Przymusowe wykupienie akcji spółki akcyjnej - opinia prawna
Stan faktyczny
Osoba fizyczna jest akcjonariuszem spółki akcyjnej. Ostatnie Walne Zgromadzenie akcjonariuszy podjęło uchwałę o przymusowym wykupieniu akcji. 1. W jaki sposób akcjonariusz może przeciwstawić się tej decyzji lub w jaki sposób może się zabezpieczyć i osiągnąć uczciwą cenę za wykupywane akcje? 2. Czy ten wykup jest prawomocny, skoro osoba ta jest akcjonariuszem od czasu gdy spółka była spółką publiczną? 3. Czy akcjonariusz ma wpływ na to, by wycena była dokonywana przez biegłego rewidenta wyznaczonego przez sąd czy przez spółkę?
Opinia prawna
Niniejsza opinia prawna została sporządzona na podstawie następujących aktów prawnych:
Ustawy z dnia 15 września 2000 roku Kodeks spółek handlowych (Dz.U. 2000 r. Nr 94, poz. 1073 ze zm.) - dalej ksh
Ad. 1. Ksh wprowadził do polskiego obrotu gospodarczego nową instytucję prawną tj. możliwość przymusowego wykupu akcji drobnego akcjonariusza. Zastosowanie jej jest dopuszczalne w sytuacji, gdy z jednej strony występuje akcjonariat większościowy (nie więcej niż 5 akcjonariuszy posiada ponad 95% kapitału zakładowego) z drugiej zaś drobni akcjonariusze (posiadający nie więcej niż 5% kapitału zakładowego). Podjęcie odpowiedniej w tym zakresie uchwały skutkuje powstaniem prawa do przymusowego wykupienia akcji drobnych akcjonariuszy z jednoczesnym nałożeniem na akcjonariuszy większościowych obowiązku nabycia tych akcji. Podkreślić przy tym należy, iż instytucja ta nie znajduje zastosowania do spółek publicznych, co jednak wobec wycofania spółki akcyjnej z obrotu publicznego nie będzie miało w tym miejscu znaczenia.
Przymusowy wykup akcji realizowany jest w następstwie podjęcia uchwały przez walne zgromadzenie. Oznacza to, iż dopuszczalna jest możliwość przeciwstawienia się jej w drodze powództwa o stwierdzenie nieważności, o ile uchwała jest sprzeczna z ustawą (np. w kwestii wymaganej większości głosów oddanych o ile statut nie wprowadza warunków surowszych, czy niezbędnych elementów jej treści - uchwała, o której mowa, powinna określać akcje podlegające wykupowi oraz akcjonariuszy, którzy zobowiązują się wykupić akcje, jak również określać akcje przypadające każdemu z nabywców ).
Pamiętać przy tym należy, iż uchwała walnego zgromadzenia sprzeczna ze statutem bądź dobrymi obyczajami i godząca w interes spółki lub mająca na celu pokrzywdzenie akcjonariusza może być zaskarżona w drodze wytoczonego przeciwko spółce powództwa o uchylenie uchwały. Jeżeli więc podjęta uchwała może spowodować pokrzywdzenie akcjonariusza np. poprzez naruszenie jego praw majątkowych, to wniesienie takiego powództwa będzie uzasadnione. Podkreślić przy tym jednak wyraźnie należy, iż o ile uchwała podjęta i realizowana jest zgodnie z regulacją ksh to o takim naruszeniu nie może być mowy. Przepisy o przymusowym wykupie akcji chronią bowiem prawa majątkowe drobnego akcjonariusza. Wynika to z konieczności uzyskania wartości rynkowej akcji, skoro są one wyceniane przez osobę niezależną, tj. biegłego rewidenta, a także z obowiązku szybkiego uiszczenia pełnej ceny zakupu wszystkich wykupywanych akcji, gdyż ich nabywcy muszą być wypłacalni, skoro przed wydaniem im przez spółkę dokumentów akcji muszą uiścić całą sumę wykupu, a za zapłatę tej ceny są solidarnie odpowiedzialni. Istotne dla tego zagadnienia jest także to, iż uchwała nie wymaga uzasadnienia i w praktyce trudno będzie wykazać chęć pokrzywdzenia konkretnego akcjonariusza.
Kodeks spółek handlowych nakazuje odpowiednie stosowanie do instytucji przymusowego wykupu akcji przepisów dotyczących wykupu akcji w przypadku zmiany przedmiotu działalności spółki. Oznacza to, iż skuteczność uchwały (obok konieczności wykupienia akcji akcjonariuszy, których akcje podlegają przymusowemu wykupowi), zależy od wykupienia akcji także tych wszystkich akcjonariuszy, którzy nie zgadzają się na zmianę i w związku z tym głosowali przeciwko uchwale (lub byli nieobecni na walnym zgromadzeniu), a których akcje nie podlegają przymusowemu wykupowi. Tym samym akcjonariusze obecni na walnym zgromadzeniu, których akcje podlegają przymusowemu wykupowi, oraz akcjonariusze, którzy głosowali przeciw uchwale, a nie zgadzają się na wspomnianą zmianę, powinni w terminie dwóch dni od dnia, w którym podjęto uchwałę, nieobecni natomiast w terminie miesiąca od dnia ogłoszenia uchwały, złożyć w spółce swoje akcje lub dowody ich złożenia do rozporządzenia spółki, w przeciwnym razie akcjonariusze, których akcje nie podlegają przymusowemu wykupowi, a którzy głosowali przeciw ustawie, będą uważani za zgadzających się na zmianę. W sytuacji, gdy akcje złożone spółce przekroczą próg 5% kapitału zakładowego, wykluczenie poszczególnych akcjonariuszy nie będzie możliwe, gdyż nie zostały spełnione wymogi niezbędne dla ważności tej uchwały.
Ad.2. Przymusowy wykup akcji wprowadzony został do polskiego systemu prawnego 1 stycznia 2001r. Znajduje on jednak zastosowanie także do praw z akcji nabytych do 31 grudnia 2000r. Art. 613§3 ksh stanowi wyraźnie, że do zmiany treści i rozporządzeń uprawnieniami akcjonariuszy ( a takim jest uchwała o przymusowym wykupie akcji), które zostały dokonane po wejściu w życie ksh, stosuje się przepisy tego kodeksu, a więc i art. 418. Ponadto nie można mówić o działaniu zasady lex retro non agit wobec zasady domniemania stosowania przepisów ksh w sprawach z zakresu prawa spółek (art. 612 i 628). Podkreślić przy tym należy, iż istotą spółki akcyjnej jest zasada rządów większości nad mniejszością, a także pierwszeństwa elementów kapitałowych nad osobowymi, co tym samym znajduje potwierdzenie w dopuszczalności stosowania przymusowego wykupu akcji, we wspomnianym wyżej zakresie.
Ad.3. Zgodnie z regulacją ustawową, gdy akcje nie są notowane na rynku regulowanym, wykupu dokonuje się po cenie ustalonej przez biegłego wybranego przez walne zgromadzenie. Oznacza to, iż jako akcjonariusz ma jak najbardziej wpływ na dokonanie wyboru osoby biegłego rewidenta. Pamiętać jednak należy, iż w przypadku, gdy akcjonariusze nie wybiorą biegłego na tym samym walnym zgromadzeniu na którym podjęta została stosowna uchwała, to zarząd zwróci się w terminie tygodnia od dnia walnego zgromadzenia do sądu rejestrowego o wyznaczenie biegłego celem wyceny akcji będących przedmiotem wykupu. W tym przypadku wpływ na dokonanie wyboru osoby biegłego jest bardzo znikomy.
Michał Włodarczyk
Radca Prawny
Skomentuj artykuł - Twoje zdanie jest ważne
Czy uważasz, że artykuł zawiera wszystkie istotne informacje? Czy jest coś, co powinniśmy uzupełnić? A może masz własne doświadczenia związane z tematem artykułu?