Pytanie klienta:
Odpowiedź prawnika:
Zgodnie z art. 189 Kodeksu postępowania cywilnego powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. Oznacza to, że w razie wątpliwości co do istnienia bądź nieistnienia określonego stosunku prawnego, bądź treści tego stosunku prawnego, strona która ma w tym interes prawny może zwrócić się do sądu z powództwem o ustalenie.
Nie oznacza to jednak generalnego upoważnienia strony stosunku prawnego do zwracania się do sądu w celu interpretacji postanowień umownych. Strona może zwrócić się do sądu celem rozstrzygnięcia konkretnego problemu, który wyłonił się w związku z możliwością różnego interpretowania postanowień umowy łączącej strony. Za zasadnością takiego poglądu wypowiedział się Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 8 marca 1986 r. sygn. akt III CZP 10/86, gdzie Sąd Najwyższy dopuścił możliwość wyjaśnienia rzeczywistej woli stron umowy na podstawie art. 189 kpc. Co prawda stan faktyczny dotyczy niewłaściwie opisanej w umowie nieruchomości, ale sens orzeczenia i jego sentencja sprowadza się do przyznania przez Sąd Najwyższy uprawnienia dla stron wszelkich innych umów, także zobowiązaniowych, do występowania z powództwem o ustalenie treści umowy.
Ponadto dla wystąpienia do sądu z takim powództwem konieczne jest wykazanie interesu prawnego, który przemawia za koniecznością rozpatrzenia przez sąd tej kwestii. Interes prawny należy rozumieć szeroko. Powód może domagać się ustalenia stosunku prawnego, gdy istnieje niepewność co do wzajemnych praw i obowiązków stron umowy, a tym samym strony nie mogą spełnić świadczenia ze względu na brak precyzyjnego określenia przedmiotu świadczenia. W takim przypadku sądowe dochodzenie wykonania świadczenia może okazać się przedwczesne i najskuteczniejszym sposobem na określenie wzajemnych praw i obowiązków stron umowy będzie określenie ich w wyroku sądowym wydanym na podstawie powództwa z art. 189 kpc. Tylko w ten sposób strony mogą usunąć stan niepewności co do przedmiotu świadczenia i rozwiązać stosunek prawny poprzez spełnienie świadczenia zgodnie z jego treścią określoną w wyroku.
Strona umowy może także wystąpić z roszczeniem o zasądzenie przez sąd w wyroku obowiązku wykonania spornego roszczenia. W ramach rozpatrywania sporu, jeżeli treść umowy nie będzie dla sądu wystarczająco jasna, sąd dokona interpretacji treści umowy i ustali wzajemne świadczenia stron umowy, zasądzając je w wyroku. W ten sposób strona uzyska tytuł egzekucyjny, na podstawie którego będzie mogą dochodzić wykonania przez drugą stronę świadczenia, a jednocześnie sąd dokona ustalenia spornych postanowień umownych.