Uchylenie się od zapłaty weksla z powodu groźby - opinia prawna

Stan faktyczny

W styczniu wystawiłem weksel na kwotę 50.000 zł. Weksel miał być płatny do 31 lutego br. Wczoraj otrzymałem nakaz zapłaty wydany przez sąd na podstawie tego weksla. Jak mogę się bronić przed egzekucją? Weksel podpisałem na żądanie mojego byłego wspólnika, który groził, że doniesie na mnie do Urzędu Skarbowego. Ze wspólnikiem rozstaliśmy się z końcem 2006 r. Po jego odejściu okazało się, że istnieją spore niedociągnięcia w książce przychodów i rozchodów. Obawiałem się problemów z tym związanych. Teraz jednak uważam, że wystawienie tego weksla było dużym błędem. Jak się mogę bronić? Czy rzeczywiście będę musiał zapłacić tę kwotę? Firma prosperuje dobrze, ale nie chcę płacić byłemu wspólnikowi, bo to m.in. przez niego jest bałagan w dokumentach firmy.

Opinia prawna

Nakaz zapłaty w oparciu o weksel powód może uzyskać w postępowaniu nakazowym, od którego pozwany może wnieść zarzuty w ciągu dwóch tygodni od dnia doręczenia nakazu. Pismo zawierające zarzuty wnosi się do sądu, który wydał nakaz zapłaty. W piśmie pozwany powinien wskazać, czy zaskarża nakaz w całości, czy w części, przedstawić zarzuty, które pod rygorem ich utraty należy zgłosić przed wdaniem się w spór, oraz pozostałe zarzuty przeciwko żądaniu pozwu, a także wszystkie okoliczności faktyczne i dowody na ich potwierdzenie. Jeżeli pozew wniesiono na urzędowym formularzu, wniesienie zarzutów wymaga również zachowanie tej formy. W chwili obecnej więc bardzo istotne jest to, jakie argumenty znajdą się w piśmie zawierającym zarzuty. Tym bardziej, że w okoliczności faktyczne, zarzuty i wnioski dowodowe niezgłoszone w pozwie albo w piśmie zawierającym zarzuty od nakazu zapłaty mogą być rozpoznawane jedynie wtedy, gdy strona wykaże, że nie mogła z nich skorzystać wcześniej lub gdy potrzeba ich powołania wynikła później.

Aby rozstrzygnąć czy w opisanej sprawie są szanse na unikniecie zapłaty za weksel, konieczne jest rozważenie pewnych podstawowych zagadnień prawa wekslowego. Na wstępie należy przypomnieć, iż zobowiązanie wekslowe jest zobowiązaniem abstrakcyjnym. Oznacza to, że zobowiązanie wekslowe jest niezależne od celu gospodarczego, w jakim strony zaciągnęły zobowiązanie. W przypadku, gdy wystawiany jest weksle, na ogół mamy do czynienia z dwoma stosunkami prawnymi:

• ze stosunkiem podstawowym

• z zobowiązaniem wekslowym

Stosunkiem podstawowym jest na ogół umowa, z której wynika wierzytelność zabezpieczona wekslem, np. umowa pożyczki, umowa dostawy, umowa sprzedaży z odroczonym terminem płatności.

Sposób powstania zobowiązania ze stosunku podstawowego nie budzi większych wątpliwości czy sporów. Inaczej jest z powstaniem zobowiązania wekslowego. W tej sprawie w doktrynie prawa przedstawiane były różne poglądy. Na potrzeby niniejszej opinii przyjęta zostanie teoria umowna. Potwierdziła ją m. in. uchwała 7 sędziów z dnia 29 czerwca 1995 r., sygn. akt III CZP 66/95. Zgodnie z treścią jej uzasadnienia "Samo wystawienie dokumentu odpowiadającego przewidzianym dla weksla trasowanego czy własnego wymaganiom formalnym nie kreuje zobowiązania wekslowego wystawcy, gdyż do powstania tego zobowiązania konieczna jest jeszcze umowa między wystawcą a remitentem, jako wystawcą i odbiorcą dokumentu. Podpis wystawcy złożony na wekslu stwarza jedynie możliwość nabycia wierzytelności wekslowej przez remitenta. Dopiero umowa rodzi wzajemne obowiązki stron zobowiązania wekslowego. Podobnie ma się rzecz, gdy chodzi o zobowiązania akceptanta, poręczyciela czy indosanta. Do powstania zobowiązań wekslowych tych osób konieczne jest - obok podpisania weksla - wydanie dokumentu, które ma charakter umowy".

Biorąc pod uwagę powyższe należałoby stwierdzić, iż do powstania zobowiązania wekslowego potrzebne jest nie tylko samo wystawienie weksla, ale i zawarcie umowy. Nie oznacza to, że weksel traci swój abstrakcyjny charakter. Umowa, z której wnika zobowiązanie wekslowe nie określa celu gospodarczego lub społecznego. Taki cel określać może umowa będąca stosunkiem podstawowym. Warto podkreślić, że trudno doszukać się typowego stosunku podstawowego w opisanym stanie faktycznym, bowiem okoliczności powstania zobowiązania wekslowego noszą znamiona szantażu.

Czynności prawne będące źródłem zobowiązań wekslowych są ujmowane na tle naszego ustawodawstwa jako czynności prawne abstrakcyjne, tj. takie, których ważność nie zależy od istnienia lub prawidłowości stosunku podstawowego. W razie nieistnienia lub nieprawidłowości stosunku podstawowego dłużnikowi wekslowemu przyznaje się wobec kontrahenta tylko zarzut nienależnego świadczenia, a gdy sumę wekslową już zapłacił - roszczenie o zwrot nienależnego świadczenia (tak wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 16 września 2004 r., sygn. IV CK 712/2003).

Taki zarzut można więc podnieść w opisanej sprawie.

Ponadto można też w zarzutach od nakazu zapłaty podważać ważność samego zobowiązania wekslowego. Przyjmując bowiem teorię umowną dla powstania tego zobowiązania, można podnosić nie tylko argument nieważności weksla z powodu jego błędnego wypełnienia. Gdy wymogi formalne weksla są spełnione, można też argumentować, że umowa mająca być źródłem zobowiązania wekslowego jest dotknięta wadą powodującą nieważność lub dającą możliwość wzruszenia zobowiązania. Wykazanie nieważności lub unieważnienie umowy będącej źródłem zobowiązania wekslowego jest jednoznaczne ze stwierdzeniem nieistnienia tego zobowiązania.

W przedstawionej sprawie należałoby w piśmie zawierającym zarzuty powołać się na wadę oświadczenia woli polegającą na złożeniu tego oświadczenia pod wpływem groźby. Zgodnie z art. 87 kodeksu cywilnego kto złożył oświadczenie woli pod wpływem bezprawnej groźby drugiej strony lub osoby trzeciej, ten może uchylić się od skutków prawnych swego oświadczenia, jeżeli z okoliczności wynika, że mógł się obawiać, iż jemu samemu lub innej osobie grozi poważne niebezpieczeństwo osobiste lub majątkowe.

Jak stanowi art. 88 kc uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli, które zostało złożone innej osobie pod wpływem błędu lub groźby, następuje przez oświadczenie złożone tej osobie na piśmie. Uprawnienie do uchylenia się wygasa: w razie błędu - z upływem roku od jego wykrycia, a w razie groźby - z upływem roku od chwili, kiedy stan obawy ustał.

Aby skutecznie podnieść w piśmie procesowym zarzut opisany wyżej należy pamiętać o tym, że konieczne jest uchylenie się od złożonego pod wpływem groźby oświadczenia woli. Oświadczenie to bowiem nie jest nieważne z mocy prawa. W tym celu niezbędne będzie wysłanie do byłego wspólnika pisma, w którym oświadczy Pan, iż uchyla się Pan od swego oświadczenia woli. Pismo to powinno być z ostrożności wysłane listem poleconym za zwrotnym potwierdzeniem odbioru.

Zespół
e-prawnik.pl