Hipoteka kaucyjna w świetle prawa upadłościowego

Odpowiedź prawnika: Hipoteka kaucyjna w świetle prawa upadłościowego

Z pytania wynika, iż w stosunku do dłużnika hipotecznego toczy się postępowanie upadłościowe. Art. 345 Prawa upadłościowego i naprawczego przewiduje, iż w braku szczególnych unormowań wierzytelności zabezpieczone hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym, hipoteką morską, a także wygasające wedle przepisów ustawy prawa i roszczenia osobiste ciążące na nieruchomości podlegają zaspokojeniu z sumy uzyskanej ze sprzedaży przedmiotu obciążonego, pomniejszonej o koszty związane ze sprzedażą. Wierzytelności zabezpieczone m.in. hipoteką są zaspokajane w kolejności przysługującego im pierwszeństwa. Wraz z nimi zaspokajane są odsetki objęte zabezpieczeniami oraz koszty postępowania w wysokości nieprzekraczającej dziesiątej części kapitału. Art. 346 Ustawy dodaje jednak, iż w razie sprzedaży przedmiotu zabezpieczonego rzeczowo (w tym wypadku nieruchomości zabezpieczonej hipoteką kaucyjną) przed zaspokojeniem tych wierzytelności zaspokaja się wierzytelności alimentacyjne oraz wierzytelności o wynagrodzenie za pracę pracowników upadłego pracujących na sprzedanej nieruchomości za okres ostatnich 3 miesięcy przed dniem sprzedaży, jednak tylko do wysokości trzykrotnego minimalnego wynagrodzenia za pracę, jak również renty z tytułu choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci.

Z powyższego wynika zatem, iż w podziale sumy uzyskanej ze sprzedaży przedmiotu zabezpieczenia wierzytelności zaspokaja się wedle zasady pierwszeństwa. Pierwszeństwo winno być oceniano wedle ogólnych przepisów prawa cywilnego. Art. 249 par. 1 kodeksu cywilnego stanowi, iż jeżeli kilka ograniczonych praw rzeczowych (hipoteka jest takim prawem) obciąża tę samą rzecz, prawo powstałe później nie może być wykonywane z uszczerbkiem dla prawa powstałego wcześniej.

Należy zwrócić w tym miejscu uwagę na istotną kwestię. Jeżeli któraś z hipotek jest hipoteką przymusową, ustanowioną na podstawie przepisów ustawy Ordynacja podatkowa, przysługuje jej pierwszeństwo zaspokojenia przed hipotekami ustanowionymi dla zabezpieczenia innych należności (hipoteką taką może być hipoteka przysługująca jednostce samorządu terytorialnego, czy Zus-owi). Taka hipoteka ma pierwszeństwo przed innymi hipotekami, z wyjątkiem hipoteki ustanowionej dla zabezpieczenia należności z tytułu kredytów bankowych.

Do podziału sumy uzyskanej ze sprzedaży nieruchomości zabezpieczonej rzeczowo tworzy się oddzielny plan podziału (art. 348 Praw upadłościowego i naprawczego w związku z art. 347). Syndyk określa w nim sumę podlegającą podziałowi, wymienia wierzycieli i ich wierzytelności, określa sumę, jaka każdemu z wierzycieli przypada z podziału, określa, które sumy mają być wypłacone, a które i z jakich przyczyn mają być pozostawione w depozycie sądowym, określa, czy plan podziału jest częściowy czy ostateczny. Sędzia komisarz może wnieść do tego planu poprawki lub polecić syndykowi dokonanie wskazanych zmian w planie.