Odstępne za niewykonanie umowy

Odpowiedź prawnika: Odstępne za niewykonanie umowy

Odnośnie możliwości zaliczania „odstępnego” do kosztów uzyskania przychodów, w interpretacjach organów podatkowych przeważa pogląd, iż podobnie jak kary umowne, przewidziane na wypadek niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, tak również odstępne zastrzeżone na wypadek odstąpienia od umowy ma charakter odszkodowawczy, rekompensujący ujemne skutki wcześniejszego jej rozwiązania. Zerwanie umowy cywilnej nie pozostaje w bezpośrednim związku przyczynowym z przychodem, lecz wręcz przeciwnie - łączy się z negatywnymi dla strony konsekwencjami finansowymi. Wynagrodzenie poniesione z tytułu odstąpienia od umowy nie pozostaje w bezpośrednim związku przyczynowym z konkretnym przychodem podatnika w związku z czym nie stanowi kosztu uzyskania przychodu (tak: informacja Lubelskiego Urzędu Skarbowego z 10 marca 2004 r. o zakresie stosowania przepisów prawa podatkowego, sygn. PD.423/19/04; por. też wyrok NSA w Łodzi z 13 grudnia 1996 r., sygn. SA/Łd 2683/95).

W literaturze wyrażany jest jednak również słuszny pogląd odmienny, wskazujący, że każda sytuacja powinna być oceniana indywidualnie i niekiedy zapłata odstępnego może być uznana za koszt uzyskania przychodów. Stwierdza się, że „Kara umowna poniesiona przez podatnika na rzecz kontrahenta z tytułu odstąpienia od umowy może być uznana za koszt uzyskania przychodu. W sytuacji, gdy podatnik wykaże, że zapłata kary umownej na rzecz kontrahenta ma związek z uzyskiwanymi przez niego przychodami ze sprzedaży, np. poprzez utrzymanie przyszłych dostaw od tegoż kontrahenta na korzystnych warunkach, stanowi ona niewątpliwie koszt poniesiony w celu uzyskania w przyszłości przychodu.” (tak: S. Skupień, Glosa do wyroku NSA z dnia 13 grudnia 1996 r., SA/Łd 2683/95, M.Podat. 2000/2/27).

Odnośnie natomiast opodatkowania odstępnego podatkiem od towarów i usług (VAT), zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług, przez świadczenie usług rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów. Jak stanowi art. 8 ust. 1 pkt 2 ustawy, za świadczenie usług uważa się  również zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji (a więc świadczeniem usług na gruncie VAT może być obecnie także zaniechanie świadczenia usługi).

W konsekwencji należy uznać, iż ewentualne odstępne stanowić będzie na gruncie obecnych przepisów wynagrodzenie za świadczenie przez odstępującego usługi polegającej na odstąpieniu od umowy. Usługa ta będzie opodatkowana stawką 22% - zgodnie z art. 41 ust. 13 ustawy o podatku od towarów i usług, towary i usługi będące przedmiotem czynności podlegających opodatkowaniu, które nie są wymienione w klasyfikacjach wydanych na podstawie przepisów o statystyce publicznej podlegają opodatkowaniu stawką w wysokości 22% (tak: R.. Kubacki, LexPolonica, wyjaśnienie: Zapłata odstępnego). Odstępujący oczywiście będzie zobowiązany wystawić odpowiednią fakturę VAT.