Podstawa wystawienia faktury

Odpowiedź prawnika: Podstawa wystawienia faktury

W przedmiotowej sprawie należy zwrócić uwagę na kilka aspektów. Przede wszystkim, jak zapis o możliwości wystawienia faktury VAT dopiero po podpisaniu protokołu końcowego wpływa na obowiązek zapłaty przez kontrahenta na rzecz wystawcy, skoro podpisano jedynie protokół odbioru technicznego. Ponadto, trzeba się zastanowić, czy mimo braku tego protokołu, prace można uznać za zakończone, a co za tym idzie, czy można skutecznie domagać się zapłaty od kontrahenta. Niezależnie od powyższego, nie można pominąć przepisów ustawy o podatku VAT, które określają moment powstania obowiązku podatkowego w przypadku robót budowlanych i które nie łączą konieczności zapłaty podatku z odmową zapłaty przez kontrahenta.

Zgodnie z art. 19 ust. 13 pkt 2 lit. d ustawy o podatku od towarów i usług (VAT), obowiązek podatkowy w przypadku usług budowlanych lub budowlano-montażowych powstaje z chwilą otrzymania całości lub części zapłaty, nie później jednak niż 30. dnia od dnia wykonania usługi. Jeśli więc wykonawca nie otrzymał zapłaty po wykonaniu usługi, obowiązek podatkowy powstanie niezależnie od tego, w 30. dniu od dnia jej wykonania. Fakturę w takiej sytuacji należy wystawić nie później niż w dniu powstania obowiązku podatkowego (można ją wystawić również wcześniej, ale nie wcześniej niż 30. dni przed powstaniem tego obowiązku, a więc faktura nie może być wystawiona przed wykonaniem usługi – zakładając oczywiście, że przed tym wykonaniem kontrahent nie dokonywał żadnych wpłat, np. tytułem zaliczek). Problematyczna pozostaje zatem jedynie kwestia ustalenia, czy usługa została rzeczywiście dokonana. Miarodajne w tym zakresie są przede wszystkim zapisu umowy, łączącej strony oraz zapisy dokonane w protokole odbioru technicznego. Może się przy tym zdarzyć sytuacja, że dla celów podatkowych trzeba będzie uznać, iż powstał obowiązek wystawienia faktury, jednocześnie zaś nie będzie podstaw do żądania zapłaty od kontrahenta (gdyż np. w umowie znajduje się zapis, że kontrahent zapłaci dopiero po podpisaniu protokołu końcowego). Zwykle umowy o roboty budowlane zawierają możliwość jednostronnego podpisania protokołu końcowego, w razie niemożności uzyskania na to zgody drugiej strony. W każdym razie, dla wystawcy faktury istotny jest fakt podpisania protokołu odbioru technicznego. Zgodnie bowiem z art. 19 ust.

14 ustawy o VAT, przepis określający moment powstania obowiązku podatkowego, stosuje się również do usług przyjmowanych częściowo, których odbiór dokonywany jest na podstawie protokołów zdawczo-odbiorczych. Jeśli więc w protokole odbioru technicznego znajduje się zapis, że strony uważają prace za wykonane (w całości lub w części), wykonawca ma obowiązek wystawić fakturę (brak zapłaty powoduje, że obowiązek podatkowy powstanie 30. dnia od dnia podpisania protokołu). Brak możliwości wystawienia faktury miałby miejsce wtedy tylko, gdyby ani z protokołu, ani z zapisów umowy, ani również z okoliczności sprawy nie można było jednoznacznie stwierdzić, że usługa została wykonana.

Obowiązek wystawienia faktury i zapłaty podatku VAT nie wiąże się jednak z obowiązkiem kontrahenta do zapłaty należności. Należy pamiętać, że strony nie mogą w drodze umowy zmieniać przepisów prawa podatkowego i uzależniać chwili wystawienia faktury z jakąś okolicznością faktyczną, jeśli nie da się tego pogodzić z zapisami przepisów podatkowych. O tym, czy istnieje możliwość żądania zapłaty od kontrahenta, zadecydują więc zapisy w umowie oraz postanowienia protokołu odbioru technicznego.