Charakterystyka umowy zlecenia jako podstawy zatrudnienia

Odpowiedź prawnika: Charakterystyka umowy zlecenia jako podstawy zatrudnienia

Jest to jedna z najczęściej stosowanych form zatrudnienia, obok umowy o pracę. Z punktu widzenia osoby zatrudniającej główną zaletą jest brak konieczności ponoszenia dodatkowych kosztów związanych z uprawnieniami pracownika wynikających z kodeksu pracy np. płatnymi urlopami, minimalnym wynagrodzeniem etc. W odróżnieniu od umowy o pracę "w prawie cywilnym przedmiot umowy zlecenia został ujęty wąsko, co wyraźnie ją różnicuje od umowy o pracę. Umowa zlecenia w znaczeniu sensu stricto obejmuje zobowiązanie do dokonania czynności prawnej, a w znaczeniu sensu largo obejmuje czynności o charakterze faktycznym. Z tych to powodów nie można umowy zlecenia traktować jako umowy o pracę"¹.

Zgodnie z art. 734 § 1 Kodeksu cywilnego (dalej k.c.) przez umowę zlecenia przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie. Przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do należytej staranności. Zasadą jest osobiste wykonywanie zlecenia. Przyjmujący zlecenie może powierzyć wykonanie zlecenia osobie trzeciej tylko wtedy, gdy to wynika z umowy lub ze zwyczaju albo gdy jest do tego zmuszony przez okoliczności.

Stosunek prawny wynikający z umowy zlecenia cechuje duża swoboda, można go nawiązać i rozwiązać łatwiej niż stosunek pracy. Zgodnie z przepisami k.c. dający zlecenie może je wypowiedzieć w każdym czasie. Powinien jednak zwrócić przyjmującemu zlecenie wydatki, które ten poczynił w celu należytego wykonania zlecenia; w razie odpłatnego zlecenia obowiązany jest uiścić przyjmującemu zlecenie część wynagrodzenia odpowiadającą jego dotychczasowym czynnościom, a jeżeli wypowiedzenie nastąpiło bez ważnego powodu, powinien także naprawić szkodę. Natomiast przyjmujący zlecenie może je wypowiedzieć w każdym czasie. Jednakże gdy zlecenie jest odpłatne, a wypowiedzenie nastąpiło bez ważnego powodu, przyjmujący zlecenie jest odpowiedzialny za szkodę. W przypadku członka zarządu spółki z o.o. wiązać się to będzie oczywiście z obowiązkiem podjęcia odpowiednich uchwał przez właściwe organy spółki, co zostało opisane wyżej. Jednocześnie, co bardzo istotne, Sąd Apelacyjny w Białymstoku wskazał, że "skoro z treści umowy spółki, jak również uchwały wspólników poprzedzającej powołanie zarządu, wreszcie umowy o pracę nie wynika, iż realizacja wiążących się z członkostwem w zarządzie szeregu powinności związanych z reprezentacją spółki, prowadzeniem jej spraw następować ma w ramach stosunku pracy, to przyjmuje się istnienie zlecenia odpłatnego lub też nieodpłatnego w rozumieniu art. 734 i następnych kc."²

W zakresie wynagrodzenia zleceniobiorcy istnieje możliwość uzależnienia go od obrotu, nie ma bowiem konieczności wypłacania minimalnego wynagrodzenia jak przy stosunku pracy, przy czym jak podkreślił Sąd Apelacyjny w Warszawie "jeżeli umową o oświadczenie usług strony przewidziały wynagrodzenie w określonej zindywidualizowanej sytuacji, to nie można upatrywać podstaw do wynagrodzenia z tej samej umowy w innych jeszcze, niedookreślonych umową okolicznościach"³.

Pracodawca jest obowiązany zapewnić bezpieczne i higieniczne warunki pracy osobom fizycznym wykonującym pracę na innej podstawie niż stosunek pracy w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę, a także osobom prowadzącym w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę na własny rachunek działalność gospodarczą. (art. 304 Kodeksu pracy)