Podatek od majątku spółki cywilnej

Odpowiedź prawnika: Podatek od majątku spółki cywilnej

Wystąpienie wspólnika ze spółki cywilnej powoduje szereg konsekwencji na gruncie prawnym i podatkowym, w tym w szczególności należy zwrócić uwagę na następujące zagadnienia:

1) Jeżeli po wystąpieniu wspólnika w spółce pozostał tylko jeden wspólnik, spółka przestanie istnieć (por. wyrok NSA z 28 października 1998 r., SA/Bk 1347/97). Wspólnik, który będzie kontynuował prowadzenie działalności, będzie to robił jako jednoosobowy przedsiębiorca.

2) W spółkach prowadzących ewidencję w postaci podatkowej księgi przychodów i rozchodów niezbędne jest sporządzenie spisu z natury (remanentu likwidacyjnego). Zgodnie z § 27 ust. 1 rozporządzenia w sprawie prowadzenia tej księgi, podatnicy mają obowiązek sporządzenia i wpisania do księgi spisu z natury towarów handlowym, materiałów, surowców itd., również w razie zmiany wspólnika i zmiany proporcji udziałów w spółce. Remanent pozwala na zamknięcie dotychczasowego okresu rozliczeniowego i otwarcie nowego, w którym będą miały zastosowanie nowe zasady podziału dochodów i kosztów. Pamiętać należy, iż o zamiarze sporządzenia remanentu należy zawiadomić urząd skarbowy w ciągu 7 dni przed datą przystąpienia do spisu.

3) Jeżeli występujący wspólnik nie będzie kontynuował prowadzenia działalności samodzielnie lub w ramach innej spółki cywilnej, to - zdaniem organów podatkowych - ma on obowiązek zapłacenia 10-procentowego zryczałtowanego podatku od dochodu z remanentu likwidacyjnego (art. 44 ust. 4ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych). Remanent sporządzony na dzień wystąpienia ze spółki będzie dla tego wspólnika jednocześnie remanentem likwidacyjnym.

Do przypadającej na niego wartości tego remanentu należy zastosować taki wskaźnik udziału dochodu w przychodzie, jaki wystąpił za ostatnie trzy miesiące prowadzenia działalności. Jeśli dochód w tym okresie nie wystąpił, bierze się pod uwagę wysokość tego wskaźnika w roku poprzedzającym likwidację działalności (wystąpienie ze spółki). Od tak ustalonego dochodu należy obliczyć podatek i odprowadzić na konto urzędu skarbowego w terminie płatności zaliczki za ostatni miesiąc prowadzenia działalności gospodarczej (tak: A. Koleśnik, Wspólnik odchodzi, wspólnik przychodzi, „Rzeczpospolita” z 11 sierpnia 2005 r.).

4) Podatnikiem VAT jest spółka cywilna jako całość. Zatem, jeśli na skutek wystąpienia jednego z dwóch wspólników spółka przestaje istnieć, nie będzie też dalej podatnikiem VAT. Oczywiście konieczna będzie też aktualizacja NIP oraz przerejestrowanie kas fiskalnych ze spółki cywilnej na jednoosobową działalność byłego wspólnika, który będzie kontynuował działalność.

5) Kwestię sposobu wzajemnych rozliczeń w sytuacji odejścia wspólnika ze spółki (zwrotu wniesionego przez niego wkład oraz wypłaty odpowiedniej część wartości wspólnego majątku) reguluje art. 871 Kodeksu cywilnego. Ustępujący wspólnik powinien otrzymać z powrotem w naturze rzeczy, które wniósł do spółki do używania, a ponadto pozostali wspólnicy powinni mu wypłacić wartość jego wkładu oznaczonego w umowie spółki oraz taką część wartości wspólnego majątku pozostałego po odliczeniu wartości wkładów wszystkich wspólników, jaka odpowiada stosunkowi, w jakim występujący wspólnik uczestniczył w zyskach spółki. Wspólnicy mogą się umówić, że zamiast wypłaty pieniędzy wspólnik otrzyma świadczenia w naturze.

Jeżeli natomiast występujący wspólnik rezygnuje na rzecz drugiego wspólnika z prawa zwrotu wniesionego przez niego wkładu oraz wypłaty odpowiedniej części wartości wspólnego majątku, ten drugi wspólnik otrzymuje darowiznę, która co do zasady będzie podlegała opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn (wysokość podatku zależy od wartości darowanych przedmiotów i stopnia lub braku więzów rodzinnych pomiędzy darczyńcą i obdarowanym).

6) Czynność wycofania się wspólnika ze spółki cywilnej nie jest objęta podatkiem od czynności cywilnoprawnych. Jak bowiem wyjaśniła Izba Skarbowa w Gdańsku w piśmie z 18 listopada 2004 r. (PO/005-0052/04), czynności te nie mają cech sprzedaży.