Większe wsparcie dla szczególnie zasłużonych dla wolnej Polski

Ustawa o działaczach opozycji antykomunistycznej oraz osobach represjonowanych z powodów politycznych wychodzi naprzeciw oczekiwaniom tej grupy, której należy się szczególne uhonorowanie za działalność na rzecz wolnej Polski. Podstawowym celem ustawy jest poprawa sytuacji materialnej działaczy opozycji antykomunistycznej oraz osób represjonowanych z powodów politycznych.

– "To przejaw najlepiej rozumianej solidarności i sprawiedliwości społecznej" – powiedziała minister rodziny i polityki społecznej Marlena Maląg.

Co się zmieni?

Dzięki podniesieniu progów uprawniających do pomocy szersza grupa działaczy opozycji antykomunistycznej oraz osób represjonowanych z powodów politycznych będzie mogła skorzystać z prawa do pomocy pieniężnej – jednorazowej lub okresowej. Dodatkowo możliwe będzie przyznanie pomocy pieniężnej jednorazowej nawet dwa razy w roku (obecnie raz w roku).

– "Jak to wygląda w praktyce? Przykładowo – jeżeli chodzi o pomoc pieniężną jednorazową – w przypadku osoby samotnie gospodarującej występującej o przyznanie pomocy, w miejsce dotychczasowego progu dochodowego nieprzekraczającego kwoty odpowiadającej 220 proc. najniższej emerytury, czyli kwoty 2751,94 zł, ustanowiony jest próg dochodowy nieprzekraczający kwoty odpowiadającej 290 proc. najniższej emerytury, obecnie jest to kwota 3627,55 zł" – wyjaśniła minister rodziny i polityki społecznej Marlena Maląg. Oznacza to podwyższenie tego progu o 875,61 zł.

Do tego dochodzi też m.in. przyznanie prawa do 5 dni dodatkowego urlopu wypoczynkowego czy uznanie za okres składkowy okresu pozbawienia możliwości wykonywania swojego zawodu przed dniem 31 lipca 1990 r. na skutek represji politycznych.

Co przewiduje ustawy z dnia 30 marca 2021 r. o zmianie ustawy o działaczach opozycji antykomunistycznej oraz osobach represjonowanych z powodów politycznych oraz niektórych innych ustaw?

Ustawa umożliwia ubieganie się o uznanie za okres składkowy w rozumieniu ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych okresu, w którym osoby uprawnione były pozbawione możliwości wykonywania swojego zawodu przed dniem 31 lipca 1990 r. na skutek represji politycznych za działalność na rzecz odzyskania przez Polskę niepodległości i suwerenności lub respektowania politycznych praw człowieka w Polsce.

Przepisy nowelizacji określają także zasady ponownego ustalenia wysokości kapitału początkowego oraz wysokości emerytur lub rent działaczy opozycji antykomunistycznej oraz osób represjonowanych ze względów politycznych z uwzględnieniem okresu represji politycznych liczonych jako okresy składkowe. Osobom, które udowodniły okres represji, podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się biorąc za podstawę wymiaru składek, w danym roku kwotę przeciętnego wynagrodzenia, proporcjonalnie do okresu potwierdzonych represji, o ile jest to dla nich korzystniejsze od ustalenia tej podstawy na zasadach ogólnych, przewidzianych dla pozostałych ubezpieczonych. Tę samą regułę stosuje się odpowiednio do ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy, oraz odpowiednio do rent rodzinnych po ubezpieczonych.

Decyzję w sprawie ponownego ustalenia kapitału początkowego, ponownego ustalenia wysokości emerytury, w tym również emerytury obliczonej z uwzględnieniem przeliczonego kapitału początkowego, oraz decyzję w sprawie ponownego ustalenia wysokości renty z tytułu niezdolności do pracy lub renty rodzinnej organ wyda w ciągu 30 dni od dnia wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji.

Ustawa wprowadza ponadto możliwość zwolnienia działacza opozycji antykomunistycznej i osoby represjonowanej z powodów politycznych, na wniosek albo z urzędu, całkowicie albo częściowo, z opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej.

Zwiększeniu ulegają progi dochodowe uprawniające do jednorazowej pomocy pieniężnej. Po wejściu w życie ustawy pomoc pieniężna jednorazowa będzie mogła być przyznana jeżeli: dochód osoby samotnie gospodarującej nie przekroczy kwoty odpowiadającej 290% najniższej emerytury (dotychczas było to 220%), dochód na osobę w rodzinie nie przekroczy kwoty odpowiadającej 220% (dotychczas było to 150%), a dochód osoby samotnie gospodarującej lub dochód na osobę w rodzinie nie przekroczy kwoty odpowiadającej 350% najniższej emerytury (dotychczas było to 300%), w przypadku, gdy wnioskodawca jest osobą całkowicie niezdolną do pracy i do samodzielnej egzystencji.

Pomoc pieniężna okresowa będzie mogła być przyznana, jeżeli dochód osoby samotnie gospodarującej nie przekracza kwoty odpowiadającej 220% najniższej emerytury (obecnie 150%) lub dochód na osobę w rodzinie nie przekracza kwoty odpowiadającej 150% najniższej emerytury (obecnie 100%).

Maksymalna kwota świadczeń na pokrycie kosztów zakupu wyrobów medycznych będzie mogła być przyznana do wysokości 350% najniższej emerytury (obecnie 300%), a na dostosowanie pomieszczeń mieszkalnych do rodzaju niepełnosprawności do wysokości 450% najniższej emerytury (obecnie 300%).

Nowelizacja przewiduje ponadto:

1. możliwość przyznania pomocy pieniężnej jednorazowej dwa razy w roku,
2. możliwość otrzymywania świadczenia wyrównawczego także przez osobę uprawnioną pobierającą rentę rodzinną,
3. uzyskanie uprawnienia do dodatkowego urlopu wypoczynkowego w wymiarze 5 dni roboczych.

Wskazane zmiany dotyczą również pomocy finansowej udzielanej przez Szefa Urzędu Kombatantów i Osób Represjonowanych kombatantom, osobom represjonowanym, cywilnym niewidomym ofiarom działań wojennych, osobom deportowanym do pracy przymusowej i osadzonym w obozach pracy przez III Rzeszę i ZSRR oraz represjonowanym politycznie żołnierzom zastępczej służby wojskowej przymusowo zatrudnionym w kopalniach węgla, w kamieniołomach, zakładach rud uranu i batalionach budowlanych.

Nowelizacja przewiduje także rozszerzenie katalogu osób, które mogą skorzystać ze świadczenia pieniężnego przysługującego osobom zesłanym lub deportowanym przez władze ZSRR w latach 1937‑1956 o osoby, których represje rozpoczęły się przed 1956 r. i trwały także w okresie późniejszym.

Ustawa wchodzi w życie po upływie 30 dni od dnia ogłoszenia, z wyjątkiem przepisów dotyczących nowego, korzystniejszego sposobu ustalania przez organ rentowy podstawy wymiaru emerytury, które wchodzą w życie z dniem 1 czerwca 2021 r.

Więcej osób z prawem do świadczenia wyrównawczego

– "Prawo do świadczenia wyrównawczego przysługującego obecnie działaczom opozycji antykomunistycznej oraz osobom represjonowanym z powodów politycznych pobierającym emeryturę lub rentę inwalidzką albo rentę z tytułu niezdolności do pracy zostanie rozszerzone o działaczy opozycji antykomunistycznej oraz osoby represjonowane z powodów politycznych pobierające rentę rodzinną. Z uwagi na mechanizm  tegorocznej waloryzacji świadczenie wyrównawcze przysługuje w kwocie stanowiącej różnicę pomiędzy kwotą 2501,76 zł a kwotą pobieranej emerytury albo renty" – wyjaśniła minister Maląg.

Cisi bohaterowie. Pamięć i realne wsparcie

Często nieznani z nazwiska cisi bohaterowie – ludzie, bez których być może nie byłoby wolnej Polski. To, że żyjemy dzisiaj w wolnym i demokratycznym kraju, to wielka zasługa tych, którzy nie bali się poświęcenia, nie bali się represji, walcząc z komunistycznym reżimem.

– "Warto podkreślić, że działacze opozycji w PRL oraz ofiary represji powojennych zostali objęci opieką państwa polskiego dopiero w 2015 roku – wraz z wejściem w życie ustawy o działaczach opozycji antykomunistycznej oraz osobach represjonowanych z powodów politycznych" – przypomniała minister Marlena Maląg.

Jedną z największych zmian było bez wątpienia wprowadzenie tzw. świadczenia wyrównawczego w wysokości podwójnej najniższej emerytury.

– "Każda nowelizacja rozszerzająca katalog uprawnień tej grupy, bohaterów naszej wolności, każde zwiększenie środków budżetowych przeznaczonych na ten cel, każdy nowy program pomocowy opracowywany i wdrażany przez Urząd do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych z myślą o tych osobach jest zasługą obecnego obozu władzy i krokiem w dobrym kierunku" – wskazała szefowa MRiPS.

W trosce od zdrowie bohaterów

Już dzisiaj osobom o potwierdzonym statusie działacza opozycji antykomunistycznej lub osoby represjonowanej z powodów politycznych przysługuje prawo m.in. do korzystania poza kolejnością ze świadczeń opieki zdrowotnej oraz z usług farmaceutycznych udzielanych w aptekach, a także z ambulatoryjnych świadczeń specjalistycznych bez skierowania lekarza ubezpieczenia zdrowotnego. To też np. prawo pierwszeństwa do środowiskowej opieki socjalnej, w tym w uzyskaniu miejsca w domu pomocy społecznej.

A.J.
Zespół e-prawnik.pl