Czy służebność przesyłu się przedawnia?

Odpowiedź prawnika: Czy służebność przesyłu się przedawnia?

Niniejsza opinia sporządzana na Państwa zlecenie, opierać się będzie na przepisach ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. (tekst jednolity Dz. U. 2014, poz. 121) Kodeks cywilny, zwaną dalej „KC” a także przy uwzględnieniu stanowiska judykatury Sądu Najwyższego w omawianym zakresie.

Tzw. służebność przesyłu jako nowa instytucja wśród ograniczonych praw rzeczowych (art. 244 k.c.), których istotą jest założenie możliwości korzystania (w określonym i ograniczonym zakresie) z cudzej własności, wprowadzona została do polskiego systemu prawnego w 2008 r., na podstawie ustawy z dnia 30 maja 2008 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2008, Nr 116, poz. 731). W samej swojej istocie służebność taka sprowadza się do uprawnienia spoczywającego po stronie przedsiębiorcy, że będzie on mógł korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, zgodnie z przeznaczeniem urządzeń służących do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazu, energii elektrycznej oraz innych urządzeń podobnych 1 . Tym samym podstawowym trybem w jakim właściciel nieruchomości, ewentualnie zaś przedsiębiorca przesyłowy, mogą starać się o uzyskanie stosownego uprawnienia są negocjacje poprzedzające zawarcie stosownej umowy o ustanowienie służebności przesyłu2

W  sytuacji Pani rodziców zachodzi jednak konieczność zwrócenia uwagi na okoliczność, że nie zawsze koniecznym będzie zawarcie takiej umowy. Dzieje się tak z tej przyczyny, ponieważ dominująca aktualnie w tym zakresie linia orzecznicza sądów powszechnych oraz Sądu Najwyższego uznaje dopuszczalność nabycia takiego uprawnienia przez przedsiębiorstwo przesyłowe w drodze zasiedzenia3 . Oznacza to, że na skutek upływu określonej ilości czasu jaki minął od wybudowania i oddania infrastruktury przesyłowej do użytkowania, z mocy samego prawa doszło do nabycia przez przedsiębiorstwo przesyłowe (ewentualnie przez poprzednika prawnego takiego przedsiębiorstwa). Znamiennym jest w tym wypadku okoliczność, że nie w każdym stanie faktycznym sprawy znajdą zastosowanie terminy przedawnienia aktualnie obowiązujące, tj. 20 lub 30 lat (w zależności od tego czy przedsiębiorca był posiadaczem służebności w dobrej lub złej wierze). Zgodnie bowiem z art. 9 ustawy z dnia 28 lipca 1990 r., o zmianie ustawy - Kodeks cywilny (Dz. U. 1990, nr 55, poz. 321), do zasiedzenia, którego bieg rozpoczął się przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy (tj. przed 1 października 1990 r.), stosuje się od tej chwili przepisy niniejszej ustawy; dotyczy to w szczególności możliwości nabycia prawa przez zasiedzenie.

Sama natomiast ocena posiadania określonej linii w dobrej lub złej wierze zależy od oceny charakteru podstawy wybudowania takiej linii. Chodzi bowiem o okoliczność, że dawni właściciele nieruchomości nie musieli wyrażać odrębnej zgody na wybudowanie tego typu infrastruktury z uwagi na fakt, że bardzo często tego typu inwestycje były realizowane na gruncie powszechnie obowiązujących przepisów prawa (np. ustawa o powszechnej elektryfikacji wsi i osiedli z dnia 28 czerwca 1950 r., Dz.U. z 1954 nr 32 poz. 135). W takiej sytuacji przedsiębiorstwo przesyłowe może wykazać za pomocą posiadanej dokumentacji inwestycji, że budowa konkretnej linii przesyłowej miało swoją podstawę właśnie w oparciu o tego typu przepisy. Co jednak istotne jedynie sąd (w razie skierowania przez Pani rodziców sprawy na drogę postępowania sądowego) jest władny do tego by oceniać, że w konkretnym stanie faktycznym sprawy doszło do nabycia przez zasiedzenie służebności przesyłu.

Odnosząc powyższe uwagi do przedstawionego przez Panią zapytania najbezpieczniejszym dla Państwa wyjściem na chwilę obecną może być zwrócenie się do przedsiębiorstwa przesyłowego z wezwaniem do podjęcia negocjacji w ustanowienia służebności przesyłu za wynagrodzeniem. Z reguły bowiem w interesie samego przedsiębiorcy będzie udzielenie Państwu odpowiedzi – przychylnej do Państwa wniosku lub wskazującej na, zdaniem przedsiębiorcy, bezzasadność kierowanych roszczeń. W drugiej ze wskazanych sytuacji przedsiębiorstwo z reguły wskazuje na konkretne okoliczności stanu faktycznego, które uzasadniają stanowisko odmowne, takiej jak właśnie datę wybudowania urządzeń oraz podstawę prawną takiej inwestycji. Po uzyskaniu przez Państwa takiej odpowiedzi, będziecie w stanie podejmować decyzję odnośnie ewentualnego kierowania sprawy na drogę sądową (tzn. wniosku o ustanowienie służebności przesyłu)4 .

W zakresie kwestii finansowych związanych z omawianym postępowaniem sądowym, sam wniosek o ustanowienie służebności przesyłu podlega opłacie sądowej określonej ustawowo, w wysokości 200,00 zł (słownie: dwustu złotych, 00/100)5 . Kwestią z którą w sposób szczególny powinna liczyć się osoba składająca taki wniosek jest także wysokość kosztów związanych z przeprowadzeniem w konkretnym postępowaniu dowodów z opinii biegłych, które to opinie są konieczne dla ustalenia przez Sąd wysokości należnego wnioskodawcy wynagrodzenia. Sam sposób obliczania takiego wynagrodzenia jest dosyć skomplikowany i sprowadza się do określonych wzorów matematycznych przy uwzględnieniu rozmaitych wartości, stąd też z reguły powstawać będzie potrzeba określenia przez biegłego wysokości tego typu wynagrodzenia. Jedynie orientacyjnie można wskazywać, że pewnym punktem odniesienia dla próby oszacowania tego typu świadczenia może być wzór według, którego wysokość rocznego wynagrodzenia będzie wynosić iloczyn powierzchni służebności przesyłu [ha], rocznej stawki czynszu dzierżawy gruntu obciążonego służebnością [zł/ha] oraz współczynnika uwzględniającego stopień obciążenia nieruchomością przedmiotową infrastrukturą6 .

Z reguły w tego typu postępowaniach Sąd orzekający w sprawie, dla kompleksowego zbadania podstaw do oszacowania takiego wynagrodzenia powołany jest w pierwszej kolejności dowód z opinii biegłego geodety, dla oszacowania trasy projektowanej służebności przesyłu (tj. obszaru w ramach którego taka służebność będzie wykonywana, przy czym najczęściej samo jej wykonywanie sprowadzać się będzie do umożliwienia przedsiębiorcy przesyłowemu, ewentualnie osobom przez niego upoważnionym możliwości okresowego wstępu na nieruchomość celem dokonania przeglądów technicznych lub dokonania prac konserwacyjnych), następnie zaś dowód z opinii rzeczoznawcy majątkowego, który zajmuje się wyceną uprzednio zaprojektowanej służebności.

1 Art. 305¹ k.c. w zw. z art. 49 k.c.

2 Art. 305² k.c

3 Chodzi w tym wypadku o zasiedzenie służebności o treści odpowiadającej treści służebności przesyłu, tj. art. 292 w zw. z art. 172 k.c. Tak chociażby w orzeczeniach SN z dnia z dnia 8 września 2006 r., sygn. akt II CSK 112/06, z dnia 7 października 2008 r., sygn. akt III CZP 89/08.

4 Art. 626 § 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r., Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. Nr 43, poz. 296 z późn. zm.), zwaną dalej „k.p.c.”

5 Art. 39 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. 2005, Nr 167, poz. 1398 z późn. zm.) w zw. z art. 626 § 3 k.p.c.

6 Zgodnie z informacjami przedstawionymi przez Instytut Infrastruktury Liniowej: http://www.sluzebnoscprzesylu.pl/sluzebnosc-przesylu

7 Zgodnie z ogólną zasadą wyrażona w treści art. 520 § 1 k.p.c