Małoletni pokrzywdzony w postępowaniu karnym

Odpowiedź prawnika: Małoletni pokrzywdzony w postępowaniu karnym

Zgodnie z art. 87 kpk, strona inna niż oskarżony może ustanowić pełnomocnika.  Osoba nie będąca stroną może ustanowić pełnomocnika, jeżeli wymagają tego jej interesy w toczącym się postępowaniu. Pokrzywdzony w postępowaniu przygotowawczym jest stroną, natomiast w postępowaniu sądowym, status strony przysługuje jej, jeżeli pokrzywdzony zdecyduje się być oskarżycielem posiłkowym.

Zgodnie z art. 88 kpk, do pełnomocnika w procesie karnym stosuje się odpowiednio art. 77, 78, 82-84 i 86 § 2. Oznacza to, że pełnomocnikiem (z pewnymi wyjątkami na rzecz radców prawnych, którzy mogą być pełnomocnikami instytucji państwowej, samorządowej lub społecznej, a także w zakresie roszczeń majątkowych – osoby prawnej lub innej jednostki organizacyjnej nie mającej osobowości prawnej, a także osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą) w procesie karnym być jedynie osoba uprawniona do obrony według przepisów o ustroju adwokatury. Zatem w postępowaniu karnym pełnomocnikiem pokrzywdzonego nie może być osoba nie będąca adwokatem (z wyjątkami na rzecz radców prawnych).

W przedstawionym w pytaniu przypadku mamy jednak do czynienia z pokrzywdzonym, który nie jest pełnoletni. Zgodnie z art. 51 § 2 kpk, jeżeli pokrzywdzonym jest małoletni albo ubezwłasnowolniony całkowicie lub częściowo, prawa jego wykonuje przedstawiciel ustawowy albo osoba, pod której stałą pieczą pokrzywdzony pozostaje. Należy zwrócić uwagę, iż przepis mówi o małoletnim, a nie nieletnim czy młodocianym. Małoletni to osoba nie mająca pełnej zdolności do czynności prawnych, a więc do zasady osoba będąca w wieku do lat 18 (pomijamy tu kwestie możności uzyskania pełnoletności wskutek zawarcia małżeństwa). Zatem w takim przypadku uprawnienia pokrzywdzonego wykonuje jego przedstawiciel ustawowy (nie jest on jednak pełnomocnikiem), którym jest z reguły rodzic. Tak więc pokrzywdzony może wykonywać swoje uprawnienia samodzielnie dopiero po uzyskaniu pełnoletności. Z chwilą uzyskania przez niego pełnoletności, uprawnienie do zastępczego wykonania przez przedstawiciela ustawowego praw pokrzywdzonego ustaje.

Status oskarżyciela posiłkowego pokrzywdzony uzyskuje przez złożenie stosownego oświadczenia. Zgodnie z art. 54 § 1 kpk, jeżeli akt oskarżenia wniósł oskarżyciel publiczny, pokrzywdzony może aż do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej złożyć oświadczenie, że będzie działał w charakterze oskarżyciela posiłkowego.