Umowy cywilnoprawne a szkolenie bhp i badania

Odpowiedź prawnika: Umowy cywilnoprawne a szkolenie bhp i badania

Ad. 1

W świetle art. 304 kodeksu pracy (kp) pracodawca jest obowiązany zapewnić bezpieczne i higieniczne warunki pracy osobom fizycznym wykonującym pracę na innej podstawie niż stosunek pracy w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę. Zgodnie z art. 304¹ obowiązki przestrzegania przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, w zakresie określonym przez pracodawcę, ciążą również na osobach fizycznych wykonujących pracę na innej podstawie niż stosunek pracy w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę. Przestrzeganie tych zasad i przepisów stanowi podstawowy obowiązek tych osób, mimo że nie są one pracownikami w rozumieniu art. 2 kp.

Pracodawca określa, w jakim zakresie obowiązki pracowników wymienione w art. 211 kp ciążą na osobach świadczących pracę na innej podstawie niż stosunek pracy.  W literaturze podkreśla się jednak, że art. 304¹ może być rozumiany tylko jako nałożenie na pracodawcę obowiązku skonkretyzowania w odniesieniu do tych osób obowiązków ciążących na pracownikach na podstawie art. 211 kp. Takie rozumienie przepisu art. 304¹ zapewnia zgodność polskiego prawa z prawem Unii Europejskiej. Wykładnia art. 304¹ wskazująca, że pracodawca może w odniesieniu do osób świadczących pracę na innej podstawie niż stosunek pracy ograniczyć obowiązki ciążące na pracownikach na podstawie art. 211, byłaby wykładnią prowadzącą do powstania sprzeczności tego przepisu z postanowieniami dyrektywy nr 89/391/EWG.

Dyrektywa nr 89/391/EWG ma więc zastosowanie do wszystkich stosunków prawnych, w ramach których jest świadczona praca zarobkowa na rzecz innego podmiotu. Artykuł 12 dyrektywy stanowi, że pracodawca powinien zapewnić, aby każdy pracownik otrzymał odpowiednie przeszkolenie w zakresie bezpieczeństwa i zdrowia pracowników, w szczególności w postaci przyswojenia informacji i instrukcji specyficznych dla swojego miejsca pracy lub rodzaju wykonywanych czynności: podczas przyjmowania do pracy, w wypadku przeniesienia na inne stanowisko robocze, w wypadku wprowadzenia nowego wyposażenia lub zmiany wyposażenia miejsca pracy, w wypadku wprowadzenia nowej technologii. Szkolenie powinno być: dostosowane, z uwzględnieniem charakteru występujących nowych lub zmienionych zagrożeń, oraz powtarzane okresowo, jeżeli jest to konieczne.

W świetle orzecznictwa ETS prawo krajowe należy interpretować zgodnie z prawem wspólnotowym tak dalece, jak jest to możliwe, czyli w ramach przysługującego organom stosującym prawo luzu decyzyjnego i uprawnienia do wykładni wyrażeń nieostrych prawa krajowego (por. orz. ETS z dnia 10 kwietnia 1984 r., C-14/83 (von Colson), „Zbiór Orzeczeń" 1984, s. 1891; orz. ETS z dnia 4 lutego 1988 r., C-157/86 (Murphy), „Zbiór Orzeczeń" 1988, s. 673). W związku z tym należy stwierdzić, że pracodawca ma obowiązek przeszkolenia w zakresie BHP osoby zatrudnionej na podstawie umowy zlecenia.

Ad. 2

Zgodnie z art. 5 ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o służbie medycyny pracy (Dz. U. 2004 r. Nr 125 poz. 1317 ze zm.) obowiązek objęcia profilaktyczną opieką zdrowotną spoczywa na pracodawcach w odniesieniu do:

1. pracowników; 

2. osób pozostających w stosunku służbowym; 

3. osób wykonujących pracę na podstawie umowy o pracę nakładczą.

Z kolei profilaktyczną opieką zdrowotną służby medycyny pracy obejmuje się, na ich wniosek:

1. osoby prowadzące działalność gospodarczą na własny rachunek i osoby z nimi współpracujące; 

2. osoby wykonujące pracę na innej podstawie niż stosunek pracy, z wyjątkiem osób wymienionych powyżej; 

3. rolników indywidualnych i pracujących z nimi domowników oraz członków spółdzielni produkcji rolnej; 

4. byłych pracowników oraz osoby, które wykonywały pracę na innej podstawie niż stosunek pracy, a także osoby, które pozostawały w stosunku służbowym. 

W związku z powyższy, pracodawca nie ma obowiązku kierować na wstępna badania osoby z którą nawiązuje współpracę na podstawie umowy cywilnoprawnej - tu umowy zlecenia.