Projekt ustawy o zmianie imienia i nazwiska uzgodniony!

10 czerwca br. odbyło się posiedzenie Zespołu ds. Administracji Publicznej i Bezpieczeństwa Obywateli, którego pracom przewodniczą Pan Adam Rapacki - Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji oraz Pan Tadeusz Wrona - Prezydent Częstochowy. Zespół uzgodnił projekty trzech ustaw wchodzących w skład pakietu zmian legislacyjnych związanych z reformą administracji publicznej, w tym: projekt ustawy o zmianie ustawy Prawo o aktach stanu cywilnego oraz ustawy o opłacie skarbowej oraz projekt ustawy o zmianie imienia i nazwiska przygotowane przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji. Zespół przyjął także projekt ustawy o zmianie ustawy Kodeks cywilny, przygotowany przez Ministerstwo Sprawiedliwości.

Prawo o aktach stanu cywilnego

W opinii Prezydenta Tadeusza Wrony zespół uzgodnił bardzo ważną ustawę, dotyczącą usytuowania kierowników urzędu stanu cywilnego.

- Zmieniamy stan prawny zastany przez nas w 1990 roku - powiedział m.in. współprzewodniczący Zespołu, zwracając również uwagę na zabezpieczenie interesu prawnego osób, których dotyczyły decyzje kierowników USC powołanych poza konkursem. - Wielokrotnie zdarzało się, że sądy orzekały nieważność decyzji kierowników urzędu stanu cywilnego powołanych bez przeprowadzenia otwartego naboru.

Projekt ustawy przedstawiła Mirosława Hellich - Zatępca Dyrektora Departamentu Spraw Obywatelskich MSWiA, wiceprzewodnicząca Sekcji Polskiej Międzynarodowej Komisji Stanu Cywilnego.

Ustawa wyjaśnia wiele wątpliwości związanych m.in. z działaniami kierowników Urzędu Stanu Cywilnego oraz zastępcy kierownika urzędu powołanych bez przeprowadzenia otwartego naboru. Projekt ustawy zakłada abolicję i usankcjonowanie czynności z zakresu rejestracji stanu cywilnego dokonanych przez kierownika usc oraz jego zastępcę, którzy zostali powołani uchwałą rady gminy, bez przeprowadzenia otwartego naboru. Projekt ma na celu zrealizowanie dwóch założeń. Po pierwsze usankcjonowania dokonanych, w okresie od dnia 7 sierpnia 2005 r. do dnia wejścia w życie niniejszej zmiany, czynności kierowników usc oraz ich zastępców, którzy zostali powołani na to stanowisko bez przeprowadzenia postępowania konkursowego. Po drugie, umocowania ich pozycji na podstawie jednoznacznych przepisów prawa. Konieczność wprowadzenia zmian w przepisach ustawy z dnia 29 września 1986 r. „Prawo o aktach stanu cywilnego” w części dotyczącej sposobu zatrudniania kierowników usc i ich zastępców podyktowana jest niejednoznacznością aktualnych zapisów prawa oraz wynikającą z tego różnorodną praktyką. Trudności w realizowaniu obecnych rozwiązań potwierdziła sytuacja, jaka powstała po dniu 7 sierpnia 2005 roku tj. po dniu wejścia w życie przepisów nowelizujących ustawę z dnia 22 marca 1990 r. „O pracownikach samorządowych”. Nowelizacji dokonała ustawa z dnia 6 maja 2005 r. wprowadzając obowiązkowe konkursy na wolne stanowiska urzędnicze, w tym na kierownicze stanowiska urzędnicze (art. 3a - f powyższego aktu). Pomimo faktu, iż kierownik usc jest pracownikiem samorządowym, a zatem nowy wymóg ma również zastosowanie w procesie rekrutacji na przedmiotowe stanowisko, w okresie po dniu 7 sierpnia 2005 r. tj. wprowadzeniu w życie wskazanej nowelizacji, z powołanych ogółem 631 kierowników USC i ich zastępców, 357 osób zatrudniono bez zachowania postępowania konkursowego. Uwzględniając powyższy stan faktyczny, projekt ustawy ma na celu zrealizowanie dwóch założeń. Po pierwsze usankcjonowania dokonanych, w okresie od dnia 7 sierpnia 2005 r. do dnia wejścia w życie niniejszej zmiany, czynności kierowników usc oraz ich zastępców, którzy zostali powołani na to stanowisko bez przeprowadzenia postępowania konkursowego.

Projekt ustawy pozostawia bez zmian podstawową zasadę, zgodnie z którą czynności z zakresu rejestracji stanu cywilnego dokonuje kierownik urzędu stanu cywilnego lub jego zastępca. Funkcję kierownika usc z mocy prawa pełni wójt lub burmistrz (prezydent), który pełnienie powyższych obowiązków może powierzyć również innej osobie. Projekt ustawy proponuje nowe rozwiązania w tym m.in.: odstąpienie od wymogu podjęcia przez radę gminy uchwały o powołaniu kierownika usc i jego zastępcy oraz określenie zasad naboru na przedmiotowe stanowiska w ustawie „O pracownikach samorządowych”. Wskazana zmiana ma na celu wyeliminowanie dwoistości naboru na stanowisko kierownika usc. Jednocześnie otwarty i konkurencyjny nabór jest wystarczającym gwarantem, że wyłoniony w drodze konkursu kandydat będzie spełniał wszelkie wymogi formalne przewidziane dla stanowiska kierownika usc i jego zastępcy.

Projekt ustawy proponuje obligatoryjne zatrudnienie zastępców kierowników usc oraz kierowników usc w miejscowościach powyżej 50.000 mieszkańców. Losowy charakter zdarzeń, jakie podlegają wpisowi do ksiąg stanu cywilnego, determinuje konieczność zapewnienia ciągłości rejestracji stanu cywilnego. Spełnienie powyższego obowiązku wymaga, aby w urzędzie stanu cywilnego stale przebywała osoba uprawniona do dokonywania czynności z zakresu rejestracji stanu cywilnego. Jednocześnie z uwagi na ilość zdarzeń, jaka średnio występuje w miejscowościach powyżej 50.000. mieszkańców powoduje, konieczne staje się, aby w tych usc czynności z zakresu rejestracji stanu cywilnego wykonywały dwie osoby.

Ustawa określa kwalifikacje, jakie powinien posiadać kierownik usc oraz jego zastępca. Wysokie wymogi, szczególnie w zakresie wykształcenia i stażu pracy, wynikają z charakteru oraz konsekwencji wykonywanych czynności.

Według projektu ustawy usankcjonowane mają być czynności z zakresu rejestracji stanu cywilnego dokonanych przez kierownika usc oraz jego zastępcę, którzy zostali powołani uchwałą rady gminy, bez przeprowadzenia otwartego naboru. Zasadność wprowadzenia przepisu abolicyjnego wynika zarówno ze skali zjawiska, jak również z charakteru przedmiotowych czynności oraz możliwości wystąpienia ich negatywnych konsekwencji.

Projekt ustawy doprecyzowuje zasady pobierania opłaty skarbowej od innych decyzji kierownika usc oraz jego zastępcy. Zgodnie z projektem ustawy, stawka opłaty skarbowej w wysokości 39 zł będzie pobierana wyłącznie od decyzji kierownika usc, które uwzględniają wnioski stron, co pozwoli obniżyć do 10 zł stawkę opłaty skarbowej od wszystkich decyzji negatywnych.

Projekt ustawy będzie przedmiotem konferencji uzgodnieniowej w dniu 18 czerwca br.

Ustawa o zmianie imienia i nazwiska i Kodeks cywilny

- Poprzednia ustawa zawierała dużo archaizmów i budziła duże wątpliwości interpretacyjne – powiedziała Zastępca Dyrektora Mirosława Hellich przedstawiając projekt ustawy o zmianie imienia i nazwiska.

Konieczność wprowadzenia nowego aktu prawnego regulującego tematykę administracyjnej zmiany imienia i nazwiska jest podyktowana kilkoma względami. Dotychczasowa ustawa z dnia 15 listopada 1956 r. „O zmianie imion i nazwisk” powstała w odmiennych realiach społecznych i w związku z tym nie jest dostosowana do nowych zjawisk, a w szczególności do nasilonych ruchów migracyjnych. Konsekwencjami przemieszczania się ludności, które mają znaczenie dla regulowanej materii, jest korzystanie przez obywateli polskich z innych niż krajowe unormowań w zakresie imion i nazwisk oraz przenikanie do polskich realiów obcych norm i zwyczajów.

Potrzeba nowej regulacji prawnej wynika również z konieczności dostosowania tematyki administracyjnej zmiany imion i nazwisk do regulacji unijnych oraz konwencji Międzynarodowej Komisji Stanu Cywilnego, jak również do przepisów kodeksu rodzinnego i opiekuńczego oraz ustawy Prawo o aktach stanu cywilnego. Konieczne stało się także wykreślenie regulacji, które są nieaktualne, dodanie rozwiązań, których brak skutkuje różnorodnym sposobem postępowania oraz doprecyzowanie przepisów, które budzą wątpliwości interpretacyjne w praktyce.

Projekt ustawy pozostawił bez zmian podstawowe zasady zmiany imienia i nazwiska, a zatem zmiana może nadal nastąpić wyłącznie na podstawie uzasadnionego ważnymi powodami wniosku strony. Jednocześnie projekt ustawy poszerza katalog osób uprawnionych do administracyjnej zmiany imienia i nazwiska o cudzoziemców, którzy uzyskali w Rzeczpospolitej Polskiej status uchodźcy. Jednocześnie projekt zawęża okoliczności, w których uchodźca jest uprawniony do zmiany imienia lub nazwiska, do przypadków związanych z koniecznością ochrony jego prawa do życia, zdrowia, wolności lub bezpieczeństwa osobistego. Ustawa definiuje pojęcia: „zmiana imienia” i „zmiana nazwiska”, określając, jakiego rodzaju nazwiska podlegają zmianie poprzez wskazanie, że zmiana nazwiska może dotyczyć nazwiska noszonego aktualnie lub nazwiska rodowego.

Ustawa modyfikuje katalog ważnych powodów uzasadniających zmianę imienia i nazwiska. Nowy projekt ustawy utrzymuje zasadę, że katalog ważnych powodów jest katalogiem otwartym i ogranicza się jedynie do wymienienia kilku przykładów uzasadniających wniosek o zmianę imienia i nazwiska. Porównując przykłady zawarte w dotychczasowej ustawie z powodami wymienionymi w niniejszym projekcie, należy wskazać, że wykreślono regulacje anachroniczne (np.: fakt noszenia nazwiska o brzmieniu niepolskim) oraz dodano nowe istotne rozwiązanie – pragnienie dostosowania swojego nazwiska do nazwiska, jakie wnioskodawca nosi zgodnie z ustawodawstwem innego państwa, którego obywatelstwo również posiada.

Projekt ustawy określa zasadę wyrażenia zgody na zmianę imienia i nazwiska małoletniego dziecka. Projekt wprowadził zasadę, zgodnie z którą administracyjna zmiana nazwiska obojga rodziców rozciąga się na ich małoletnie dzieci, również w odniesieniu do dzieci, które zrodzą się z tego małżeństwa w przyszłości oraz wskazał sposób wyrażenia zgody, jakiej na zmianę danych małoletniego udzielają wymienione w ustawie podmioty.

Ustawa doprecyzowuje właściwość rzeczową i miejscową organów administracji publicznej oraz tryb postępowania w przedmiotowych sprawach. Projekt ustawy utrzymując obowiązującą aktualnie regulację, zgodnie z którą sprawy zmiany imienia i nazwiska należą do kompetencji kierownika urzędu stanu cywilnego właściwego ze względu na miejsce pobytu stałego wnioskodawcy, doprecyzowuje właściwość miejscową organu. Jednocześnie projekt poszerza właściwość rzeczową w sprawach zmiany imienia lub nazwiska, przyznając kompetencje w tym zakresie również zastępcy kierownika urzędu stanu cywilnego.

Doprecyzowaniu uległ również tryb postępowania w sprawach o zmianę imienia i nazwiska. Projekt ustawy określa sposób składania wniosku o zmianę imienia i nazwiska, wskazuje jego niezbędną treść oraz wylicza dokumenty, które należy przedłożyć wraz z wnioskiem. Regulując tryb postępowania w sprawach zmiany imienia i nazwiska, dokonano również zmian w przepisach, które nakładały na właściwego w sprawie kierownika urzędu stanu cywilnego obowiązek informowania o dokonanej zmianie. Wskazane modyfikacje polegają na zawężeniu katalogu informowanych podmiotów, z uwagi na posiadaną przez nie możliwość bezpośredniego dostępu do zbioru PESEL, jak również na zmianie formy przekazywania informacji.

Istotną zmianą w projekcie ustawy jest wykreślenie regulacji dotyczących ustalenia pisowni imienia i nazwiska. Ratio legis pominięcia w projekcie nowego aktu prawnego przedmiotowej regulacji wynika z jej historycznego znaczenia oraz wątpliwości interpretacyjnych, jakie wywołuje jej praktyczne stosowanie.

Zespół ds. Administracji Publicznej i Bezpieczeństwa Obywateli uzgodnił także projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks cywilny, przygotowany przez Ministerstwo Sprawiedliwości. Projekt ustawy nowelizuje kodeks cywilny w zakresie dziedziczenia ustawowego. Rozszerza krąg spadkobierców ustawowych, zaliczając do nich dziadków spadkodawcy i ich zstępnych oraz pasierbów spadkodawcy. W projekcie przyjęto rozwiązanie, w myśl którego rodzice spadkodawcy wyprzedzają w porządku dziedziczenia rodzeństwo i zstępnych rodzeństwa spadkodawcy. Rozwiązania przewidziane w przedłożonym projekcie odsuwają na dalszy plan dziedziczenie ustawowe gminy i Skarbu Państwa. Aktualnie projektowany akt prawny jest już po uzgodnieniach międzyresortowych, a przed skierowaniem do rozpatrzenia przez stały komitet Stały Rady Ministrów. Będzie on skierowany na KRM razem z projektem nowelizacji Kodeksu cywilnego dotyczącym rachunku bankowego wspólnego.

Kolejne posiedzenie zespołu roboczego Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego odbędzie się już jutro. 11 czerwca w Pałacu Kultury i Nauki spotka się Zespół ds. Infrastruktury, a 23 czerwca br. w Ministerstwie Finansów pracować będzie Zespół ds. Systemu Finansów Publicznych KWRiST.

Źródło: www.mswia.gov.pl