Działalność gospodarcza spółki małżeńskiej – opinia prawna (opinia nie uwzględnia zmian wynikających z ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej)

Stan faktyczny

Działalność gospodarcza jest zarejestrowana na jednego z małżonków, a drugi jest do wpisu dopisany. Małżonkowie chcą, zgodnie z przepisami, przekształcić się w spółkę cywilną. Małżonkowie zatrudniają pracowników i realizują umówione zlecenia. Z tego powodu konieczne jest zachowanie ciągłości działalności. Czy konieczne jest zlikwidowanie działalności gospodarczej, zarejestrowanie się przez obojga jako przedsiębiorców wykonujących działalność w formie spółki cywilnej i wniesienie dotychczasowej działalności w formie aportu do powstałej spółki? Czy nie spowoduje to, że nastąpi przerwa w działalności, trzeba będzie zwolnić pracowników, za wniesioną starą działalność (aportem) będzie konieczne wniesienie opłaty jak za wkład do spółki. Jak w takim wypadku wyglądałoby rozliczenie VAT-u? Czy istnieje jakaś inna, bardziej dla nas korzystna wersja przekształcenia?

Porady prawne

Opinia prawna

Niniejsza opinia prawna została sporządzona na podstawie następujących aktów prawnych:

  • Ustawa z dnia 19 listopada 1999 r. Prawo działalności gospodarczej (Dz. U. 1999 r., Nr 101, poz. 1178 ze zmianami),
  • Ustawa z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (Dz. U. 2001 r., Nr 17, poz. 209 ze zmianami),
  • Ustawa z dnia 20 sierpnia 1997 r. przepisy wprowadzające ustawę o Krajowym Rejestrze Sądowym (Dz. U. 1997 r., Nr 121, poz. 770 ze zmianami).

Wspólna działalność małżonków

W analizowanym przypadku mamy do czynienia z tzw. spółka małżeńską. Taka forma prowadzenia działalności gospodarczej nie jest nigdzie uregulowana w przepisach, jednak organy gmin, które pełnią funkcje rejestracyjne dla jednoosobowych przedsiębiorców, a także urzędy skarbowe zaakceptowały taką formę prowadzenia działalności gospodarczej. Opiera się ona na jednym wpisie do ewidencji działalności gospodarczej dwojga małżonków, przy czym jeden z nich wpisany jest jako “główny przedsiębiorca” podczas gdy drugi z małżonków jest dopisany. Taka tez sytuacja ma miejsce w analizowanym przypadku.
Po wejściu w życie ustawy Prawo działalności gospodarczej organy gmin zaczęły traktować spółki małżeńskie (oparte na jednym wpisie do ewidencji działalności gospodarczej) jako spółki cywilne, co w świetle wymogów tej ustawy oznaczało konieczność osobnej rejestracji w ewidencji działalności gospodarczej każdego z małżonków.

Zgodnie bowiem z ustawą Prawo działalności gospodarczej, przedsiębiorcami są wspólnicy spółki cywilnej, a nie sama spółka, dlatego też konieczne byłoby odrębne zarejestrowanie się małżonków w ewidencji działalności gospodarczej. Stanowisko organów gminy było sprzeczne z oficjalnym stanowiskiem Ministerstwa Sprawiedliwości, z którego jasno wynika, że: “przepisy i zasady dotyczące spółek cywilnych nie mają zastosowania do małżonków, którzy jako przedsiębiorcy prowadzą wspólnie działalność gospodarczą, a nie zawarli formalnie w jakikolwiek sposób umowy spółki cywilnej”.
W chwili obecnej nie muszą małżonkowie zakładać spółki cywilnej i dokonywać odrębnych wpisów do ewidencji działalności gospodarczej. Organy gminy nie mogą także wykreślić ich w drodze decyzji z ewidencji i nakazać odrębnych wpisów.

Należy jednak podkreślić, że jeżeli małżonkowie chcą założyć spółkę cywilną, dokonanie odrębnych wpisów do ewidencji będzie konieczne.

Obowiązki wynikające z ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym

Pomimo, iż na dzień dzisiejszy możliwe jest dalsze funkcjonowanie tzw. spółek małżeńskich, bez obowiązku utworzenia spółki cywilnej, to po dniu 31 grudnia 2003r. sytuacja taka nie będzie możliwa. Do tego dnia podmioty wpisane do ewidencji działalności gospodarczej muszą być wpisane do Rejestru Przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego. System rejestracji w KRS nie pozwala na istnienie jednego wpisu na imię obojga małżonków. Tak więc odrębne zarejestrowanie będzie wówczas konieczne.

Odrębna rejestracja

W celu dokonania odrębnej rejestracji w ewidencji działalności gospodarczej, małżonek nie musi dokonać wykreślenia tej działalności z ewidencji. wystarczy jedynie złożyć wniosek o zmianę wpisu w ewidencji polegającą na wykreśleniu małżonka dopisanego w tym wpisie. Równocześnie należy złożyć wniosek o wpis do ewidencji działalności gospodarczej przez wykreślonego małżonka. Po dokonaniu tych czynności małżonkowie mogą w drodze umowy założyć spółkę cywilną.

Przy dokonywaniu zmian w ewidencji działalności gospodarczej oraz przy wniosku o wpis do ewidencji działalności gospodarczej, należy zaznaczyć, że działalność będzie prowadzona w formie spółki cywilnej.


Należy zaznaczyć, że obecnie nie ma obowiązku przekształcenia prowadzonej działalności gospodarczej w formę spółki cywilnej. Jeżeli jednak małżonkowie zechcą taką spółkę założyć, konieczne będzie dokonanie odrębnych wpisów w ewidencji działalności gospodarczej. Odrębny wpis będzie także - długofalowym - skutkiem obowiązku zamiany ewidencji działalności gospodarczej prowadzonej przez gminy na Krajowy Rejestr Sądowy prowadzony przez sądy rejestrowe.

Konsekwencje utworzenia spółki cywilnej

W przypadku założenia przez małżonków spółki cywilnej, a aportem do niej będzie prowadzone do tej pory przez jednego z małżonków przedsiębiorstwo, należy liczyć się z następującymi konsekwencjami:

Pracownicy

Nowopowstała spółka cywilna stałaby się pracodawcą dla dotychczas zatrudnionych pracowników. Nastąpi w tym przypadku przejście zakładu pracy (którym do tej pory jest prowadzone przez małżonków przedsiębiorstwo) na nowego pracodawcę (spółkę cywilną). W tym celu zmuszeni będą małżonkowie do zawiadomienia pracowników o takim przejściu. Zawiadomienie to powinno nastąpić na piśmie w terminie odpowiednim na dokonanie zmiany zakładu pracy. Pracownicy zawiadomieni w ten sposób, mogą w terminie miesiąca od zawiadomienia bez wypowiedzenia, a jednie za 7-dniowym uprzedzeniem rozwiązać stosunek pracy. Konsekwencja rozwiązania stosunku pracy w ten sposób są takie, jakby pracodawca rozwiązał z pracownikiem stosunek pracy z pracownikiem za wypowiedzeniem.

Aport

Zawarcie umowy spółki cywilnej, jako czynność cywilnoprawna, podlega podatkowi od czynności cywilnoprawnych. Podstawą opodatkowania stanowi wartość aportu wniesionego do spółki. Jeżeli więc aportem do spółki cywilnej będzie prowadzone do tej pory przedsiębiorstwo, jego wartość będzie podstawą opodatkowania przy zawarciu umowy spółki cywilnej. Obowiązek podatkowy powstaje z chwilą zawarcia umowy spółki i ciąży na stronach tej umowy. Wysokość podatku zależna jest od wartości wkładu. Stawka w podatku od czynności cywilnoprawnych w przypadku umowy spółki jest stawka degresywną, co oznacza iż im wyższa jest podstawa opodatkowania, tym niższa jest stawka podatkowa. Skala podatkowa w przypadku umowy spółki przedstawia się następująco:

  1. do 20 000 zł - 1%
  2. od 20 000 zł do 30 000 zł - 200 zł + 0,5% nadwyżki ponad 20 000 zł
  3. ponad 30 000 zł - 250 zł + 0,1% nadwyżki ponad 30 000 zł

Wartości przedstawione powyżej odnoszą się do wartości aportu. Konieczne jest więc ustalenie wartości wnoszonego do spółki przedsiębiorstwa.

Podatek VAT

W wyniku zawarcia umowy spółki cywilnej nastąpi zmiana dotychczasowego podmiotu podatkowego (w rozumieniu ustawy o VAT). Ustawa o podatku VAT traktuje bowiem spółkę cywilną jako podatnika. Ponieważ do tej pory podatnikiem tego podatku był jeden małżonek (lub oboje wspólnie), w rozumieniu ustawy o VAT dotychczasowy podatnik zaprzestanie wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu. Powoduje to obowiązek zapłaty tzw. VAT’u likwidacyjnego. Opodatkowaniu tym podatkiem objęte są wszystkie towary własnej produkcji oraz towary, które po nabyciu nie zostały odprzedane, a co do których istniało prawo do obniżenia podatku należnego o podatek naliczony.
W celu obliczenia podstawy opodatkowania, podatnicy obowiązani są do sporządzenia spisu z natury towarów na dzień rozwiązania spółki lub zaprzestania wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu, zwanego dalej „spisem z natury”. Podatnicy obowiązani są:

  1. sporządzić spis z natury w ciągu 30 dni od dnia rozwiązania spółki lub zaprzestania wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu,
  2. zawiadomić o dokonanym spisie z natury, ustalonej wartości towarów i kwocie podatku należnego urząd skarbowy w terminie 14 dni od dnia zakończenia sporządzenia tego spisu.

Obowiązek podatkowy w analizowanej sytuacji, powstaje w dniu, w którym powinien być sporządzony spis z natury, nie później jednak niż 30 dnia od dnia zaprzestania wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu.

Alternatywne rozwiązanie.

Ponieważ w chwili obecnej nie ma obowiązku dokonania przekształcenia prowadzonej działalności gospodarczej w spółkę cywilną, małżonkowie mogą nadal prowadzić działalność w obecnej formie. Z uwagi jednak na konieczność „przeniesienia” z ewidencji do KRS-u, konieczna jest zmiana wpisu w ewidencji.

Alternatywnym rozwiązaniem byłaby rejestracja tylko jednego z małżonków jako przedsiębiorcy, natomiast drugi stałby się osoba współpracują z przedsiębiorca prowadzącym działalność gospodarczą. Zaletą tego rozwiązania jest brak konieczności tworzenia spółki cywilnej i ponoszenie kosztów takiego przekształcenia.


Michał Włodarczyk

Radca Prawny

Zajmuje się sprawami osób fizycznych jak również przedsiębiorców. Posiada rozległe doświadczenie w poradnictwie w sprawach życiowych osób fizycznych jak również profesjonalnych problemów prawnych przedsiębiorców. Bazując na swoim doświadczeniu skutecznie doradza w sprawach osób fizycznych jak i przedsiębiorców zawsze dbając o praktyczną stronę problemów prawnych z jakimi zwracają się do niego jego klienci.

Skomentuj artykuł - Twoje zdanie jest ważne

Czy uważasz, że artykuł zawiera wszystkie istotne informacje? Czy jest coś, co powinniśmy uzupełnić? A może masz własne doświadczenia związane z tematem artykułu?


Masz inne pytanie do prawnika?

 

Komentarze

    Nie dodano jeszcze żadnego komentarza. Bądź pierwszy!!

Potrzebujesz pomocy prawnej?

Zapytaj prawnika