Wcześniejsza emerytura w związku z pracą w szczególnych warunkach

Odpowiedź prawnika: Wcześniejsza emerytura w związku z pracą w szczególnych warunkach

Podstawa prawna dla przejścia na tzw. wcześniejszą emeryturę, ze względu na pracę w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, zawarta jest w art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, który stanowi w ustępie pierwszym: Ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Zgodnie z ustępem 2 tego samego przepisu:

Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa oraz rozwiązania stosunku pracy -w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem.

Art. 27 ustawy określa minimalny wymóg tzw. okresów składowych i nieskładkowych (w uproszczeniu, okresów w których były płacone składki z tytułu ubezpieczenia społecznego – w przypadku pracownika są to okresy zatrudnienia), koniecznych dla uzyskania emerytury. Przepis ten przewiduje, że: ubezpieczonym przysługuje emerytura, jeżeli spełnili łącznie następujące warunki:

1) osiągnęli wiek emerytalny wynoszący co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn;

2) mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, z zastrzeżeniem art. 27a.

Wymienione normy zawierają jedynie część przesłanek wymaganych dla uzyskania prawa dla emerytury, reszta znajduje się w przepisach, do których powyższe normy odsyłają – tj art. 32, 33, 39 i 40. Trzy ostatnie wymienione przepisy dotyczą twórców i kolejarzy, dlatego z punktu widzenia pozostałych zawodów wykonywanych w szczególnych warunkach, znaczenie ma przede wszystkim art. 32 ustawy emerytalnej, ust 4. tego artykułu stanowi:

Wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1 (tj. wiek umożliwiający przejście na „wcześniejszą” emeryturę – przyp. red.), rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych.

Te „przepisy dotychczasowe” o których mowa powyżej to rozporządzenie rady ministrów. Rozporządzenie w paragrafach 4 i następnych dzieli prace wykonywane w szczególnych warunkach na dwie kategorie – A i B (poszczególne zawody są wymienione w załączniku do rozporządzenia), przy czym dla każdej z grup występują inne zasady przechodzenia na wcześniejszą emeryturę. Zgodnie z § 4 rozp. RM:

Pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1) osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,

3) ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Jeśli chodzi o rodzaje prac zaliczane do tzw. wykazu B, to zawiera on zróżnicowane rodzaje prac wykonywanych w szczególnych warunkach i różne wysokości wieku emerytalnego, z reguły wynoszą one dla mężczyzn 55 lat bądź mniej.

Zatem podsumowując wymogi wynikające z wszystkich cytowanych wyżej przepisów, w przypadku osób urodzonych po 1948 roku, dla uzyskania prawa do emerytury w wieku niższym niż zasadniczy, należy spełnić następujące warunki:

-dożycie wieku wynoszącego co najmniej 60 lat dla mężczyzn dla zawodów wymienionych w wykazie A rozp. RM, a 55 lat dla zawodów wyszczególnionych w wykazie B

-co najmniej 15 lat pracy pracy w szczególnych warunkach dla kategorii zawodów wskazanych w wykazie A rozp. RM (por. wyżej)

- spełnienie wymogu co do długości pracy w szczególnych warunkach w dniu wejścia w życie ustawy emerytalnej (tj. 1 stycznia 1999 roku) - co najmniej 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych - dla ubezpieczonych będących pracownikami – konieczne jest rozwiązanie stosunku pracy.