Potrącenie umowne a potrącenie uregulowane przepisami Kodeksu cywilnego

Odpowiedź prawnika: Potrącenie umowne a potrącenie uregulowane przepisami Kodeksu cywilnego

W przeciwieństwie do potrącenia ustawowego, potrącenie umowne - będąc umową wzajemną zawartą w ramach swobody umów (art. 353 [1] kc) - nie jest uwarunkowane jakimikolwiek szczególnymi wymaganiami ani też zakazami. Z potrąceniem umownym, zwanym inaczej umową kompensacyjną można mieć np. do czynienia przy rachunku bankowym w związku z przeprowadzaniem rozliczeń, a także w razie uznania salda. Skutki prawne potrącenia umownego są pozostawione woli stron. Tak więc strony mogą nadać potrąceniu moc wsteczną przez uznanie wierzytelności za umorzone z momentem ich powstania albo też przyjąć, że potrącenie działa od momentu zawarcia umowy w tym zakresie, a więc ex nunc.
Umowa taka umożliwia dokonywanie przesunięć majątkowych między stronami, najczęściej w wyniku przelewu wierzytelności, przejęcia długu oraz zwolnienia z długu i prowadzi w konsekwencji do umorzenia ich zobowiązań ze skutkiem ex nunc. Specyfika takich wielostronnych porozumień polega m.in. na tym, że mamy do czynienia z jednej strony z umową wielu podmiotów, a jednocześnie w jej obrębie dochodzi do umownych relacji dwustronnych między bezpośrednimi kontrahentami, na podstawie istniejących tylko między nimi więzi prawnych (wyrok Sądu Najwyższego z 20 grudnia 2005 r., sygn. V CSK 68/2005).