Prawa autorskie zależne

Odpowiedź prawnika: Prawa autorskie zależne

Autorskie prawa zależne przysługują osobie, która opracowała uprzednio już stworzony utwór, który chroniony jest prawami autorskimi innej osoby. Opracowaniem jest przykładowo tłumaczenie, przeróbka, adaptacja (art. 2 ust. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych), przeniesienie na inną technikę artystyczną, układ muzyczny, przeróbki na mechaniczne instrumenty muzyczne oraz przeniesienia na film (art. 3 ustawy o prawie autorskim z 1952 roku). Za opracowanie nie uważa się natomiast utworu, który powstał w wyniku inspiracji cudzym utworem (art. 2 ust. 4 ustawy o prawie autorski i prawach pokrewnych). 

Twórcy opracowania przysługują prawa autorskiego bez uszczerbku dla prawa do utworu pierwotnego (art. 2 ust. 1 ustawy o prawie autorski i prawach pokrewnych). Jednakże rozporządzanie i korzystanie z opracowania zależy od zezwolenia twórcy utworu pierwotnego, chyba że autorskie prawa majątkowe do utworu pierwotnego wygasły. W przypadku baz danych spełniających cechy utworu zezwolenie twórcy jest konieczne także na sporządzenie opracowania. Twórca utworu pierwotnego może cofnąć zezwolenie, jeżeli w ciągu pięciu lat od jego udzielenia opracowanie nie zostało rozpowszechnione. Wypłacone twórcy wynagrodzenie nie podlega zwrotowi. (art. 2 ust. 2 i 3 ustawy o prawie autorski i prawach pokrewnych).

Co ważne na egzemplarzach opracowania należy wymienić twórcę i tytuł utworu pierwotnego (art. 2 ust. 5 ustawy o prawie autorski i prawach pokrewnych).

Reasumując, prawo do opracowania określane jest mianem prawa zależnego z tego powodu, że wykonywanie niektórych uprawnień majątkowych do opracowania zależy od zezwolenia twórcy macierzystego. Uprawnienia te niewątpliwie przestają mieć charakter zależny po wygaśnięciu praw majątkowych do utworu macierzystego. Z prawa do autorstwa opracowania wynika możność domagania się, by nikt nie przywłaszczał sobie autorstwa i by każdy honorował je przez ujawnienie przy okazji rozpowszechniania. Twórcy opracowania przysługuje też prawo do integralności opracowania oraz decydowania o pierwszym udostępnieniu publiczności. Wszystkie zasady dotyczące ochrony praw osobistych twórców samodzielnych w pełni odnoszą się do ochrony praw osobistych autora opracowania, co więcej, ochrona praw osobistych przysługuje twórcy opracowania także wobec twórcy macierzystego i to niezależnie od uzyskania zgody na rozpowszechnianie opracowania. Twórca opracowania może korzystać także z ochrony na gruncie praw autorskich majątkowych i dochodzić roszczeń od osób naruszających jego prawo. Jedynie do rozpowszechniania i korzystania z opracowania niezbędne jest zezwolenie twórcy dzieła opracowanego. Przyjmuje się, iż zbycie prawa autorskiego zależnego jest także jego rozpowszechnieniem, zatem w chwili zbycia zbywca powinien dysponować już zezwoleniem twórcy (zob. E.Traple [w:] J. Barta, M. Czajkowska-Dąbrowska, Z. Ćwiąkalski, R. Markiewicz, E. Traple, Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Komentarz, Dom Wydawniczy ABC, 2001, wyd. II.).