Darowizna nieruchomości po śmierci darczyńcy

Odpowiedź prawnika: Darowizna nieruchomości po śmierci darczyńcy

Chodzi tutaj o darowiznę na wypadek śmierci (donatio mortis causa). Darowizna taka jest umową (wymaga oświadczeń woli dwóch stron) i jest zawierana z zastrzeżeniem, że przeniesienie własności nastąpi po śmierci darczyńcy. Istnieje spór w doktrynie co do dopuszczalności takiej darowizny. Rozrządzić majątkiem na wypadek śmierci można bowiem jedynie przez testament (art. 941 K.c.). Elżbieta Niezbecka wypowiada się wprost za nieważnością takich darowizn¹. Natomiast Edward Drozd uznaje, że mogą one być dokonywane, jeżeli darowizna dotyczy poszczególnego przedmiotu, nie zaś całego majątku spadkowego. Darowizna całego majątku przyszłego, według stanu z chwili śmierci darczyńcy jest niedopuszczalna, jako że w istocie zmierza do obejścia przepisu zakazującego umów o spadek po osobie żyjącej. Majątek darczyńcy bowiem staje się z chwilą jego śmierci spadkiem².

Ponadto nie można dokonywać przeniesienia nieruchomości pod warunkiem, ani zastrzeżeniem terminu, stąd taka darowizna za życia darczyńcy wywoływałaby tylko skutek zobowiązujący, śmierć darczyńcy jako ziszczenie się warunku nie wywoływałaby jeszcze skutku rzeczowego (przeniesienia własności). Do wywołania skutku rzeczowego potrzebna byłaby kolejna umowa o przeniesienie własności nieruchomości między obdarowanym a spadkobiercami darczyńcy.

Ze względu na zakaz zawarty w art. 157 § 1 k.c., niedopuszczalna jest [...] darowizna z zastrzeżeniem terminu dla przejścia własności, którym miałaby być śmierć darczyńcy. Nadejście tego terminu nie może spowodować przejścia własności na obdarowanego (lub jego spadkobierców) z mocy samego prawa. Umowa darowizny zawierająca takie zastrzeżenie nie jest jednak nieważna. Nie może ona tylko wywołać skutku rzeczowego. Zatem także w tym wypadku konieczne staje się zawarcie umowy rzeczowej, do zawarcia której zobowiązani są spadkobiercy darczyńcy³.