Zmiany Kodeksu postępowania cywilnego

Trybunał Konstytucyjny stwierdził niezgodność ww. przepisu K.p.c. z powyższymi normami Konstytucji, wskazując, iż obowiązujący zakres tej regulacji przewidujący wygaśnięcie z mocy prawa ustanowionej w postępowaniu zabezpieczającym hipoteki przymusowej po upływie sztywno określonego terminu ogranicza możliwość realizacji prawa majątkowego wierzyciela, na którego wniosek udzielono zabezpieczenia. Przyjęta przez ustawodawcę dotychczasowa konstrukcja powyższego przepisu przewidywała bowiem upadek ustanowionego zabezpieczenia niezależnie od tego, czy wierzyciel, którego roszczenie zostało przez sąd uwzględnione, podjął jakiekolwiek kroki, aby uzyskać zaspokojenie od dłużnika, np. w drodze egzekucji z obciążonej nieruchomości. Trybunał Konstytucyjny wskazał także, iż przyjęta dotychczas konstrukcja regulacji art. 754¹ § 1 K.p.c. stoi na przeszkodzie osiągnięciu celu ustanowienia zabezpieczenia wskazanego w art. 730¹ § 2 K.p.c., czyli zapobieżeniu sytuacji, w której wykonanie zapadłego w sprawie orzeczenia byłoby niemożliwe lub poważnie utrudnione. Tym samym Trybunał Konstytucyjny uznał, iż przyjęta dotychczas regulacja podważa zaufanie wierzycieli do ustanowionego zabezpieczenia. Trybunał Konstytucyjny uznał ponadto, iż konstytucyjnie uzasadniona ochrona dłużnika nie może polegać na tworzeniu takich rozwiązań, które pozbawiając wierzyciela środków prawnych umożliwiają dłużnikowi uniknięcie odpowiedzialności cywilnej. Trybunał Konstytucyjny wskazał również, iż przyjęte w powyższej regulacji uniezależnienie terminu obowiązywania zabezpieczenia od dalszych czynności egzekucyjnych wierzyciela niweczy sens zabezpieczenia roszczeń hipoteką przymusową i podważa tym samym efektywność postępowania egzekucyjnego.

Jakie zmiany wprowadza nowelizacja?

Mając na względzie argumenty przedstawione przez Trybunał Konstytucyjny, uchwalona ustawa wprowadza zmianę regulacji art. 754¹ § 1 K.p.c., przyjmując, iż zabezpieczenie udzielone w trybie przepisów postępowania cywilnego (dotyczących zabezpieczenia roszczeń pieniężnych) upada po upływie dwóch miesięcy od uprawomocnienia się orzeczenia uwzględniającego roszczenie, które podlegało zabezpieczeniu, albo od uprawomocnienia się postanowienia o odrzuceniu apelacji lub innego środka zaskarżenia wniesionego przez obowiązanego od orzeczenia uwzględniającego roszczenie, które podlegało zabezpieczeniu, chyba że uprawniony wniósł o dokonanie czynności egzekucyjnych.

Ponadto uchwalona ustawa wprowadza nową regulację art. 154 § 8 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji  (Dz.U. z 2017 r., poz. 1201, z późn. zm.), stanowiącą, iż zabezpieczenie wskazane w art. 164 § 1 pkt 2-5 tej ustawy (dotyczące zabezpieczenia należności pieniężnych) wygasa po upływie dwóch miesięcy od dnia doręczenia decyzji lub innego orzeczenia podlegającego wykonaniu w sprawie, w której dokonano zabezpieczenia, albo doręczenia postanowienia o nadaniu rygoru natychmiastowej wykonalności, chyba że wierzyciel wystawił tytuł wykonawczy na zabezpieczoną należność pieniężną.

Uchwalona ustawa wprowadza również zmiany w ustawie z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (Dz. U. z 2017 r. poz. 1007 z późn. zm.) dotyczące możliwości przekształcenia hipoteki przymusowej przez wierzycieli, na których rzecz dokonano wpisu takiej hipoteki, w hipotekę zwykłą, przy zachowaniu pierwszeństwa wynikającego z wpisu przekształcanej hipoteki przymusowej. Zgodnie z nową regulacją art. 111² ustawy o księgach wieczystych i hipotece, wierzyciel, który uzyskał hipotekę przymusową zgodnie z regulacją art. 110 pkt 1 na podstawie postanowienia sądu o udzieleniu zabezpieczenia może żądać w terminie 2 miesięcy od uprawomocnienia się orzeczenia uwzględniającego roszczenie, które podlegało zabezpieczeniu, albo od uprawomocnienia się postanowienia o odrzuceniu apelacji lub innego środka zaskarżenia wniesionego przez dłużnika od orzeczenia uwzględniającego roszczenie, które podlegało zabezpieczeniu, zmiany treści hipoteki lub podstawy wpisu na podstawie tytułu wykonawczego określonego w przepisach o postępowaniu egzekucyjnym, stwierdzającego zabezpieczoną wierzytelność. Zmiana treści hipoteki nie może zwiększyć zakresu zaspokojenia wierzyciela z nieruchomości obciążonej bez zgody osób, którym przysługują prawa z pierwszeństwem równym lub niższym. Regulacje powyższe dotyczące zmiany treści hipoteki lub podstawy wpisu odnoszą się również do hipotek przymusowych uzyskanych na podstawie innych tytułów wskazanych w art. 110 pkt 2–5 ustawy o księgach wieczystych i hipotece.

Kiedy zmiany wejdą w życie?

Ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.

W przepisie przejściowym nowelizacja przewiduje, iż do zabezpieczeń udzielonych w sposób określony w art. 747 pkt 2–5 K.p.c., które nie upadły przed dniem wejścia w życie zmian będzie miała zastosowanie dotąd obowiązująca regulacja art. 754¹ § 1 K.p.c. Również do zabezpieczeń udzielonych w trybie art. 164 § 1 pkt 2-5 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji oraz do hipotek przymusowych, o których mowa w art. 110 ustawy o księgach wieczystych i hipotece, udzielonych lub ustanowionych przed dniem wejścia w życie obecnie uchwalonej ustawy, będą miały odpowiednio zastosowanie obecnie przyjęte regulacje.