Umowa dożywocia a obowiązek alimentacyjny

Odpowiedź prawnika: Umowa dożywocia a obowiązek alimentacyjny

Przypomnieć należy, że zgodnie z art. 908 par. 1 kc jeżeli w zamian za przeniesienie własności nieruchomości nabywca zobowiązał się zapewnić zbywcy dożywotnie utrzymanie (umowa o dożywocie), powinien on, w braku odmiennej umowy, przyjąć zbywcę jako domownika dostarczać mu wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła i opału, zapewnić mu odpowiednią pomoc i pielęgnowanie w chorobie oraz sprawić mu własnym kosztem pogrzeb odpowiadający zwyczajom miejscowym.

Powyższy obowiązek wynika zatem z zawartej umowy. Tymczasem obowiązek alimentacyjny wynika z pokrewieństwa albo z więzów krwi. Istnieją jednak określone przesłanki, z związku z którymi powstaje obowiązek alimentacyjny. Zgodnie bowiem z art. 133 par. 3 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego poza obowiązkiem rodziców względem dzieci uprawniony do świadczeń alimentacyjnych jest tylko ten, kto znajduje się w niedostatku. W wyroku z dnia 20 stycznia 2000r., sygn. I CKN 1187/99, LexPolonica nr 379749 Sąd Najwyższy wskazał, że w niedostatku pozostaje nie tylko taki uprawniony, który nie dysponuje żadnymi środkami utrzymania, ale także taki, którego usprawiedliwione potrzeby nie są w pełni zaspokojone. Z kolei z art. 132 wynika, że obowiązek alimentacyjny zobowiązanego w dalszej kolejności powstaje dopiero wtedy, gdy nie ma osoby zobowiązanej w bliższej kolejności albo gdy osoba ta nie jest w stanie uczynić zadość swojemu obowiązkowi lub gdy uzyskanie od niej na czas potrzebnych uprawnionemu środków jest niemożliwe lub połączone z nadmiernymi trudnościami.

Zatem, jako, że obowiązek alimentacyjny dzieci względem rodziców aktualizuje się dopiero w wypadku, gdy zstępny znajduje się w niedostatku, należy stwierdzić, że to Pan w pierwszej kolejności winien zapewniać wszystkie podstawowe potrzeby babci. W przepisach dotyczących umowy dożywocia brak ograniczenia wysokości przeznaczanych na opiekę kwot, podobnych do tych, które znajdują się w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym, a uzależniających je od możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego.  „Zakres obowiązków nabywcy nieruchomości co do utrzymania zbywcy i ewentualnie jego bliskich, a więc osób nazywanych dożywotnikami, powinien sięgać tak daleko, aby nie musiały one poszukiwać środków utrzymania dodatkowo gdzie indziej” podaje w  Komentarz do kodeksu cywilnego. Księga trzecia. Zobowiązania. Tom II, (Warszawa 2009 Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis) Stanisław Dmowski .

Powinien więc Pan przeznaczać wszelkie możliwe środki na zapewnienie babci opieki. Z uchwały Sądu Najwyższego z dnia 10 października 1978r., sygn. III CZP 53/78, LexPolonica nr 320304 wynika, że ten, kto spełnił należne dożywotnikowi od zobowiązanego z umowy dożywocia świadczenia, nie będąc odpowiedzialnym za wykonanie zobowiązania, może żądać od zobowiązanego zwrotu wartości spełnionych świadczeń na podstawie bezpodstawnego wzbogacenia.

Zatem w przypadku, gdyby siostry Pana ojca przeznaczyły jakieś kwoty na utrzymanie swojej matki, mogłyby domagać się zwrotu tych kwot na przepisów kc o bezpodstawnym wzbogaceniu. Wydaje się jednak, że w takiej sytuacji mógłby Pan domagać się oddalenia ich powództwa opierając się o zasady współżycia społecznego i wskazując na nadużycie ich praw podmiotowych. Trudno jednak przewidzieć ostateczny wynik takiego postępowania.