W razie śmierci uczestnika postępowania wieczystoksięgowego sąd nie zawiesza postępowania

W dniu 28 listopada br. Sąd Najwyższy w składzie siedmiu sędziów podjął uchwałę po rozpoznaniu w Izbie Cywilnej zagadnienia prawnego w sprawie o sygn. akt III CZP 25/18.

Uchwała Sądu Najwyższego

W razie śmierci uczestnika postępowania wieczystoksięgowego sąd nie zawiesza postępowania.

Czego dotyczył problem prawny?

Powyższa uchwała została podjęta w odpowiedzi na pytanie prawne przedstawione przez Sąd Najwyższy postanowieniem z dnia 31 stycznia 2018 r., sygn. akt I CZ 118/17, do rozstrzygnięcia składowi powiększonemu tego Sądu:

„Czy w razie śmierci uczestnika postępowania wieczystoksięgowego, którego prawo wpisane do księgi wieczystej ma być wykreślone, sąd – po dokonaniu wpisu – zawiesza postępowanie (art. 174 § 1 pkt 1 w związku z  art. 13 § 2 k.p.c.) a następnie podejmuje je z udziałem następców prawnych (art. 180 § 1 pkt 1 w związku z art. 13 § 2 k.p.c.)?”

Jak SN uzasadnił swoje stanowisko?

Sąd Najwyższy przypomniał, że przedmiotem postępowania wieczystoksięgowego jest rejestracja skutków zdarzeń prawnych dotyczących nieruchomości. Z tego względu, kluczowa kwestia zagadnienia prawnego nie dotyczyła usprawnienia tego postępowania.

Sąd Najwyższy wskazał, że postanowienie o zawieszeniu postępowania w razie śmierci uczestnika postępowania i podjęcia tego postępowania z udziałem następcy prawnego zmarłego, służy realizacji następstwa procesowego. Jest ono uwarunkowane tym, aby następstwo prawne obejmowało przedmiot postępowania. Podkreślił, że w sytuacji, w której dochodzi do śmierci uczestnika postępowania wieczystoksięgowego, to założenie nie jest spełnione, ponieważ uczestnikiem postępowania był właściciel nieruchomości, którego prawo miało być wykreślone, a wpisany miał być ktoś inny, natomiast następca prawny zmarłego właściciela nieruchomości staje się właścicielem nieruchomości, ale nie jest tym właścicielem, który jest ujawniony w księdze wieczystej.

W konsekwencji przedmiot następstwa prawnego nie obejmuje przedmiotu postępowania wieczystoksięgowego. To jest kluczowa kwestia, która decyduje o tym, że przepisów o zwieszeniu postępowania i podjęciu postępowania z udziałem następców prawnych, w przypadku postępowania wieczystoksięgowego, nie można stosować w razie śmierci uczestnika tego postępowania.

Sąd Najwyższy przyznał, że powstaje problem ochrony praw następców prawnych i że istnieją różne ryzyka z tym związane. Uznał jednak, iż właściwym środkiem jest powództwo o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym, ewentualnie ponowne postępowanie wieczystoksięgowe, jeśli wpis następcy prawnego jest aktualny.

Mając na względzie, z jednej strony, konieczność trzymania się konstrukcji postępowania wieczystoksięgowego i jego przedmiotu, a z drugiej strony, ochronę interesów następców prawnych oraz to, że ta ochrona może być realizowana poza postępowaniem wieczystoksięgowym, Sąd Najwyższy uznał, że należy podjąć taką uchwałę.

A.J.
Zespół e-prawnik.pl