Czy można obciążyć kosztami pracownika za źle wykonaną pracę?

Odpowiedź prawnika: Czy można obciążyć kosztami pracownika za źle wykonaną pracę?

Odpowiedź na zadane przez Pana pytanie znajdziemy w ustawie z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U.1998.21.94 j.t.) – dalej k.p.

Zgodnie z art. 82 § 1 k.p. za wadliwe wykonanie z winy pracownika produktów lub usług wynagrodzenie nie przysługuje. Jeżeli wskutek wadliwie wykonanej pracy z winy pracownika nastąpiło obniżenie jakości produktu lub usługi, wynagrodzenie ulega odpowiedniemu zmniejszeniu. Zatem jak widać powyżej za wadliwie wykonaną pracę (tj. bezużyteczność rezultatu pracy), a właściwie, za wadliwie wykonany rezultat pracy, którym jest produkt lub usługa, wynagrodzenie nie przysługuje. Jest to konsekwencja regulacji stanowiącej, że wynagrodzenie przysługuje jedynie za pracę wykonaną (art. 80 k.p.). Przez wykonanie pracy, jako podstawy nabycia prawa do wynagrodzenia za pracę, należy rozumieć sumienne i staranne świadczenie pracy w okresie rozliczeniowym, zgodnie z poleceniami pracodawcy. Nieosiągnięcie rezultatu zakładanego przez pracodawcę, jako wynik realizacji powierzonych pracownikowi zadań, mimo dołożenia przez wykonawcę należytej staranności, nie zmienia niczego w nabyciu przez pracownika prawa do wynagrodzenia za wykonaną pracę, gdyż to pracodawcę w ramach stosunku pracy obciążają ryzyka gospodarcze i osobowe. (Baran K.W. (red.), Ćwiertniak B.M., Driczinski S., Góral Z., Kosut A., Perdeus W., Piątkowski J., Skąpski M., Tomaszewska M., Włodarczyk M., Wyka T., Kodeks pracy. Komentarz., WKP, 2012).

Z zacytowanego fragmentu wynika, że nawet nienależyte wykonanie pracy przez pracownika, ale przy jednoczesnym dołożeniem należytej staranności i sumienności w procesie jej wykonywania, nie może stanowić podstawy jego odpowiedzialności finansowej. Jedynie jeżeli wadliwe wykonanie usług lub produktu jest zawinione, pracownikowi wynagrodzenie nie będzie przysługiwało, lub będzie ono obniżone.

Wina pracownika może mieć charakter winy umyślnej lub nieumyślnej. Wina umyślna polega na celowym wykonywaniu przez pracownika pracy w sposób wadliwy, przy jednoczesnym przewidywaniu skutku czyli świadomości tego, że rezultat pracy będzie bezużyteczny i zamiarze wytworzenia takiego właśnie rezultatu. Wina nieumyślna ma dwie postacie: lekkomyślność i niedbalstwo. Lekkomyślność występuje wtedy gdy pracownik bezpodstawnie przypuszcza, że sposób wykonywania przez niego pracy nie doprowadzi do powstania wadliwego produktu lub usługi. Niedbalstwo natomiast gdy pracownik nie przewiduje konsekwencji swych działań, mimo tego, że mógł i powinien przewidzieć nastąpienie skutku. Przy ocenie świadomości pracownika co do chęci i możliwości przewidywania skutku jego działań, bierze się pod uwagę jego indywidualne cechy. Obejmuje to w szczególności poziom jego wykształcenia, doświadczenia zawodowego, rozwoju umysłowego lub wieku. Zachowanie pracownika uznaje się za zawinione wówczas, gdy można mu postawić zarzut, że z uwagi na jego cechy indywidualne mógł - w konkretnych okolicznościach, w których wykonywał pracę – przewidzieć skutki swych działań. (Jaśkowski K., Maniewska E., Komentarz aktualizowany do ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U.98.21.94)., LEX/el., 2014).

Z powyższego jasno wynika, że za wytworzenie w procesie pracy bezużytecznego produktu lub usługi przez pracownika z jego winy, wynagrodzenie nie należy się. Jeżeli rezultat pracy nie jest całkowicie bezużyteczny, a jedynie nastąpiło obniżenie jego jakości, wynagrodzenie ulega odpowiedniemu zmniejszeniu. Zmniejszenie powinno być proporcjonalne co do rozmiaru wady produktu lub usługi.

Należy zwrócić uwagę, że jeżeli wadliwe wykonanie produktu lub usługi doprowadziło do wyrządzenia dodatkowej szkody pracodawcy, pracownik może odpowiadać również za nią. Zgodnie z art. 114 k.p. pracownik, który wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych ze swej winy wyrządził pracodawcy szkodę, ponosi odpowiedzialność materialną według zasad określonych w przepisach niniejszego rozdziału. W takim przypadku pracownik ponosi odpowiedzialność za szkodę w granicach rzeczywistej straty poniesionej przez pracodawcę i tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego wynikła szkoda. Jeżeli wina w wyrządzeniu szkody jest nieumyślna odszkodowanie ustala się w wysokości wyrządzonej szkody, jednak nie może ono przewyższać kwoty trzymiesięcznego wynagrodzenia przysługującego pracownikowi w dniu wyrządzenia szkody (art. 119 k.p.). Jeśli wina pracownika jest umyślna, pracownik za szkodę odpowiada do pełnej wysokości.

Wadliwie wykonany rezultat pracy może być przez pracownika naprawiony. Zgodnie z art., 82 § 2 k.p. jeżeli wadliwość produktu lub usługi została usunięta przez pracownika, przysługuje mu wynagrodzenie odpowiednie do jakości produktu lub usługi, z tym że za czas pracy przy usuwaniu wady wynagrodzenie nie przysługuje.