Spór o prawo do grobu - czy teściowie mogą budować pomnik bez zgody wdowca?

Pytanie klienta:

""W grudniu ubiegłego roku zmarła moja żona. Zapłaciłem za miejsce na cmentarzu oraz za cały pogrzeb. Wszystkie możliwe dokumenty związane z pogrzebem są wystawione na mnie. Obecnie teściowie bez mojej wiedzy rozpoczęli budowę pomnika na tym grobie. Czy mam możliwość powstrzymania ich w jakiś sposób oraz spowodowanie aby miejsce to przywrócili do stanu poprzedniego?""

Odpowiedź prawnika:

Prawo do grobu - więcej niż jedna osoba uprawniona

Ważne: Mimo że Pan poniósł koszty pogrzebu i opłat cmentarnych, nie jest Pan jedynym uprawnionym do podejmowania decyzji o grobie. Prawo polskie uznaje, że prawo do grobu przysługuje najbliszym członkom rodziny osoby zmarłej, niezależnie od tego, kto opłacił pochówek.

Współuprawnieni do grobu

Zgodnie z art. 10 ust. 1 ustawy o cmentarzach i chowaniu zmarłych, prawo pochowania zwłok ludzkich ma najbliższa pozostała rodzina osoby zmarłej: pozostały małżonek, krewni zstępni, krewni wstępni, krewni boczni do 4 stopnia pokrewieństwa oraz powinowaci w linii prostej do 1 stopnia.

Początkowo spierano się, czy powyższy przepis wyznacza kolejność osób, które mają pierwszeństwo do pochówku zmarłego, czy po prostu katalog podmiotowy uprawnionych osób. Sąd Najwyższy w wyroku z 25 września 1972 r. (II CR 353/72) dookreślił, że prawo pochowania zwłok danej osoby przysługuje osobie wymienionej w dalszej kolejności w przypadku braku zgody poprzedników.

Pana uprawnienia jako małżonka

  • Prawo do odwiedzania grobu
  • Prawo do pielęgnacji grobu
  • Prawo współdecydowania o wystroju grobu
  • Prawo do kultu pamięci zmarłej

Uprawnienia teściów jako rodziców

  • Takie same prawa jak małżonek
  • Prawo do odwiedzania grobu córki
  • Prawo współdecydowania o grobie
  • Prawo do kultu pamięci córki

Orzecznictwo Sądu Najwyższego

Sąd Najwyższy wielokrotnie podkreślał, że prawo do grobu ma charakter zarówno majątkowy jak i osobisty. Po śmierci uprawnionego, prawo to traci charakter majątkowy i pozostaje jedynie charakter osobisty.

Kluczowe orzeczenie

W uzasadnieniu orzeczenia SN z dnia 29 września 1978 roku (III CZP 56/78) Sąd wskazał, że "osoba, która poniosła koszty budowy grobu rodzinnego i uiściła opłatę za korzystanie z miejsca na cmentarzu, nie może być uważana za jedynego uprawnionego".

Możliwości prawne w Pana sytuacji

Krok 1: Próba ugodowego rozwiązania

Najlepszym rozwiązaniem jest rozmowa z teściami i wypracowanie kompromisu dotyczącego wyglądu pomnika oraz dalszego zarządzania grobem.

Krok 2: Skierowanie sprawy do sądu

W przypadku braku porozumienia, możliwe jest wystąpienie do sądu z pozwem o naruszenie dóbr osobistych poprzez naruszenie prawa do opiekowania się grobem.

Krok 3: Mediacja

Sąd może skierować sprawę do mediacji, gdzie obie strony mogą dojść do porozumienia szanującego prawa wszystkich uprawnionych.

Aktualne wyzwania prawne

Problem częściowo wynika z faktu, że prawo regulujące funkcjonowanie cmentarzy ma już ponad sześćdziesiąt lat, a niektóre jego przepisy o wiele więcej. Nowa ustawa o cmentarzach i chowaniu zmarłych, która miała wejść w życie w 2023 roku, została odłożona, więc nadal obowiązują przepisy z 1959 roku.

Praktyczne wskazówki

Każdy uprawniony do grobu ma swoje indywidualne prawo, które podlega ochronie. W przypadku kilku uprawnionych, prawa te realizowane są równolegle. Wszelkie decyzje związane z dysponowaniem grobem winny być podejmowane przez wszystkie uprawnione osoby lub przez jedną z nich, upoważnioną przez osoby pozostałe.

Podsumowanie

Pan nie może żądać przywrócenia stanu poprzedniego jako wyłącznie uprawniony do grobu, ponieważ o pochowaniu nawet w dużym grobie rodzinnym decydują wspólnie ten, kto poniósł koszty jego budowy i uiścił opłaty za korzystanie z miejsca na cmentarzu, oraz członkowie najbliższej rodziny osoby, dla której grób został pierwotnie przeznaczony.

Teściowie, jako rodzice zmarłej, mają równe prawa do grobu. Jednocześnie ich działanie bez konsultacji z Panem może stanowić naruszenie Pana praw osobistych. Zalecamy skonsultowanie się z prawnikiem w celu oceny możliwości wystąpienia z roszczeniem o uzgodnienie wspólnych zasad zarządzania grobem.

Michał Włodarczyk - Radca Prawny

Zajmuje się sprawami osób fizycznych jak również przedsiębiorców. Posiada rozległe doświadczenie w poradnictwie w sprawach życiowych osób fizycznych jak również profesjonalnych problemów prawnych przedsiębiorców. Bazując na swoim doświadczeniu skutecznie doradza w sprawach osób fizycznych jak i przedsiębiorców zawsze dbając o praktyczną stronę problemów prawnych z jakimi zwracają się do niego jego klienci.