W myśl art. 203 kpk badanie stanu zdrowia psychicznego oskarżonego może być połączone z obserwacją w zakładzie leczniczym tylko wtedy, gdy zebrane dowody wskazują na duże prawdopodobieństwo, że oskarżony popełnił przestępstwo. Ponadto niezbędne jest zgłoszenie takiej konieczności przez biegłych lekarzy psychiatrów (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 marca 1978 r., sygn. V KR 31/78). Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 10 lipca 2007 r. (sygn. SK 50/06) orzekł, że poprzednie przepisy kpk w zakresie w jakim nie stwarzają wystarczających gwarancji procesowych zapewniających sądową weryfikację zgłoszonej przez biegłych konieczności połączenia badania psychiatrycznego oskarżonego z obserwacją w zakładzie leczniczym oraz w zakresie w jakim nie wskazują maksymalnego czasu trwania tej obserwacji były niezgodne z Konstytucją. Trybunał argumentował, że badanie psychiatryczne połączone z obserwacją w zakładzie leczniczym stanowi swoistą formę pozbawienia oskarżonego wolności osobistej, dlatego warunkiem zastosowania tego drastycznego środka powinno być uprzednie ustalenie istnienia wysokiego prawdopodobieństwa popełnienia przez oskarżonego zarzucanego mu czynu zabronionego. Warunku tego nie spełniał art. 203 § 1 kpk w dotychczasowym brzmieniu, który był na tyle nieprecyzyjny, że umożliwiał sądom nadmierną i nieproporcjonalną ingerencję w sferę, konstytucyjnie gwarantowanej, wolności osobistej. O potrzebie obserwacji w zakładzie leczniczym orzeka sąd, określając miejsce i czas trwania obserwacji. W postępowaniu przygotowawczym sąd orzeka na wniosek prokuratora. Na postanowienie o skierowaniu na badania psychiatryczne przysługuje zażalenie, które sąd ma obowiązek rozpatrzyć niezwłocznie. Zażalenie nie przysługuje natomiast na decyzję o odmowie poddania oskarżonego obserwacji w warunkach zakładu leczniczego, podobnie jak na decyzję o odmowie przedłużenia obserwacji - argument a contrario z art. 203 § 4 kpk (por. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 21 maja 2008 r., sygn. II AKz 214/2008).

Skargę konstytucyjną można wnieść po wyczerpaniu drogi prawnej, o ile droga ta jest przewidziana, w ciągu 3 miesięcy od doręczenia skarżącemu prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia. Przysługuje ona wyłącznie w sytuacji, gdy skarżący uważa jego konstytucyjne prawa i obowiązki zostały naruszone, przy czym wnosi się ją w sprawie stwierdzenia zgodności z Konstytucją ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego wolnościach lub prawach albo o jego obowiązkach określonych w Konstytucji. W tej sytuacji skarga konstytucyjna nie będzie przysługiwać.