Aborcja a przepisy polskiej Konstytucji

Odpowiedź prawnika: Aborcja a przepisy polskiej Konstytucji

Zakaz aborcji nie jest sformułowany wprost w Konstytucji, wynika jednak z jej art. 38 stanowiącego, że Rzeczpospolita Polska zapewnia każdemu człowiekowi prawną ochronę życia.

Przepis ten jest bardzo ogólnie skonstruowany, jednakże jeszcze przed wejściem w życie aktualnie obowiązującej Konstytucji, Trybunał Konstytucyjny dwukrotnie wypowiedział się w kwestii dopuszczalności przerywania ciąży. Orzeczenia te zachowują swą aktualność w świetle obowiązujących przepisów Konstytucji.

Zgodnie z pierwszym orzeczeniem TK (W 1/92) – każdy lekarz i pielęgniarka może odmówić wykonania zabiegu powołując się na klauzule sumienia. Warto wspomnieć, iż ówcześnie obowiązująca ustawa z 1956 roku o przerywaniu ciąży dopuszczała aborcję na żądanie i nakładała na wszystkie placówki publiczne obowiązek dokonywania takich zabiegów. Lekarz lub pielęgniarka, którzy odmówili wykonania czy też uczestniczenia w zabiegu ponosili z tego tytułu odpowiedzialność dyscyplinarną. Wobec coraz częstszych przypadków odmów, sprawa została skierowana do TK, który wydał wskazane orzeczenie. Po uchwaleniu lecz przed wejściem w życie Konstytucji z 1997 roku, TK ponownie wypowiedział się w tej kwestii w orzeczeniu z dnia 28 maja 1997 roku (K 26/96). W niniejszym orzeczeniu zakaz aborcji wywiedziono z zasady państwa prawnego. Trybunał uznał bowiem, że podstawowym przepisem, z którego należy wyprowadzać konstytucyjną ochronę życia ludzkiego, jest art. 1 przepisów konstytucyjnych (ówczesnej Konstytucji), w szczególności zaś zasada demokratycznego państwa prawnego. Zgodnie z uzasadnieniem orzeczenia, podstawową zasadą z której wynika konstytucyjna ochrona życia ludzkiego jest zasada demokratycznego państwa prawnego, przy czym zgodnie z poglądem TK, nie można różnicować życia ludzkiego ze względu na stopień czy też fazę rozwoju. Od momentu powstania życie ludzkie staje się więc wartością chronioną konstytucyjnie. Dotyczy to także fazy prenatalnej.

Trybunał uznał, że istnieje w tym zakresie pewna kolizja pomiędzy prawem do ochrony życia dziecka nienarodzonego a wolnością kobiety do pojęcia decyzji o usunięciu ciąży. Trybunał uznał, iż prawo dziecka poczętego ma nadrzędną wartość nad wolnością wyboru matki, dlatego też przepisy które by zezwalały na dokonanie aborcji ze względów społecznych, stanowiłoby nieproporcjonalną ingerencję w życie dziecka poczętego a tym samym zachodzi konieczność uznania tej konstrukcji za niekonstytucyjną.

Argumentując konieczność ochrony życia w fazie prenatalnej, TK powołuje się także na Konwencję Praw Dziecka, której preambuła deklaruje w akapicie dziesiątym, nawiązując do Deklaracji Praw Dziecka, iż dziecko z uwagi na swą niedojrzałość fizyczną oraz umysłową, wymaga szczególnej opieki i troski, a zwłaszcza właściwej ochrony prawnej, zarówno przed, jak i po urodzeniu. Ochrona dotyczy więc także fazy prenatalnej dziecka.

Orzeczenie TK miało znaczący wpływ na płaszczyznę ustawową, gdzie ustawodawca uznał, iż:

- dziecko od chwili poczęcia jest człowiekiem w rozumieniu art. 38 Konstytucji,

- jego życie ma być chronione przez Państwo,

- jedynie ustawa może przewidywać ograniczenie tego prawa w wyjątkowych przypadkach.