Ugoda sądowa a ugoda cywilnoprawna

Odpowiedź prawnika: Ugoda sądowa a ugoda cywilnoprawna

Na wstępnie należy wskazać, iż pozwany nie może cofnąć wniesionego sprzeciwu od nakazu zapłaty - przepisy regulujące postępowanie upominawcze nie przewidują takiej możliwości, w przeciwieństwie do przepisów normujących postępowanie nakazowe (zob. art. 497 k.p.c.). Pozostają zatem dwie możliwości: zawarcie ugody sądowej (procesowej), bądź zawarcie ugody cywilnoprawnej (pozasądowej).

Ugoda procesowa, jak wskazuje na to jej nazwa, zawierana jest już w toku procesu. Osnowę ugody zawartej przed sądem wciąga się do protokołu rozprawy i stwierdza podpisami stron (art. 223 § 1 k.p.c.). Ugoda ta podlega kontroli sądu względem tych samych przesłanek co ugoda pojednawcza. Rzecz ma się nieco odmiennie w postępowaniu w sprawach gospodarczych, o których mowa w art. 479¹ k.p.c., sąd bowiem uzna ugodę za niedopuszczalną także wtedy, gdy wymagać tego będzie ochrona środowiska oraz ochrona produkcji należytej jakości (art. 479¹³ § 2 k.p.c.).

Zawarcie ugody procesowej stanowi przykład innej okoliczności wobec której wydanie wyroku stało się zbędne lub niedopuszczalne. Zgodnie zatem z dyspozycją art. 355 § 1 k.p.c. sąd po jej zawarciu wyda postanowienie o umorzeniu postępowania. Wskazuje się ponadto, iż zawarcie ugody sądowej w toku procesu może oznaczać zrzeczenie się zarzutu przedawnienia.

Zawarcie ugody sądowej powoduje zwrot połowy uiszczonej opłaty od pisma wszczynającego postępowanie w instancji, w której sprawa zakończyła się zawarciem tej ugody (art. 79 pkt 3 lit. c ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych). W przeważającej większości spraw będzie to po prostu połowa opłaty sądowej uiszczonej od pozwu. W treści ugody może znaleźć się postanowienie, iż strona przeciwna dokona zwrotu pozostałej części opłaty sądowej.

Ugoda procesowa stanowi tytuł egzekucyjny, a po nadaniu jej klauzuli wykonalności staje się tytułem wykonawczym uprawniającym do wszczęcie postępowania egzekucyjnego.

Z propozycją zawarcia ugody sądowej może wystąpić każda ze stron, zarówno w piśmie procesowym, jak i podczas posiedzenia. Następnie strony uzgadniają treść ugody, która następnie jest wprowadzana do protokołu rozprawy oraz podpisywana przez każdą ze stron. W konsekwencji czego sąd wydaje postanowienie o umorzeniu postępowania

Na marginesie należy wspomnieć, iż pełnomocnictwo procesowe obejmuje z mocy prawa m.in. umocowanie do zawarcia ugody, jeżeli czynność ta nie została wyłączona w danym pełnomocnictwie (art. 91 pkt 4 k.p.c.).

Ugoda pozasądowa

Ugoda cywilnoprawna (dla odróżnienia od ugody zawieranej przed sądem zwana popularnie ugodą pozasądową) jest umową zawartą między stronami określonego stosunku prawnego, w której strony czynią sobie wzajemnie ustępstwa w tym celu, aby uchylić niepewność co do roszczeń wynikających z tego stosunku lub zapewnić ich wykonanie albo by uchylić spór istniejący lub mogący powstać (art. 917 k.c.). Jak wynika z przedstawionej definicji, ugodę można zawrzeć tylko ze stroną, z którą łączy nas już inny stosunek prawny oraz tylko we wskazanych w ustawie celach. Ponadto elementem koniecznym każdej ugody pozasądowej są wzajemne ustępstwa stron. Inaczej rzecz się ma w ugodach sądowych, które nie przewidują obowiązku czynienia ustępstw przez strony.

Ugodę pozasądową można zawrzeć przed skierowaniem sprawy na drogę postępowania sądowego oraz w trakcie procesu. Celem pierwszej z nich jest rozwiązanie sporu bez wszczynania postępowania sądowego, druga ma natomiast doprowadzić do umorzenia toczącego się postępowania. W obu przypadkach strony samodzielnie negocjują treść ugody bez udziału organów sądowych i mediacyjnych.  

W ugodzie cywilnoprawnej powinny znaleźć się następujące elementy:

• określenie miejsca i daty zawarcia ugody – jest to istotne nie tylko z uwagi na ustalenie prawa właściwego i obowiązującego w chwili zawarcia umowy, ale może mieć znaczenie także dla obowiązków stron wynikających z samej treści ugody,

• oznaczenie stron umowy i ewentualnie osób je reprezentujących;

• określenie stosunku prawnego, którego ugoda dotyczy, wskazanie wysokości wierzytelności oraz dokumentów ją potwierdzających,

• sposób wykonania zobowiązania, spłaty długu,

• inne ustępstwa wierzyciela, np. wierzyciel rezygnuje z dochodzenia odsetek. Rezygnacja ta może być warunkowa, uzależniona od wcześniejszego wykonania ugody,

• zabezpieczenie wykonania ugody przez dłużnika,

• przepisy końcowe takie jak: wybór prawa właściwego, wybór sądu, sposób zmiany umowy, ilość egzemplarzy oraz ewentualnie sposób informowania wierzyciela o wykonywaniu ugody przez dłużnika,

• w ugodzie strony mogą się umówić także w przedmiocie zwrotu kosztów procesu,

• ugoda zawierana w czasie trwania procesu powinna zawierać także zobowiązanie powoda do wycofania pozwu - doprowadzi to do umorzenia postępowania.

W przypadku cofnięcia pozwu przed pierwszym posiedzeniem sąd z urzędu zwraca stronie połowę uiszczonej opłaty (art. 79 ust. 1 pkt 3 lit. a) ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.
Ugoda cywilnoprawna nie stanowi tytułu egzekucyjnego, dlatego też w przypadku braku innego zabezpieczenia, w celu dochodzenia roszczenia pozostaje droga ponownego postępowania sądowego.

Reasumując, obie ugody mogą mieć taki sam wpływ na koszty sądowe - zwrot ich połowy - w każdej z nich można umówić się w tej sprawie inaczej. Z tą różnicą, iż w przypadku ugody sądowej - sąd zwróci stronom koszty zgodnie z treścią ugody, a w przypadku ugody cywilnoprawnej - sąd może zwrócić połowę opłaty tylko powodowi i to tylko, gdy pozew zostanie cofnięty przed pierwszym posiedzeniem. Nie przeszkadza to jedna wzajemnemu rozliczeniu kosztów procesu przez strony.

Ugoda sądowa jest jednakże lepszym zabezpieczeniem, bowiem w przypadku jej niewykonania można wystąpić z wnioskiem o nadanie jej klauzuli wykonalności oraz dochodzić jej wykonania na drodze postępowania egzekucyjnego.