Uprawnienia likwidatora i wartość zbywcza

Odpowiedź prawnika: Uprawnienia likwidatora i wartość zbywcza

Właściwie pytanie pierwsze sprowadza się do informacji na temat uprawnień likwidatorów oraz „instrumentów prawnych” jakimi mogą się posługiwać, aby zadania wynikające z samych przepisów ustawy wykonywać.

Warto od razu na początku przypomnieć, iż zgodnie z artykułem 280 kodeksu spółek handlowych do likwidatorów stosuje się przepisy dotyczące członków zarządu, chyba że przepisy niniejszego rozdziału stanowią inaczej. Natomiast artykuł 282 stanowi o tym, do czego likwidatorzy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością są uprawnieni, i tak: „Likwidatorzy powinni zakończyć interesy bieżące spółki, ściągnąć wierzytelności, wypełnić zobowiązania i upłynnić majątek spółki (czynności likwidacyjne). Nowe interesy mogą wszczynać tylko wówczas, gdy to jest potrzebne do ukończenia spraw w toku. Nieruchomości mogą być zbywane w drodze publicznej licytacji, a z wolnej ręki - jedynie na mocy uchwały wspólników i po cenie nie niższej od uchwalonej przez wspólników. W stosunku wewnętrznym likwidatorzy są obowiązani stosować się do uchwał wspólników. Likwidatorzy, ustanowieni przez sąd, są obowiązani stosować się do jednomyślnych uchwał, powziętych przez wspólników oraz przez osoby, które spowodowały ich ustanowienie.”

W granicach swoich kompetencji określonych powyżej likwidatorzy mają prawo prowadzenia spraw oraz reprezentowania spółki. 

Jak wynika z powyższego ściągnięcie wierzytelności leży w zakresie obowiązków likwidatora spółki z o. o. W tym celu likwidatorzy mogą doprowadzać do procesów sądowych, w których spółka może występować po stronie powodowej, jak i pozwanej. W pytaniu nie zostały podane szczegóły dotyczące dłużników spółki. Jednakże odnosząc się do ogólnych zasad prowadzenia postępowania egzekucyjnego likwidatorzy mogą przecież ponawiać wnioski o wszczęcie egzekucji. Jeżeli w jakimś przypadku doszło do „wyprowadzenia majątku” poprzez zbycie na rzecz osoby trzeciej (podmiotu trzeciego), to likwidator może próbować wydobyć ów majątek stosując tzw. skargę pauliańską (o skardze pauliańskiej prosimy przeczytać w odpowiedzi).

Z całą pewnością możliwa jest sytuacja, w której dłużnikiem tej spółki w likwidacji jest inna spółka – być może, że w takich okolicznościach zasadnym byłoby skorzystanie z artykułu 299 kodeksu spółek handlowych, zgodnie z którym jeżeli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, członkowie zarządu odpowiadają solidarnie za jej zobowiązania (o tym w artykule Odpowiedzialność materialna członków zarządu spółek prawa handlowego).

Zasadne może być też wszczęcie przez likwidatora postępowania o wyjawienie majątku dłużnika/dłużników.

Jak wynika z powyższego katalog uprawnień likwidatora jest dość szeroki, co nie znaczy, iż do końca dookreślony. Granice jego kompetencji wyznaczane są pojęciem „czynności likwidacyjne”. Często w zależności od okoliczności sprawy, sytuacji likwidowanej spółki zależy to, czy dana czynności dokonana przez likwidatora mieści się w kategorii czynności likwidacyjnych.

Wspomniany w drugim pytaniu bilans otwarcia regulowany jest – między innymi – artykułem 281 kodeksu spółek handlowych. Zgodnie z jego treścią „likwidatorzy sporządzają bilans otwarcia likwidacji. Bilans ten likwidatorzy składają zgromadzeniu wspólników do zatwierdzenia. Do bilansu likwidacyjnego należy przyjąć wszystkie składniki aktywów według ich wartości zbywczej.”

Bilans otwarcia likwidacji powinien być sporządzony zgodnie z przepisami ustawy o rachunkowości. Zgodnie z art. 12 ust. 2 i 1 ustawy o rachunkowości, księgi rachunkowe zamyka się na dzień poprzedzający postawienie spółki w stan likwidacji, nie później niż w ciągu trzech miesięcy od dnia tego zdarzenia, a otwiera się je na dzień rozpoczęcia likwidacji - w ciągu 15 dni od tego zdarzenia. Bilans podpisują wszyscy likwidatorzy, a odmowa złożenia podpisu wymaga pisemnego uzasadnienia dołączonego do bilansu.

Do bilansu likwidacyjnego aktywa oblicza się według wartości zbywczej, a nie księgowej, a w pasywach nie uwzględnia się kapitału zakładowego, gdyż celem tego bilansu, inaczej niż zwykłego bilansu rocznego, nie jest zamknięcie roku obrotowego i przygotowanie podziału zysku, lecz podział rzeczywistego majątku między wierzycieli, a następnie podział pozostałości między wspólników. Dlatego składniki aktywów przyjmuje się według wartości zbywczej, a nie księgowej (wartości początkowej, tj. według ceny nabycia lub kosztu wytworzenia, pomniejszonej o odpowiednie odpisy).

Naszym zdaniem należy odwołać się do zasad rachunkowości, zgodnie z którymi to wycena aktywów jednostki następuje po cenach sprzedaży netto możliwych do uzyskania, nie wyższych od cen ich nabycia albo kosztów wytworzenia, pomniejszonych o dotychczasowe odpisy amortyzacyjne lub umorzeniowe, a także odpisy z tytułu trwałej utraty wartości.

W takim przypadku jednostka jest również obowiązana utworzyć rezerwę na przewidywane dodatkowe koszty i straty spowodowane zaniechaniem lub utratą zdolności do kontynuowania działalności. Wycena po cenach sprzedaży netto i utworzenie rezerwy następują w szczególności w przeddzień postawienia jednostki w stan likwidacji (jeżeli nie jest ona spowodowana prywatyzacją przedsiębiorstwa państwowego) lub w stan upadłości, na koniec roku obrotowego, jeżeli na dzień zatwierdzenia sprawozdania finansowego za dany rok obrotowy jednostka nie będzie kontynuowała działalności, na koniec roku obrotowego przypadającego w czasie trwania postępowania likwidacyjnego lub upadłościowego, a także w przeddzień przekazania, podziału lub sprzedaży jednostki, jeżeli odpowiednia umowa nie przewiduje przyjęcia za podstawę rozliczeń wartości majątku ustalonej przy założeniu, że działalność gospodarcza będzie przez jednostkę kontynuowana.