Zmiany w systemie monitorowania przewozu SENT

Podstawowym celem nowelizacji ustawy o systemie monitorowania drogowego przewozu towarów oraz niektórych innych ustaw jest objęcie systemem monitorowania kolejowych przewozów towarów tzw. wrażliwych (paliwa silnikowe i ich pochodne, w tym biodiesel; dodatki do paliw; oleje smarowe; odmrażacze na bazie alkoholu etylowego; rozcieńczalniki i rozpuszczalniki; alkohol etylowy częściowo i całkowicie skażony oraz susz tytoniowy).

Co przewiduje ustawa zmieniająca system monitorowania przewozu SENT?

Ustawa z dnia 10 maja 2018 r. o zmianie ustawy o systemie monitorowania drogowego przewozu towarów oraz niektórych innych ustaw ma na celu zapewnienie bardziej skutecznego monitorowania przewozu towarów wrażliwych (wskazanych w przepisach o systemie monitorowania), zwanego systemem SENT. Towary wrażliwe to m.in.: paliwa silnikowe i ich pochodne, paliwa opałowe, oleje smarowe i preparaty smarowe, wyroby zawierające alkohol etylowy, alkohol etylowy całkowicie skażony oraz susz tytoniowy.

18 kwietnia 2017 r. został uruchomiony system monitorowania drogowego na podstawie przepisów ustawy z dnia 9 marca 2017 r. o systemie monitorowania drogowego przewozu towarów (Dz.U. poz. 708 oraz z 2018 r. poz. 138). Tym samym podmioty gospodarcze zostały zobligowane do zgłaszania do rejestru zgłoszeń SENT przewozów towarów tzw. „wrażliwych”, dokonywanych po drogach publicznych. Obowiązek ten dotyczy przewozu paliwa, alkoholu całkowicie skażonego, suszu tytoniowego oraz olejów roślinnych. 

Podstawową zmianą, którą wprowadza nowelizacja, jest objęcie systemem monitorowania przewozów towarów realizowanych transportem kolejowym. Drugą istotną zmianą jest poszerzenie katalogu towarów, które podlegają systemowi monitorowania drogowego i kolejowego przewozu towarów. Poza paliwem, olejem roślinnym, suszem tytoniowym oraz alkoholem skażonym są to również produkty lecznicze, środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyroby medyczne, które są zagrożone brakiem dostępności na terenie Rzeczypospolitej Polskiej.

Dodatkowo nowa ustawa wdraża udogodnienia dla użytkowników, m.in. możliwość dokonywania zgłoszeń zbiorczych, czy też stosowania w zgłoszeniach wyłącznie kodów CN (brak PKWiU).       

Jakie zmiany wprowadza do systemu monitorowania drogowego i kolejowego przewozu towarów?

Przewóz towarów dokonywany koleją

Mocą przedmiotowej regulacji systemem monitorowania zostaje objęty przewóz towarów wrażliwych koleją, co znajduje odbicie już w zmianie samego tytułu ustawy, który będzie brzmiał ustawa „O systemie monitorowania drogowego i kolejowego przewozu towarów”.

Systemem monitorowania zostają więc objęte również przewozy towarów dokonywane po krajowej sieci kolejowej. Tym samym na przewóz towarów wymienionych w ustawie niezbędne jest dokonanie zgłoszenia przewozu, jego uzupełnienie, a także aktualizacja.

W przypadku przewozu towaru z terytorium jednego państwa członkowskiego na terytorium drugiego państwa członkowskiego albo państwa trzeciego, dokonanie zgłoszenia należy do obowiązków przewoźnika.

W zgłoszeniach dotyczących przewozów towarów koleją, przewoźnik jest zobowiązany do wskazania m.in. numeru pociągu oraz numeru pojazdu kolejowego bez napędu, tzn. wagonu.

W przypadku towarów przewożonych koleją towar może zostać zatrzymany w miejscu dostarczenia towaru na terytorium RP. Kolejowy środek transportu nie będzie zatrzymywany, w przeciwieństwie do drogowego środka transportu, który wraz z towarem może zostać zatrzymany (art. 2 pkt 9, art. 5 ust. 4 pkt 2, art. 6 ust. 3 pkt 2, art. 7 ust. 2 pkt 2, art. 16 ust. 1b).

Określanie rodzaju towaru tylko w oparciu o CN

Odstąpiono od określania rodzaju towaru zgodnie z Polską Klasyfikacją Wyrobów i Usług (PKWiU), pozostając przy stosowaniu tylko Nomenklatury Scalonej (CN). Rodzaj towaru jest określany na podstawie klasyfikacji do jednej pozycji CN, o której mowa w art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 6 grudnia 2008 r. o podatku akcyzowym. Pozwala to na uniknięcie wątpliwości, jaką stosować klasyfikację wobec danego towaru (art. 2 pkt 10).

Jedno zgłoszenie na różne towary

W przypadku przewozu od jednego nadawcy towaru do jednego odbiorcy towaru, do jednego miejsca dostarczenia towaru, jednym środkiem transportu zgłoszenie może obejmować różnego rodzaju towary, tzn. o różnych czterocyfrowych kodach CN, np. 2710 i 3403, o ile ilość każdego z nich przekracza 500 kg lub 500 l. Poprzednio w takim przypadku na każdy rodzaj towaru dokonywane było odrębne zgłoszenie (art. 2 pkt 16).

Wywóz leków objęty systemem monitorowania

Zgodnie z nowymi regulacjami, systemem monitorowania przewozu drogowego i kolejowego zostały objęte produkty lecznicze, środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyroby medyczne zagrożone brakiem dostępności na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Systemem monitorowania został zatem objęty wywóz poza terytorium RP produktów leczniczych, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych, określonych w obwieszczeniu Ministra Zdrowia dotyczącym wykazu tych produktów, które są zagrożone brakiem dostępności na terytorium RP. Dotyczy to w szczególności specjalistycznych i nowoczesnych leków, zwłaszcza ratujących życie. 

Jeśli chodzi o monitorowanie przewozu tych produktów, to każdy przedsiębiorca będzie musiał zgłosić Głównemu Inspektorowi Farmaceutycznemu zamiar wywozu tych towarów z Polski lub ich zbycia podmiotowi prowadzącemu działalność poza naszym krajem. Ma to ograniczyć wywóz specjalistycznych i nowoczesnych leków, głównie ratujących życie, za granicę.

Jeżeli w trakcie kontroli przewozu leków, objętego systemem monitorowania, zostanie ujawnione, że przewóz tych towarów odbywa się bez dokonania właściwego zgłoszenia Głównemu Inspektorowi Farmaceutycznemu albo przewóz odbywa się przed upływem terminu na zgłoszenie sprzeciwu wobec zamiaru wywozu lub zbycia tych leków, bądź też przewóz dokonywany jest wbrew temu sprzeciwowi – obligatoryjnie zatrzymuje się towar. Zatrzymany towar albo drogowy środek transportu wraz z towarem jest kierowany do hurtowni farmaceutycznej, z którą Główny Inspektor Farmaceutyczny zawarł umowę o strzeżenie i przechowywanie tych towarów. Natomiast dokumenty z przeprowadzonej kontroli są przekazywane Głównemu Inspektorowi Farmaceutycznemu.

Przepisy dotyczące przechowywania i strzeżenia zatrzymanych leków, opłat za te czynności oraz przepadku, sprzedaży albo zniszczenia leków zostały określone w rozdziale 2c ustawy z dnia 6 września 2001 r. – Prawo farmaceutyczne (art. 3 ust. 2 pkt 3a, art. 16 ust. 1a, art. 16 ust. 2a, art. 16 ust. 7-8, art. 17 ust. 6).

Towary z pozycji CN 2905 i 3824 tylko, jeżeli są wyrobami akcyzowymi...

Zostały doprecyzowane dwa rodzaje towarów klasyfikowanych do kodów CN 2905 i 3824. Systemem monitorowania został objęty przewóz towarów z wyżej wskazanych kodów, jeśli towary te są wymienione w załączniku nr 1 do ustawy z dnia 6 grudnia 2008 r. o podatku akcyzowym, przy zastrzeżeniu, że nieważne jest przeznaczenie tego towaru. Ma to ułatwić interpretację przepisów w zakresie towarów, których przewóz należy zgłaszać do rejestru (art. 3 ust. 2a).

Maszynista nie odpowiada za wykroczenie

Przepisy dotyczące obowiązku odmowy rozpoczęcia przewozu towarów w przypadku nieotrzymania numeru referencyjnego, dokumentu zastępującego zgłoszenie wraz z potwierdzeniem jego przyjęcia albo dokumentu przesunięcia międzymagazynowego dotyczą wyłącznie kierujących pojazdami samochodowymi. Tym samym kara grzywny za brak jednego z tych dokumentów będzie wymierzana kierującym samochodami. Maszynista nie odpowiada za to wykroczenie (art. 10 ust. 4, art. 32 ust. 1).

Poinformowanie przewoźnika o kontroli towarów w określonym miejscu

Przedmiotowa ustawa wprowadza instytucję wezwania do przedstawienia środka transportu w celu przeprowadzenia kontroli, jeżeli w wyniku analizy danych w rejestrze zgłoszeń stwierdzono, że przewóz towarów wskazany w zgłoszeniu wiąże się ze zwiększonym ryzykiem. W przypadku przewozu towarów po drodze publicznej przewoźnik jest obowiązany przedstawić środek transportu w dacie zakończenia przewozu towaru, w miejscu dostarczenia towaru lub w oddziale celnym urzędu celno-skarbowego zlokalizowanym najbliżej miejsca zakończenia przewozu na terytorium kraju. Natomiast w przypadku przewozu towarów po krajowej sieci kolejowej przewoźnik jest obowiązany przedstawić środek transportu w dacie zakończenia przewozu towaru, w miejscu wskazanym w zgłoszeniu.

Tak więc, w przypadku stwierdzenia w wyniku analizy danych w rejestrze, że przewóz towarów wskazany w zgłoszeniu wiąże się ze zwiększonym ryzykiem, możliwe staje się wzywanie przewoźnika do przedstawienia środka transportu do kontroli w określonym czasie i miejscu. W przypadku przewozów drogowych będzie to w miejscu dostarczenia towaru lub w oddziale celnym urzędu celnoskarbowego zlokalizowanym najbliżej miejsca zakończenia przewozu na terytorium RP. W przypadku zaś przewozów kolejowych będzie to w miejscu dostarczenia.

Przewoźnik winien jest powiadomić organ KAS wskazany w wezwaniu o planowanym dostarczeniu towaru do tego miejsca. Nieprzekazanie przewoźnikowi wezwania przez podmiot wysyłający albo podmiot odbierający skutkuje nałożeniem na ten podmiot wysyłający albo podmiot odbierający kary pieniężnej w wysokości 20 tys. zł. Niedostarczenie przez przewoźnika zgłoszonego towaru do miejsca dostarczenia albo zakończenia przewozu na terytorium RP powoduje, że zostanie na niego nałożona kara pieniężna w wysokości 100 tys. zł (art. 12a, art. 21 ust. 2a, art. 22a).

Usuwanie zamknięć urzędowych

W celu usunięcia zamknięć urzędowych przewoźnik jest obowiązany przedstawić środek transportu organowi KAS wskazanemu w protokole kontroli, w dacie zakończenia przewozu towarów, w miejscu dostarczenia towarów lub zakończenia przewozu na terytorium RP. W tym celu przewoźnik powiadamia telefonicznie ten organ KAS o dostarczeniu towarów do tego miejsca. Niewykonanie tych obowiązków skutkuje nałożeniem na przewoźnika kary pieniężnej w wysokości 20 tys. zł. (art. 15 ust. 3, art. 22 ust. 1 pkt 3).

Wartość brutto towaru podstawą do określenia wysokości kary pieniężnej

W przypadku niedokonania zgłoszenia przewozu towaru przez podmiot wysyłający albo podmiot odbierający, podstawą do określenia wysokości kary pieniężnej nakładanej na te podmioty jest wartość brutto przewożonego towaru (kara jest nakładana w wysokości 46% wartości brutto towaru). Przed zmianą przepisów była to wartość netto (art. 21 ust. 1 i 2).

Zmiana wysokości kary pieniężnej za nieuzupełnienie zgłoszenia przez przewoźnika

Ustawa nowelizuje również przepisy dotyczące kar pieniężnych. M.in. została podniesiona wysokość kary pieniężnej, do 10 tys. zł, nakładanej na przewoźnika za nieuzupełnienie zgłoszenia, wcześniej dokonanego przez podmiot wysyłający albo podmiot odbierający (art. 22 ust. 2).

Sankcja karna za niedostarczenie zgłoszonego towaru

W przypadku niedostarczenia zgłoszonego towaru do miejsca dostarczenia albo zakończenia przewozu na terytorium RP przez przewoźnika, będzie nakładana na niego kara pieniężna w wysokości 100 tys. zł, o ile nie zostanie ustalony podmiot, który nabył lub posiada ten towar lub nie zostało ustalone miejsca zakończenia przewozu na terytorium RP. Ma to ograniczyć możliwość „fikcyjnych” wywozów towarów, np. w ramach tranzytu przez Polskę (art. 22a).

Niższa kara pieniężna, w przypadku gdy nie doszło do uszczupleń podatków

Jeśli towar będzie przewożony ze składu podatkowego oraz podatek akcyzowy i należny podatek od towarów i usług zostały wpłacone przez podmiot wysyłający, a ujawnione nieprawidłowości są wynikiem oczywistego błędu i dotyczą danych innych niż dotyczące towaru (z wyjątkiem numeru rejestracyjnego drogowego środka transportu), na podmiot wysyłający, podmiot odbierający albo przewoźnika będzie nakładana kara pieniężna w wysokości 2 tys. zł, zamiast 10 tys. zł (art. 24 ust. 1a).

Brak kary pieniężnej w przypadku, gdy nie doszło do uszczupleń podatków

Jeśli w trakcie postępowania podatkowego, kontroli podatkowej albo kontroli celno-skarbowej zostały stwierdzone naruszenia wynikające z tej ustawy i jednocześnie zostało ustalone, że nie doszło do uszczuplenia podatku od towarów i usług oraz podatku akcyzowego, nie wymierza się kar pieniężnych (nie wszczyna się postepowania administracyjnego w sprawie o nałożenie kary pieniężnej).

Ograniczenie możliwości nakładania przedmiotowych kar pieniężnych nie odnosi się do ujawnienia nieprawidłowości w trakcie tzw. kontroli drogowej. O ile w przypadku uregulowania należności Skarbu Państwa po zrealizowaniu przewozu towaru (brak kontroli na drodze) można mówić o nieświadomym zaniechaniu nałożonych obowiązków, to w przypadku wykrycia nieprawidłowości w trakcie kontroli drogowej pewności takiej brak.

Przepis ten nie dotyczy przewoźników oraz jest stosowany z mocą wsteczną także w ramach postępowań administracyjnych (art. 30 ust. 4-5).

Wejście w życie i przepisy przejściowe

Ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia, czyli 14 czerwca 2018 r., z wyjątkiem przepisu dotyczącego ogłaszania maksymalnych stawek opłat, który wszedł w życie z dniem 1 czerwca 2018 r. (zgodnie z nim minister właściwy do spraw finansów publicznych, w terminie do dnia 1 grudnia danego roku ogłasza, w drodze obwieszczenia, w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” maksymalne stawki opłat za usunięcie, strzeżenie i przechowywanie środka transportu lub towaru w  wyznaczonym miejscu obowiązujące w następnym roku kalendarzowym).

Do przewozów towarów rozpoczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie nowelizacji stosuje się przepisy dotychczasowe (art. 10 ustawy zmieniającej).

Przewidziano stosowanie przepisów względniejszych w przypadku nieprawidłowości w prowadzonym postępowaniu. Do postępowań w sprawie nałożenia kar pieniężnych wszczętych i niezakończonych do dnia wejścia w życie ustawy zmieniającej do wydania decyzji ostatecznej stosuje się nowe przepisy zawarte w art. 24 ust. 1a i art. 30 ust. 4 zdanie pierwsze. W przypadku gdy ustalono, że nie doszło do uszczuplenia podatku od towarów i usług oraz podatku akcyzowego postępowania te umarza się (art. 12 ustawy zmieniającej).

Przepis przejściowy dotyczy też określenia wartości towaru. Przy ustalaniu wysokości nakładanych kar pieniężnych, o których mowa w art. 21 ust. 1 i 2, dla zdarzeń zaistniałych lub stwierdzonych przed wejściem w życie przepisów ustawy zmieniającej, stosuje się wartość netto przewożonego towaru. (art. 13 ustawy zmieniającej).

Odnośnie niższej kary pieniężnej za brak uzupełnienia zgłoszenia przez przewoźnika ustawa stanowi, iż w przypadku braku uzupełnienia zgłoszenia przez przewoźnika, dla zdarzeń zaistniałych lub stwierdzonych przed wejściem w życie przepisów ustawy zmieniającej, stosuje się dotychczasowe przepisy art. 22 ust. 2, tzn. nakłada się karę pieniężną w wysokości 5.000 zł (art. 13a ustawy zmieniającej).

Nowelizacja zawiera także regulację dotyczącą przepisów wykonawczych. Rozporządzenia wydane na podstawie art. 3 ust. 11 (towary), art. 9 ust. 7 (zgłoszenie) i art. 13 ust. 8 (dokumentowanie kontroli) zachowują moc przez okres nie dłuższy niż 3 miesiące od dnia wejście w życie ustawy zmieniającej (art. 17 ustawy zmieniającej).

Przewidzano ponadto brak kar dla przewozów kolejowych w okresie przejściowym. Do dnia 31 lipca 2018 r. do przewozów towarów po krajowej sieci kolejowej, w przypadku naruszenia przepisów, nie będą nakładane kary pieniężne (art. 19 ustawy zmieniającej). 

A.J.
Zespół e-prawnik.pl