Pozostawienie podania bez rozpoznania

Odpowiedź prawnika: Pozostawienie podania bez rozpoznania

Na podstawie odesłania z art. 14 ustawy o pomocy społecznej, w sprawach nieuregulowanych tą ustawą stosowany jest kodeks postępowania administracyjnego. Zgodnie z art. 64 § 2 kpa jeżeli podanie nie czyni zadość innym wymaganiom ustalonym w przepisach prawa, należy wezwać wnoszącego do usunięcia braków w terminie 7 dni z pouczeniem, że nieusunięcie braków w terminie siedmiu dni spowoduje pozostawienie podania bez rozpoznania. Kontrowersyjna w nauce i orzecznictwie NSA jest forma prawna pozostawienia podania bez rozpoznania. Istota zagadnienia sprowadza się do tego, czy pozostawienie podania bez rozpoznania jako akt nie rozstrzygający sprawy co do istoty, ale kończący sprawę w danej instancji ma przybrać postać decyzji zgodnie z art. 104, czy też jest to czynność, dla której Kodeks nie przewiduje jakiejkolwiek formy procesowej, czyli ani decyzji, ani postanowienia. Wedle najnowszego orzecznictwa Sądu Najwyższego (uchwała Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego - Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 8 czerwca 2000 r., sygn. III ZP 11/2000) pozostawienie bez rozpoznania na podstawie art. 64 kpa podania o wszczęcie postępowania nie wymaga wydania decyzji administracyjnej. Jest to zatem czynność administracyjna. Pozostawienie przez organ administracji podania bez rozpoznania nie wyłącza dopuszczalności wniesienia przez autora podania skargi do sądu administracyjnego na bezczynność organu administracji.

Można jednak w tym miejscu wskazać, że kwestią budzącą wątpliwości jest dopuszczalność nadania rygoru pozostawienia wniosku bez rozpoznania w przypadku niezastosowania się przez wnioskodawcę do wezwania organu do przedstawienia określonych dokumentów czy niestawiennictwa celem odbycia wywiadu środowiskowego. Obowiązek dostarczenia informacji zbieranych w ramach wywiadu środowiskowego (w tym również informowania o dochodach) jest elementem obligatoryjnym postępowania w sprawie udzielania świadczenia z zakresu pomocy społecznej, ale nie jest elementem obligatoryjnym samego wniosku strony o udzielnie takiego świadczenia. Jeśli zatem osoba starająca się o świadczenie złożyła kompletny wniosek i postępowanie zostało wszczęte, to nie można pozostawić sprawy bez rozpoznania na tej podstawie, że nie stawiła się na wezwanie organu lub nie dostarczyła wymaganych dokumentów.

Wywiad środowiskowy przeprowadza się wedle procedury określonej rozporządzeniem Ministra Polityki Społecznej z dnia 19 kwietnia 2005 r.

w sprawie rodzinnego wywiadu środowiskowego. Na podstawie §2 ust. 3 tego rozporządzenia wywiad przeprowadza się w miejscu zamieszkania osoby lub rodziny albo w miejscu ich pobytu. Zasadniczym więc trybem przeprowadzania wywiadu środowiskowego jest „wizyta” pracownika socjalnego w miejscu zamieszkania lub pobytu wnioskodawcy. Wydaje się, że na zasadzie wyjątku można wezwać wnioskodawcę do stawiennictwa w organie i złożenia wyjaśnień, gdy jest to konieczne dla rozstrzygnięcia sprawy. Biorąc jednak pod uwagę cel i tryb przeprowadzania samego wywiadu środowiskowego i uregulowań dotyczących obowiązku jego przeprowadzenia nie wydaje się dopuszczalnym zastąpienie wywiadu środowiskowego wezwaniem wnioskodawcy do stawiennictwa i złożenia wyjaśnień.

Zgodnie z art. 107 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej pracownik socjalny przeprowadzający rodzinny wywiad środowiskowy może domagać się od osoby lub rodziny ubiegającej się o pomoc złożenia oświadczenia o dochodach i stanie majątkowym. Odmowa złożenia oświadczenia jest podstawą wydania decyzji o odmowie przyznania świadczenia. Jak wynika z zacytowanego przepisu składając wniosek strona nie jest zobowiązana do udokumentowania dochodów i stanu majątkowego. Obowiązek złożenia takiego oświadczenia jest zależny od uznania pracownika pomocy społecznej. Jak była o tym mowa powyżej, oświadczenie nie jest to obowiązkowy element wniosku o udzielenie świadczenia z zakresu pomocy społecznej. Mając na uwadze art. 105 ww. ustawy stanowi, że sądy, organy i jednostki organizacyjne są obowiązane niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie 7 dni, udostępnić lub udzielić na wniosek pracownika socjalnego odpowiednich informacji, które mają znaczenie dla rozstrzygnięcia o przyznaniu lub wysokości świadczeń z pomocy społecznej. Jeśli zatem wnioskodawca nie złożył oświadczenia (tj. ani nie odmówił jego złożenia ale też go nie złożył) pracownik socjalny może się zwrócić do innych instytucji o udzielenie stosownych informacji (np. do urzędu skarbowego). Zebrane w postępowaniu informacje mogą stanowić podstawę do wydania decyzji negatywnej. Zważywszy na przytoczone powyżej argumenty, nie wykonanie przez wnioskodawcę ww. obowiązków raczej nie daje podstawy do pozostawienia wniosku bez rozpoznania.