Bezskuteczność zwyczajnego zgromadzenia wspólników a ważność uchwał - opinia prawna

Stan faktyczny

W sp. z o. o., w której jest dwóch udziałowców (każdy z nich ma po 50 % udziałów), w 2004 roku zatwierdzono sprawozdanie finansowe za 2003 r. oraz udzielono absolutorium członkom organów spółki. Zmiany te zostały zgłoszone i zarejestrowane w KRS. Po zapoznaniu się z tymi dokumentami (w tym roku - 2007) odnalazłem wiele nieprawidłowości w przeprowadzeniu tego zgromadzenia wspólników. Zgromadzenie to zostało zwołane 8 miesięcy po zakończeniu roku obrachunkowego, a zgodnie z prawem trzeba je zwołać w terminie 6 miesięcy. W dokumentach znajduje się protokół podpisany przez Prezesa Zarządu i protokolanta, ale brak jest podpisów uczestników zgromadzenia na liście obecności. Zauważyłem również, że wspólnicy nie zostali zawiadomieni o terminie zgromadzenia, ponieważ w dokumentach brak jest dowodów doręczenia zawiadomienia. Po przeprowadzeniu powyższych czynności doszedłem do wniosku, że protokół został sfałszowany i uchwały są nieważne. Czy mogę po pływie tak długiego okresu złożyć pozew o unieważnienie lub uchylenie tych uchwał? Co jeśli protokół jest sfałszowany, czy to świadczy o nieważności uchwał? Czy w ogóle zgromadzenie wspólników było ważne, przecież brak jest dowodów zawiadomienia o nim udziałowców? A jeśli zgromadzenie nie jest ważne, to czy uchwały też są nieważne? Jak można powyższe uchwały unieważnić?

Opinia prawna

Niniejsza opinia została sporządzona na podstawie następujących aktów prawnych:

• Ustawa z dnia 15 września 2000 r. kodeks spółek handlowych (Dz.U. 2000 r. Nr 94, poz. 1037 ze zmianami) - dalej ksh;

• Ustawa z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (Dz.U. 2001 r. Nr 17 ,poz. 209 ze zmianami) - dalej ustawa o KRS

• Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. kodeks cywilny (Dz.U. 1964 r. Nr 16, poz. 93 ze zmianami) - dalej kc

Zwołanie zwyczajnego zgromadzenia wspólników po terminie

W pierwszej kolejności należy wyjaśnić sprawę zwołania zwyczajnego zgromadzenia wspólników w terminie późniejszym niż 6 miesięcy od zakończenie roku obrotowego.

Zgodnie bowiem z art. 231 § 1 ksh, zwyczajne zgromadzenie wspólników powinno odbyć się w terminie sześciu miesięcy po upływie każdego roku obrotowego. Jak wynika z niniejszego przepisu, niedochowanie w/w terminu jest jednoznaczne z uchybieniem przepisom ksh, jednakże uchwały podjęte na takim zgromadzeniu (podjęte zbyt późno) nie stają się automatycznie nieważne. Powyższe stanowisko zostało potwierdzone w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 8 grudnia 1998 r. (I CKN 243/98), na podstawie którego, uchwała podjęta przez zgromadzenie zwołane po upływie terminu sześciu miesięcy, licząc od zakończenia każdego roku obrotowego, może być uchylona tylko wówczas, gdy zostanie wykazane, iż naruszenie terminu miało wpływ na jej treść. W związku z powyższym w przedmiotowej sprawie, nie ma podstaw aby stwierdzić, iż podjęcie uchwał (8 miesięcy po zakończeniu roku obrotowego) o zatwierdzeniu sprawozdania finansowego oraz udzieleniu absolutorium członkom organów spółki miało istotny wpływ na ich treść.

Sposoby zawiadomienia o miejscu, czasie i terminie zgromadzenia wspólników

Co do zasady zgromadzenie wspólników zwołuje się za pomocą listów poleconych lub przesyłek nadanych pocztą kurierską, wysłanych co najmniej dwa tygodnie przed terminem zgromadzenia wspólników. Zamiast listu poleconego lub przesyłki nadanej pocztą kurierską, zawiadomienie może być wysłane wspólnikowi pocztą elektroniczną, jeżeli uprzednio wyraził na to pisemną zgodę, podając adres, na który zawiadomienie powinno być wysłane. W zaproszeniu należy oznaczyć dzień, godzinę i miejsce zgromadzenia wspólników oraz szczegółowy porządek obrad. W przypadku zamierzonej zmiany umowy spółki należy wskazać istotne elementy treści proponowanych zmian (art. 238 ksh).

Gdy zgromadzenie zostało zwołane na podstawie 238 § 1 ksh, a w aktach brak jest potwierdzenia odbioru listu poleconego lub przesyłek (ale znajduje się w nich potwierdzenie nadania) zawiadamiających o terminie, miejscu i czasie zgromadzenia, wówczas również uważa się, że zgromadzenie zwołano skutecznie.

Nadanie przesyłki w zakreślonym, przez przepisy ksh, terminie jest wystarczające dla prawidłowości zwołania zgromadzenia nawet wówczas gdy nie da się jej doręczyć. Zarząd bowiem jest związany adresem wspólnika figurującym w księdze udziałów i zaniedbanie przez wspólnika podania nowego adresu nie może obciążać spółki. Stanowisko powyższe zostało potwierdzone wyrokiem Sądu Apelacyjnego z dnia 15 marca 2007 r. (I ACa 21/2007), zgodnie z którym w obecnie obowiązującym stanie prawnym wymogiem jest jedynie wysłanie na dwa tygodnie wcześniej przed wyznaczonym terminem zgromadzenia listu poleconego bądź przesyłki kurierskiej. Wysłanie pod wskazany przez wspólnika adres wywołuje skutki prawne prawidłowego zawiadomienia. W związku z powyższym, skuteczność zwołania zgromadzenia ocenia się na podstawie dowodów nadania zawiadomienia.

Jeżeli w aktach brak jest nawet dowodów nadania zawiadomień o zwołaniu zgromadzenia wspólników, wywołuje to bezskuteczność zwołania zgromadzenia, a co za tym idzie daje podstawę do wystosowania powództwa o stwierdzenie nieważności uchwały. Sąd Najwyższy w wyroku z 2007 r. (V CSK 130/2007) stwierdził, iż przepis kodeksu spółek handlowych dotyczący formy zwołania zgromadzenia wspólników może być samodzielną podstawą powództwa o stwierdzenie nieważności uchwały.

Jednakże ustawodawca w art. 240 ksh przewidział wyjątek od powyższej zasady, zgodnie z którym uchwały można powziąć pomimo braku formalnego zwołania zgromadzenia wspólników, jeżeli cały kapitał zakładowy jest reprezentowany, a nikt z obecnych nie zgłosił sprzeciwu dotyczącego odbycia zgromadzenia lub wniesienia poszczególnych spraw do porządku obrad. Jak wynika z powyższego, w przedstawionej sytuacji, prawdopodobnie zwołano zgromadzenie w trybie art. 240 ksh.

Protokół ze zgromadzenia wspólników

Zgodnie z art. 248 ksh uchwały zgromadzenia wspólników powinny być wpisane do księgi protokołów i podpisane przez obecnych lub co najmniej przez przewodniczącego i osobę sporządzającą protokół.

Jeżeli protokół sporządza notariusz, zarząd wnosi wypis protokołu do księgi protokołów. W protokole należy stwierdzić prawidłowość zwołania zgromadzenia wspólników i jego zdolność do powzięcia uchwał, wymienić powzięte uchwały, liczbę głosów oddanych za każdą uchwałą i zgłoszone sprzeciwy. Do protokołu należy dołączyć listę obecności z podpisami uczestników zgromadzenia wspólników. Dowody zwołania zgromadzenia wspólników zarząd powinien dołączyć do księgi protokołów. Jeżeli w przedstawionym stanie faktycznym rzeczywiście brak jest podpisów uczestników postępowania na liście obecności, będą to braki formalne protokołu, co nie jest jednoznaczne z nieważnością uchwały.

Zgodnie z art. 23 ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (Dz.U. 2001 r. Nr 17, poz. 209 ze zm.) sąd rejestrowy bada, czy dołączone do wniosku (w tym przypadku wniosku o zmianę danych w KRS) dokumenty są zgodne pod względem formy i treści z przepisami prawa. Sąd rejestrowy bada również, czy zgłoszone dane są zgodne z rzeczywistym stanem, jeżeli ma w tym względzie uzasadnione wątpliwości. Skoro więc sąd stwierdzi, iż istnieją w/w braki w protokole, wówczas wezwie spółkę do sprostowania wadliwego protokołu. W przedstawionym stanie faktycznym prawdopodobnie sąd nie stwierdził takich braków.

W związku z powyższym, należy przyjąć, że uchwała podjęta z naruszeniem przepisów zawartych w art. 248 § 1 i 2 ksh jest ważna, albowiem naruszenie to nie powoduje jej nieważności. Uchwała zgromadzenie wspólników zapada z chwilą jej podjęcia.

Powództwo o uchylenie lub stwierdzenie nieważności uchwały

Uchwała wspólników sprzeczna z umową spółki bądź dobrymi obyczajami i godząca w interesy spółki lub mająca na celu pokrzywdzenie wspólnika może być zaskarżona w drodze wytoczonego przeciwko spółce powództwa o uchylenie uchwały (art. 249 § 1 ksh).

Prawo do wytoczenia powództwa o uchylenie uchwały wspólników przysługuje:

1. zarządowi, radzie nadzorczej, komisji rewizyjnej oraz poszczególnym ich członkom

2. wspólnikowi, który głosował przeciwko uchwale, a po jej powzięciu zażądał zaprotokołowania sprzeciwu,

3. wspólnikowi bezzasadnie niedopuszczonemu do udziału w zgromadzeniu wspólników,

4. wspólnikowi, który nie był obecny na zgromadzeniu, jedynie w przypadku wadliwego zwołania zgromadzenia wspólników lub też powzięcia uchwały w sprawie nieobjętej porządkiem obrad,

5. w przypadku pisemnego głosowania, wspólnikowi, którego pominięto przy głosowaniu lub który nie zgodził się na głosowanie pisemne albo też który głosował przeciwko uchwale i po otrzymaniu wiadomości o uchwale w terminie dwóch tygodni zgłosił sprzeciw.

Powództwo o uchylenie uchwały wspólników należy wnieść w terminie miesiąca od dnia otrzymania wiadomości o uchwale, nie później jednak niż w terminie 6 miesięcy od dnia powzięcia uchwały.

Osobom lub organom spółki, wymienionym powyżej, przysługuje prawo do wytoczenia przeciwko spółce powództwa o stwierdzenie nieważności uchwały wspólników sprzecznej z ustawą. Prawo do wniesienia powództwa wygasa z upływem 6 miesięcy od dnia otrzymania wiadomości o uchwale, jednakże nie później niż z upływem 3 lat od dnia powzięcia uchwały. Upływ niniejszych terminów nie wyłącza jednak możliwości podniesienia zarzutu nieważności uchwały.

Powyższe terminy mają charakter terminów zawitych, a więc niedochowanie ich powoduje wygaśnięcie prawa obwarowanego przedmiotowymi terminami. W przedstawionym stanie faktycznym upłynął już termin do wniesienia powództwa uchylenie bądź unieważnienie uchwały zgromadzenia wspólników.

Skuteczność zwołania zgromadzenia wspólników

Na podstawie art. 241 ksh, jeżeli przepisy ksh lub umowa spółki nie stanowią inaczej, zgromadzenie wspólników jest ważne bez względu na liczbę reprezentowanych na nim udziałów. W przedstawionej sytuacji, nie jest wymagana (zgodnie z przepisami ksh) obecność wszystkich udziałowców, a jeśli również nie zastrzeżono tego w umowie spółki, można domniemywać, iż skutecznie przeprowadzono zgromadzenie, przyjmując, że było reprezentowane 50 % kapitału zakładowego przez Prezesa spółki, a protokolantem nie był udziałowiec. Jeżeli protokolantem był jednak drugi udziałowiec, wówczas również zgromadzenie jest skuteczne, gdyż nie odnotowano w protokole sprzeciwu oraz był reprezentowany cały kapitał zakładowy.

Należy więc przyjąć, że uchybienie wymaganiom kworum - wynikającym z ustawy, czy z umowy spółki - prowadzi do niemożności podjęcia uchwały, ale nie można żądać stwierdzenia jej nieważności albo uchylenia w trybie art. 249 i n.

Zgodnie z art. 10 ust. 1 ustawy o KRS każdy ma prawo przeglądania akt rejestrowych podmiotów wpisanych do Rejestru, chyba że ustawa stanowi inaczej. W związku z niniejszym przepisem, w przedstawionej sytuacji, można się upewnić co do prawidłowości zgłoszenia zmian do sądu rejestrowego oraz co do wewnętrznych zarządzeń i postanowień sądu, poprzez przeglądnięcie akt rejestrowych wspomnianej spółki (w każdym sądzie rejestrowym znajduje się czytelnia, w której możliwe jest przeglądanie takich akt, i każdy ma prawo je przeglądać - bez względu na interes prawny czy faktyczny).

W związku z w/w przepisami należy przyjąć, że nie ma podstaw do uznania, iż protokół zgromadzenia wspólników został sfałszowany, albowiem został on zgodnie z przepisami prawa podpisany przez protokolanta i Prezesa Zarządu (art. 248 § 1 ksh). Można jedynie domniemywać, iż niniejszy protokół zawierał braki formalne w postaci niepodpisanej listy obecności, ale podkreślamy jeszcze raz, że fakt ten nie świadczy o nieważności uchwały ani o naruszeniach zawartych w powyższych przepisach. Jednocześnie należy przyjąć, iż zwołanie zwyczajnego zgromadzenia wspólników 8 miesięcy po zakończeniu roku obrotowego również nie ma wpływu na ważność uchwały, gdyż opóźnienie to nie miało wpływu na jej treść.

Jak wynika z powyższego, uchwał o których mowa w pytaniach nie można już unieważnić, gdyż terminy zawite wskazane wyżej już minęły, a poza tym brak podstaw prawnych to wystosowania powództwa o stwierdzenie nieważności lub uchylenie uchwały.

Zespół
e-prawnik.pl