Wystąpienie wspólnika ze spółki cywilnej - opinia prawna

Stan faktyczny

Prowadzę z trzema wspólnikami spółkę cywilną od 6 lat, chcę teraz z niej odejść i prowadzić dalej sam działalność gospodarczą. W związku z tym mam kilka następujących pytań. Jakie muszę przygotować dokumenty do odejścia? Jak i w jakim stopniu muszą mnie spłacić wspólnicy (podczas zakładania spółki mój wkład wyniósł 33% i został po pierwszym roku oddany mnie i dwóm pozostałym wspólnikom również)? Co wchodzi w skład majątku firmy? Czy w skład majątku firmy wchodzą nie zapłacone jeszcze przez naszych klientów faktury, wystawione w okresie kiedy byłem wspólnikiem? Jaki czas mają wspólnicy na spłacenie mnie? Bardzo proszę o odpowiedzi na powyższe pytania i o ogólne wyjaśnienie sytuacji, kiedy odchodzę ze spółki cywilnej. Najważniejsze dla mnie jest, co wchodzi w skład majątku firmy oraz co i jak mają mi spłacić wspólnicy po odejściu ze spółki.

Opinia prawna

Niniejsza opinia prawna została sporządzona na podstawie następujących aktów prawnych:

• ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 roku kodeks cywilny (Dz. U. 1964 r., nr 16 poz. 93 ze zmianami),

• ustawa z dnia 9 września 2000 roku o podatku od czynności cywilnoprawnych (tekst jednolity: Dz. U. 2005 r., nr 41 poz. 399 ze zmianami),

• ustawa z dnia 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jednolity: Dz. U. 2000 r., nr 14 poz. 176 ze zmianami),

• rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 26 sierpnia 2003 roku w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów (Dz. U. 2003 r., nr 152, poz. 1475 ze zmianami)

• ustawa z dnia 13 października 1995 roku o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników (tekst jednolity: Dz. U. 2004 r., nr 269, poz. 2691 ze zmianami)

Konsekwencje wystąpienia wspólnika ze spółki cywilnej - rozliczenie się z ustępującym wspólnikiem

Występując ze spółki cywilnej jej wspólnik uprawniony jest do otrzymania rezultatów swej działalności prowadzonej wraz z innymi wspólnikami. Innymi słowy, pozostali wspólnicy powinni się rozliczyć ze wspólnikiem ustępującym. Zasady te określa kodeks cywilny w przepisach dotyczących spółki cywilnej. Zgodnie z art. 871 kc, wspólnikowi występującemu ze spółki zwraca się:

• w naturze rzeczy wniesione do spółki tylko do używania,

• w pieniądzu – wartość wkładu wniesionego przez tego wspólnika oznaczoną w umowie spółki,

• w pieniądzu - taką część wartości wspólnego majątku pozostałego po odliczeniu wartości wkładów wszystkich wspólników, jaka odpowiada stosunkowi, w którym występujący wspólnik uczestniczył w zyskach spółki.

Przedmiotem zwrotu w naturze są jedynie przedmioty wniesione przez ustępującego wspólnika do spółki do używania. Zakres przedmiotów podlegających zwrotowi uzależniony jest w sposób oczywisty od każdorazowego przypadku. Jeżeli więc wspólnik zezwolił na używanie np. sprzętu komputerowego, który nie był jednak przedmiotem wkładu do spółki, sprzęt ten podlega zwrotowi wyłącznie w naturze. Zwrotowi podlegają tylko te przedmioty używane przez pozostałych wspólników na cele związane z prowadzoną w formie spółki cywilnej działalnością gospodarczą, które nie są przedmiotem łącznej współwłasności wspólników.

Zwrotowi w pieniądzu podlega wkład wspólnika wniesiony do spółki przy jej zakładaniu, a także wniesiony wskutek późniejszych zdarzeń (np. zmiany umowy). W przedstawionej umowie jako wkład przez Pana wniesiony oznaczono kwotę 2000 PLN, co oznacza, że taką też kwotę powinien Pan otrzymać z powrotem. Mając jednak na uwadze wskazaną w stanie faktycznym okoliczność, iż wkład pieniężny został zwrócony wspólnikom, w tym także Panu, należy uznać, że nie przysługuje Panu roszczenie o zwrot wniesionego wkładu pieniężnego.

Wspólnikowi zwraca się także w pieniądzu taką część wartości wspólnego majątku pozostałego po odliczeniu wartości wkładów wszystkich wspólników, jaka odpowiada stosunkowi, w którym występujący wspólnik uczestniczył w zyskach spółki. Zwrot ten dotyczy czystego majątku spółki wypracowanego w okresie, w którym ustępujący wspólnik pozostawał w spółce. Wypłata części majątku – w odpowiednim stosunku równym udziałowi danego wspólnika w zyskać spółki – następuje w pieniądzu.

Zgodnie z ogólną zasadą wyrażoną w art. 868 § 1 kodeksu cywilnego, wspólnik może żądać podziału i wypłaty zysków dopiero po rozwiązaniu spółki, jednakże zgodnie z § 2 powołanego artykułu, gdy spółka została zawarta na czas dłuższy, wspólnicy mogą żądać podziału i wypłaty zysków z końcem każdego roku obrachunkowego (§ 2). Wobec tego ustępujący wspólnik obok roszczeń opisanych w punktach 1-3 powyżej, ma także roszczenie o wypłatę zysku uzyskanego w czasie, w którym był wspólnikiem spółki, oczywiście tylko wówczas, gdy zysk ten nie został jeszcze wypłacony.

Poprzez zysk uzyskany należy rozumieć nie zysk pozostawiony do dyspozycji wspólników, lecz zysk wynikający z pracy w okresie, w którym ustępujący wspólnik działał w spółce. Dlatego też kwoty wynikające z wystawionych, a niezapłaconych jeszcze faktur należy uznać za zysk uzyskany w czasie, gdy ustępujący wspólnik działał w spółce. Wobec tego wspólnik ma prawo żądać wypłaty odpowiedniej części zysku także wówczas, gdy fizycznie zysk ten znalazł się na rachunku spółki dopiero po ustąpieniu wspólnika.

Rozliczenie się z występującym wspólnikiem powinno nastąpić na dzień jego ustąpienia ze spółki. Jest to oczywiście kwestia wzajemnych ustaleń pomiędzy wspólnikami, jednakże co do zasady ustępujący wspólnik ma roszczenie wobec pozostałych wspólników już w dniu wystąpienia ze spółki. Roszczenie to, jako wynikające z prowadzonej działalności gospodarczej, ulega przedawnieniu z upływem lat trzech (art. 118 kodeksu cywilnego).

Dopuszczalność i termin wystąpienia wspólnika w analizowanej sytuacji

Zgodnie z art. 869 § 1 kodeksu cywilnego, jeżeli umowa spółki była zawarta na czas nie oznaczony, każdy ze wspólników może wypowiedzieć swój udział (czyli wystąpić ze spółki) na trzy miesiące naprzód na koniec roku obrachunkowego. Zapis kodeksowy może być zmieniony odpowiednim zapisem umownym, co w analizowanym przypadku ma miejsce. Zgodnie z zawartą umową, wspólnik może wystąpić ze spółki wypowiadając swój udział na dwa miesiące naprzód na koniec roku obrachunkowego (§ 12 umowy spółki). Zgodnie z § 11 umowy, rokiem obrachunkowym jest rok kalendarzowy. Zgodnie z powyższym zapisem, wypowiedzenie udziału ma skutek na koniec roku obrachunkowego (tj. kalendarzowego w tym przypadku), czyli na dzień 31 grudnia 2008 roku. Wypowiedzenie musi zostać dokonane na dwa miesiące naprzód, czyli najpóźniej w dniu 31 października 2008 roku. Jeżeli więc wypowiedziałby Pan swój udział w spółce w dniu dzisiejszym, skutek w postaci wystąpienia Pana ze spółki nastąpiłby dopiero z końcem tego roku kalendarzowego. Oczywiście wspólnicy mogą dojść do porozumienia zezwalając Panu na wystąpienie ze spółki wcześniej, jednakże wymaga to zgody tych wspólników i dodatkowego porozumienia.

Niezależnie od powyższego należy także wskazać na § 2 art. 869 kodeksu cywilnego, zgodnie z którym wspólnik z ważnych powodów może wypowiedzieć swój udział bez zachowania terminu wypowiedzenia. Musi to jednak nastąpić „z ważnych powodów”, które należy oceniać indywidualnie, stosownie do określonej sytuacji. Ważnymi powodami mogą być spory co do sposobu prowadzenia spółki, złamanie umowy spółki itp.

Kwestie podatkowe

Jak wynika z przedstawionego stanu faktycznego, ustępujący wspólnik nie zamierza likwidować prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej. W związku z tym, nie jest zmuszony do sporządzenia spisu z natury ani do zapłaty tzw. podatku likwidacyjnego.

Wystąpienie wspólnika ze spółki cywilnej powoduje zmianę stanu faktycznego, z którą wiąże się obowiązek dokonania zgłoszenia aktualizacyjnego. Zgodnie z art. 9 ust. 1 pkt 2 ustawy o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników, zgłoszenie aktualizacyjne powinno nastąpić w terminie 30 dni od dnia zaistnienia zmiany.

Niezależnie od powyższego, ewentualny przychód uzyskany z tytułu wystąpienia wspólnika ze spółki cywilnej, traktowany jako przychód z prowadzonej działalności gospodarczej, należy zgłosić w terminie złożenia zaliczki miesięcznej za miesiąc, w którym przychód ten nastąpi,  na odpowiednim formularzu.

Dodatkowe obowiązki informacyjne dotyczące ustępującego wspólnika a także spółki wynikają z sytuacji, w której wspólnik ten prowadził podatkową księgę przychodów i rozchodów. Zgodnie z § 27 ust. 1 Rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów, podatnicy zobowiązani są do sporządzenia i wpisania do księgi spisu z natury towarów handlowych, materiałów (surowców) podstawowych i pomocniczych, półwyrobów, produkcji w toku, wyrobów gotowych, braków i odpadów (spis z natury) na dzień 1 stycznia, na koniec każdego roku podatkowego, na dzień rozpoczęcia działalności w ciągu roku podatkowego, a także w razie zmiany wspólnika, zmiany proporcji udziałów wspólników lub likwidacji działalności. Jeżeli więc wspólnik ustępujący ze spółki nie zamierza likwidować prowadzonej działalności gospodarczej, obowiązki wynikające z tego przepisu dotyczą pozostałych wspólników spółki cywilnej, nie zaś jego samego.

Wymagane dokumenty

Pierwszym i niezbędnym dokumentem, który należy przygotować jest pismo wypowiadające umowę spółki. Powinno być ono złożone pozostałym wspólnikom. Jeżeli ustąpienie wspólnika następuje na drodze porozumienia pomiędzy wspólnikami, porozumienie to powinno być sporządzone, podobnie jak wypowiedzenie, w formie pisemnej.

Następnie ustępujący wspólnik musi zawiadomić urząd skarbowy o fakcie wystąpienia ze spółki i zamiarze kontynuowania działalności indywidualnie. W tym celu należy złożyć odpowiedni formularz NIP-1.

Zespół
e-prawnik.pl