniów wraz z obudową metodyczną dla nauczycieli coraz częściej wycofują się z obszaru kształcenia zawodowego. Tworzenie e-materiałów dla kształcenia zawodowego może zmienić sytuację w szkołach prowadzących kształcenie zawodowe, szczególnie w przypadku zawodów, do których nigdy nie było podręczników lub nie były aktualizowane. W związku z tym zaproponowano odstąpienie od dopuszczania przez ministra właściwego do spraw oświaty podręczników przeznaczonych do kształcenia w zawodach. W projekcie zdefiniowano na nowo materiał edukacyjny, odmiennie przeznaczony do kształcenia ogólnego i odmiennie przeznaczony do kształcenia zawodowego.

Organizacja i funkcjonowanie szkół niepublicznych

W projekcie nowelizacji ustawy określono, że w systemie oświaty mogą funkcjonować wyłącznie szkoły publiczne oraz szkoły niepubliczne z uprawnieniami szkół publicznych. Projektowane rozwiązania nie dotyczą szkół artystycznych. W związku z powyższym określono wymagania, jakie musi spełnić szkoła niepubliczna.

Nowe rozwiązania z zakresu innych obszarów edukacji

Zapewnienie warunków umożliwiających realizację opieki stomatologicznej przez wskazanie podmiotów realizujących świadczenia gwarantowane z zakresu leczenia stomatologicznego

Proponowane zmiany dotyczą poprawy funkcjonowania profilaktycznej opieki zdrowotnej i leczenia stomatologicznego w środowisku szkolnym. Aktualnie w przepisach prawa oświatowego określa się jedynie warunki dotyczące zapewnienia przez szkołę możliwości korzystania z gabinetu profilaktyki zdrowotnej. Planuje się, że przez wprowadzony obowiązek informacyjny nastąpi poprawa dostępności uczniów do świadczeń opieki stomatologicznej. Przekazanie informacji o świadczeniodawcach działających na danym obszarze powinno korzystnie wpłynąć na koordynację tej opieki oraz zwiększenie komunikacji pomiędzy podmiotami sprawującymi opiekę nad uczniami.

Obowiązek zapewnienia uczniom przez szkołę podstawową pomieszczeń umożliwiających bezpieczne spożycie posiłków podczas zajęć w szkole oraz jednego gorącego posiłku w trakcie dnia

Obecnie w prawie oświatowym nie istnieje obowiązek prowadzenia stołówki szkolnej. Proponowane rozwiązania mają to zmienić. Zbilansowany i gorący posiłek jest istotny dla racjonalnego odżywiania uczniów. Ponadto, prawidłowe nawyki żywieniowe najczęściej kształtują się w młodym wieku. Jednym z elementów realizacji opiekuńczej i profilaktycznej funkcji szkoły podstawowej będzie obowiązek zapewnienia uczniom jednego gorącego posiłku w trakcie pobytu w szkole.

Zapewnienie uczniom dostępu do gorących posiłków oraz planowany rządowy program „Stołówka szkolna” zachęci samorządy prowadzące szkoły podstawowe do odtworzenia stołówek i kuchni w szkołach. Jednocześnie rozwiązania te doprowadzą do stworzenia właściwych warunków spożywania posiłku w szkole i będą sprzyjać kształtowaniu prawidłowych nawyków żywieniowych oraz postaw prozdrowotnych wśród dzieci.

Przeciwdziałanie narkomanii w szkołach i placówkach przez rozszerzenie programu wychowawczo-profilaktycznego o coroczną diagnozę potrzeb rozwojowych uczniów

 Obecnie w prawie oświatowym nie ma przepisu wprowadzającego obowiązek przygotowania i realizacji działań profilaktycznych z zakresu profilaktyki narkomanii, w szczególności dotyczących nowych substancji psychoaktywnych, psychotropowych i środków zastępczych w szkołach oraz placówkach oświatowych. Dlatego też wprowadzono zmianę, która umożliwi faktyczne dostosowanie programu wychowawczo-profilaktycznego do potrzeb społeczności szkolnej, a w efekcie skuteczną realizację treści i działań o charakterze wychowawczo-profilaktycznym. Dotyczy to również przeciwdziałania czynnikom ryzyka ze szczególnym uwzględnieniem zagrożeń związanych z używaniem substancji psychoaktywnych.

Nauczyciel polonijny i szkoły polskie za granicą  

Możliwość awansu zawodowego dla nauczycieli polonijnych

Awans będą mogli uzyskać nauczyciele języka polskiego, historii, geografii, kultury polskiej oraz innych przedmiotów nauczanych w języku polskim w szkołach funkcjonujących w systemach oświaty innych państw lub w innych formach prowadzonych przez organizacje społeczne zarejestrowane za granicą. Przystąpienie do procedury awansu zawodowego jest dobrowolne.

Zmiana nazwy „szkolnych punktów konsultacyjnych przy przedstawicielstwach dyplomatycznych, urzędach konsularnych i przedstawicielstwach wojskowych Rzeczypospolitej Polskiej” na „szkoły polskie przy przedstawicielstwach dyplomatycznych, urzędach konsularnych i przedstawicielstwach wojskowych Rzeczypospolitej Polskiej”

Zmiana nazwy „szkolnych punktów konsultacyjnych” na „szkoły polskie” ma na celu oddanie faktycznej roli, jaką pełnią te jednostki w środowiskach polonijnych i będzie dotyczyła funkcjonujących obecnie 67 jednostek. Przepisy dotyczące zmiany nazwy „szkolnych punktów konsultacyjnych” na „szkoły polskie” wejdą w życie 1 września 2019 r.

Co dalej?

Inne zmiany zaproponowane w ustawie mają charakter doprecyzowujący i porządkują dotychczasowe rozwiązania. Dotyczą one przede wszystkim procedury dopuszczania do użytku szkolnego podręczników, przyznawania stypendiów, zasad opiniowania arkuszy organizacji szkoły przez zakładowe organizacje związkowe, przepisów dotyczących korzystania z wychowania przedszkolnego, kształcenia specjalnego, organizacji oświaty samorządowej, Systemu Informacji Oświatowej, ustawy – Karta Nauczyciela, finansowania zadań oświatowych, a także ustawy o Zintegrowanym Systemie Kwalifikacji.

Projekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo oświatowe i ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw został skierowany do uzgodnień międzyresortowych i konsultacji społecznych. We wrześniu projekt trafi pod obrady parlamentu.

Projekt ustawy dostępny jest pod tym linkiem.