Wyłączenie stosowania w elektronicznym postępowaniu upominawczym przepisów o kosztach sądowych

29 kwietnia 2020 r. Trybunał Konstytucyjny ogłosił orzeczenie w sprawie pytania prawnego Sądu Okręgowego w Lublinie II Wydział Cywilny Odwoławczy dotyczącego wyłączenia stosowania w elektronicznym postępowaniu upominawczym przepisów o kosztach sądowych (tj. pozbawienia stron prawa do ubiegania się o zwolnienie od kosztów sądowych).

Wyrok TK dot. pozbawienia stron prawa do ubiegania się o zwolnienie z kosztów sądowych

Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 104a ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych w zakresie, w jakim w elektronicznym postępowaniu upominawczym wyłącza możliwość uzyskania przez stronę pozwaną zwolnienia od kosztów sądowych, jest niezgodny z art. 45 ust. 1 w związku z art. 77 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

W pozostałym zakresie Trybunał umorzył postępowanie.

Orzeczenie (sygn. akt P 19/16) zapadło jednogłośnie.

Czego dotyczył problem prawny?

Przedmiotem kontroli w sprawie opisywanej był art. 104a ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, stanowiący (w zakresie istotnym dla sprawy), że w elektronicznym postępowaniu upominawczym nie stosuje się przepisów dotyczących przesłanek i skutków całkowitego albo częściowego zwolnienia od kosztów sądowych. Celem tej regulacji było dążenie ustawodawcy do przyśpieszenia elektronicznego postępowania upominawczego, między innymi dzięki rezygnacji z – często czasochłonnych − postępowań wpadkowych dotyczących zwalniania stron postępowania od kosztów sądowych.

Przepis budzący konstytucyjne wątpliwości sądu pytającego pozbawiał strony elektronicznego postępowania upominawczego możliwości uzyskania zwolnienia od kosztów sądowych. Nie ma to znaczenia w przypadku powoda, natomiast – jak wskazuje stan faktyczny leżący u podstaw pytania prawnego – może niekiedy mieć doniosłe znaczenie dla pozwanego, z powodu zamknięcia drogi sądowej. Dzieje się tak, ze względu na niemożliwą do uniknięcia, konieczność uiszczenia kosztów sądowych przekraczających jego możliwości.

Ocena TK

Trybunał Konstytucyjny – nie po raz pierwszy − podkreślił, że tempo rozpoznania sprawy nie jest wartością absolutną, dla której wolno byłoby poświęcić ochronę praw podmiotowych. Sprawność rozpoznania sprawy można zapewnić środkami innymi niż zamknięcie stronom drogi odwoławczej, a taki był faktyczny skutek kwestionowanej regulacji w sprawie leżącej u podstaw pytania prawnego. Według Trybunału Konstytucyjnego, każda regulacja dotycząca możliwości albo niemożliwości uzyskania zwolnienia od kosztów sądowych powinna być poprzedzona wielostronnym namysłem i staranną analizą wagi kolidujących dóbr jednostkowych i ogólnospołecznych. Z tych względów Trybunał Konstytucyjny orzekł jak w wyroku.

A.J.
Zespół e-prawnik.pl